احکام دو دقیقه ای 5

یکی از شیوه های جذاب در بیان احکام شیوه نکته ای است که مبلغان در مسائل مبتلابه، میتوانند نکات کلیدی و مورد نیاز مخاطبان را در قالب احکام نکته ای به میزان فرصتی که در اختیار دارند بیان نمایند. احکام دو دقیقه ای شیوه نکته ای در موضوعات متنوع است.

چهار نکته درباره شب نشینى‏

شب نشینى امر مباحى است که با در نظر گرفتن شرایطى مانع ندارد:
۱. همراه با گناه نباشد، مانند غیبت، موسیقى و …
۲. همراه با مزاحمت براى دیگران نباشد.
۳. محرم و نامحرم رعایت شود.
۴. واجب فوت نشود: کسى که مى ‏داند یا احتمال مى‏ دهد به جهت شب نشینى نمازش قضا مى ‏شود نباید به این میزان در شب نشینى ‏ها شرکت کند.

سه نکته درباره اجرت عمل حرام‏

۱. حقوقى که در مقابل کار حرام گرفته مى ‏شود، حرام است.[۱]
۲. اگر براى عمل حرام استخدام شود، حقوق بازنشستگى اش حرام است.[۲]
۳. درآمدهاى حرام را نمى ‏توان صدقه داد مگر با اذن حاکم شرع.[۳]

چند نکته درباره سلام‏

۱. ابتداى به سلام مستحب است‏[۴] و جواب آن واجب فورى است و لو در حال نماز.[۵]
۲. در غیر نماز مستحب است جواب سلام بهتر از سلام باشد.[۶]
۳. جواب سلام طفل ممیز واجب است.[۷]
۴. واجب است جواب سلام را چه در نماز چه در غیر نماز به طرف بشنواند.[۸]
۵. اگر دو نفر به یکدیگر سلام کنند، بر هر کدامشان واجب است که جواب سلام دیگرى را بدهد.
۶. ابتدا به سلام و مقدم داشتن آن بر هر سخنى مستحب است.
۷. سلام کردن مرد به زن نامحرم و برعکس اگر بدون قصد لذت و ترس افتادن به حرام باشد اشکال ندارد.[۹]
۸. پیشى گرفتن در سلام به مسلمانان مستحب مؤکد است مگر نمازگزار که بر او جایز نیست.
۹. مستحب است انسان وقتى وارد خانه ‏اى مى ‏شود که کسى در آن نیست بر خود این گونه سلام کند: «السلام علینا من عند ربّنا».
۱۰. سلام‏ کردن به حاضران در مجلس هنگام برخاستن و خداحافظى مستحب است.
۱۱. سلام سواره بر پیاده و ایستاده بر نشسته و کوچکتر به بزرگتر مستحب است.
۱۲. پاسخ سلام کسى که به قصد شوخى سلام نموده واجب نیست.
۱۳. سلام کردن به کافر جز به هنگام ضرورت جایز نیست.[۱۰]
۱۴. پاسخ سلام با واسطه واجب نیست هر چند مستحب است خطاب به واسطه گفته شود: «علیک و علیه السلام».
۱۵. جواب سلام در نماز باید مشابه سلام کننده باشد.[۱۱]

آداب سفره‏

۱. برداشتن و خوردن غذاى بیرون سفره ریخته شده مستحب است مگر در بیابان که مستحب است براى جانوران از آن صرف نظر شود.
۲. زیاد نشستن سر سفره و طول دادن در غذا خوردن مستحب است.
۳. نشستن و خوردن از سفره ‏اى که در آن شراب نوشیده‏ مى ‏شود حرام است.[۱۲]
۴. شستن دست‏ ها پیش و پس از غذا مستحب است.[۱۳]
۵. بردن نام خدا در ابتداى غذا مستحب است.
۶. آغازکردن میزبان به خوردن و دست کشیدن از غذا پس از میهمان مستحب است.
۷. خوردن نمک در آغاز و پایان غذا مستحب است.
۸. غذا خوردن با دست راست مستحب است.
۹. دعا کردن براى میزبان مستحب است.

چند نکته درباره سجده شکر

۱. سجده شکر براى به دست آوردن هر نعمت و دفع هر بلا و هنگام یادآورى آنها و براى هر کار خیر حتى براى اصلاح بین دو نفر مستحب است.[۱۴]
۲. براى سجده شکر یک سجده کافى است ولى اصل، آن است که دوبار سجده کند.
۳. در سجده شکر قرار دادن پیشانى بر زمین کافى است گرچه بهتر است مانند سجده نماز ۷ عضو بدن به زمین برسد.
۴. مستحب است در دعا سجده شکر رو به قبله باشد.[۱۵]

مکروهات غذا خوردن‏

۱. خوردن با دست چپ مکروه است.
۲. خوردن در حال راه رفتن.
۳. پرخورى.
۴. خوردن در حال تخلى.
۵. خوردن در حال سیرى.
۶. نگاه کردن به دیگرى در حال غذا خوردن.[۱۶]

آمادگى در احکام‏

یکى از مسائل شرعى که در موضوعات مختلف مطرح شده است موضوع آمادگى است. در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره مى ‏شود:
۱. اگر نزدیک وقت نماز به قصد مهیّا شدن براى نماز وضو بگیرد اشکال ندارد.[۱۷]
۲. آمادگى براى تکلیف با عبادات تمرینى براى کودکان.
۳. آمادگى براى شرکت در نماز جماعت.
۴. آمادگى براى روزه دارى ماه رمضان.
۵. مستحب است انسان همیشه براى مرگ آمادگى داشته باشد.[۱۸]

سه نکته درباره راستگویى‏

۱. راستگویى یکى از صفات برجسته مؤمنان است.[۱۹]
۲. راستگویى در صورتى که موجب فتنه و فساد گردد جایز نیست.[۲۰]
۳. گفتار مسلمان را باید همچون رفتار او حمل صدق و راستى نمود مگر آن که خلاف آن ثابت شود.[۲۱]

انجام وظایف دیگران‏

به صورت طبیعى هر کس باید وظایف شرعى واجب خود را انجام دهد[۲۲] و دیگران نمى ‏توانند به جاى او انجام دهند. اما در چند صورت مانعى ندارد:
۱. قضاى نماز و روزه پدر توسط پسر بزرگ تر بعد از وفات.[۲۳]
۲. اجیرگرفتن براى نمازها و روزه ‏هاى میت (نماز استیجارى یا تبرعى).[۲۴]
۳. اجیر گرفتن براى انجام حج واجب کسى که توان شرکت در مراسم حج را ندارد.

چهار نکته درباره حیوانات حرام گوشت‏

۱. خوردن و خوراندن گوشت حیوانات حرام گوشت حرام است.
۲. ادرار و مدفوع حیوانات حرام گوشتى که خون جهنده دارند نجس است.[۲۵]
۳. تا حیوانات حرام گوشت زنده هستند بدنشان پاک است‏[۲۶] ولى با مردنشان نجس مى ‏شود.[۲۷]
۴. در نماز نباید اجزاى حیوانات حرام گوشت بر بدن و لباس نمازگزار باشد.[۲۸]

معیار عرف‏

معیار بسیارى از مسائل فقهى عرف است.[۲۹] در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره مى ‏شود:
۱. هر موسیقى از نظر عرف لهوى و مطرب و مناسب با مجالس عیش و نوش باشد حرام است.[۳۰]
۲. هر کارى که عرفاً اهانت و بى احترامى به قرآن محسوب شود حرام است.
۳. قصد ماندن همیشگى و ماندن مقدارى از زمان ‏که عرفاً صدق وطن کند.[۳۱]
۴. ملاک در کثیرالشک عرف است.[۳۲]
۵. معیار خارج شدن از حالت کثیر الشک در نماز عرف است.[۳۳]
۶. بازى با هر چیزى که عرف آن را از آلات قمار مى ‏داند حرام است.[۳۴]
۷. معیار ضرر داشتن در احکام عرف است.[۳۵]
۸. هر عملى را که عرفاً به آن رقص گویند براى غیر همسر جایز نیست.[۳۶]
۹. معیار حداقل ریش صدق عرفى است.[۳۷]
۱۰. محلى را که انسان به عنوان وطن جدید انتخاب مى ‏کند به صرف نیت حکم وطن را پیدا نمى ‏کند بلکه باید مدتى بماند تا عرفاً صدق کند آن محل وطن اوست.[۳۸]

پی نوشتها:

[۱] استفتائات امام خمینى، ج ۲، س ۶۴.

[۲] استفتائات امام خمینى، ج ۲، س ۶۳.

[۳] همان، س ۶۱.

[۴] تحریرالوسیله، چهارجلدى، ج ۱، ص ۳۳۹، م ۸.

[۵] همان، ص ۳۳۹.

[۶] همان، م ۲.

[۷] همان، م ۴.

[۸] همان، م ۶.

[۹] عروه الوثقى، ج ۲، ص ۴۱۶، م ۳۹.

[۱۰] فرهنگ فقه، ج ۴، ص ۵۱۶.

[۱۱] فرهنگ فقه، ج ۴، ص ۵۱۶.

[۱۲] توضیح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۶۰۵، م ۲۶۳۶؛ فرهنگ فقه، ج ۴، ص ۴۸۵.

[۱۳] فرهنگ فقه، ج ۳، ص ۵۲۳.

[۱۴] تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۱۷۸.

[۱۵] عروه الوثقى، ج ۱، ص ۵۴۸.

[۱۶] فرهنگ فقه، ج ۳، ص ۵۲۴.

[۱۷] توضیح المسائل مراجع، ج ۱، م ۳۲۰؛ عروه الوثقى، ج ۱، ص ۱۹۳.

[۱۸] فرهنگ فقه، ج ۱، ص ۱۴۳.

[۱۹] فرهنگ فقه، ج ۴، ص ۳۲.

[۲۰] فرهنگ فقه، ج ۴، ص ۳۲.

[۲۱] فرهنگ فقه، ج ۴، ص ۳۲.

[۲۲] توضیح المسائل مراجع، ج ۱، م ۱۳۸۶.

[۲۳] توضیح المسائل مراجع، ج ۱، م ۱۳۹۰ و ۱۳۹۷.

[۲۴] تحریرالوسیله، ج ۱، القول فى صلاه الاستیجار، م ۱.

[۲۵] توضیح المسائل مراجع، ج ۱، ص ۷۵، م ۸۴.

[۲۶] به جز سگ و خوک که نجس العین مى‏باشند.

[۲۷] توضیح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۵۰۱، م ۲۵۸۹.

[۲۸] همان، ج ۱، ص ۴۸۲، م ۸۲۴.

[۲۹] درآمدى بر عرف، سید على جبار گلباغى، ماسوله، دفتر تبلیغات قم؛ مجله فقه، ش ۱، ص ۲۵، پائیز ۷۳؛ مبادى فقهى و اصولى عرف، ص ۲۱۹.

[۳۰] اجوبه الاستفتائات، ج ۲، ص ۱۹، س ۴۱ و ۴۳؛ استفتائات امام، ج ۲، س ۳۱.

[۳۱] جامع المسائل فاضل، ج ۲، ص ۱۴۱.

[۳۲] عروه الوثقى، ج ۲، ص ۵۲، م المراجع فى کثره الشک.

[۳۳] استفتائات جدید مکارم، ج ۲، ص ۱۱۰، س ۲۷۶.

[۳۴] اجوبه الاستفتائات، ج ۲، ص ۱۶، س ۳۰.

[۳۵] همان، ص ۱۳۳، س ۳۷۶.

[۳۶] مسائل جدید، آیه‏ا … مکارم، ج ۱، ص ۲۰۴.

[۳۷] اجوبه الاستفتائات، ج ۲، س ۳۲۵، ص ۱۱۵.

[۳۸] جامع المسائل فاضل، ج ۲، ص ۱۴۱.

مطالب مرتبط:

احکام دو دقیقه ای-۱
احکام دو دقیقه ای-۲
احکام دو دقیقه ای-۳
احکام دو دقیقه ای-۴
احکام دو دقیقه ای-۵