احکام دو دقیقه ای 1

یکی از شیوه های جذاب در بیان احکام شیوه نکته ای است که مبلغان در مسائل مبتلابه، میتوانند نکات کلیدی و مورد نیاز مخاطبان را در قالب احکام نکته ای به میزان فرصتی که در اختیار دارند بیان نمایند. احکام دو دقیقه ای شیوه نکته ای در موضوعات متنوع است.

هفت نکته درباره احترام والدین‏

۱.رعایت حقوق ‏والدین واجب است اگر چه آنها در حق ‏اولاد کوتاهى کرده باشند.[۱]

۲.حفظ احترام پدر و مادر و رعایت ادب در صحبت کردن با آنان لازم است.[۲]

۳.آنچه در اطاعت پدر و مادر واجب است این است که فرزند با آنها معاشرتى نیکو داشته باشد.[۳]

۴.مسافرت فرزند اگر سبب آزار پدر و مادر باشد حرام است.[۴]

۵.مسافرتى که بر فرزند واجب نیست در صورت نهى پدر و مادر و اذیت شدن آنان حرام بوده و نماز در آن تمام است.[۵]

۶.هدیه دادن و بخشیدن چیزى به پدر و مادر مستحب است.[۶]

۷.مستحب است انسان بر سر قبر پدر و مادر خود از خداوند حاجت بخواهد.[۷]

هفت نکته درباره گفتگو با نامحرم‏

۱. صحبت‏کردن با نامحرم به غیر ضرورت مکروه است، خصوصاً اگر مخاطب جوان باشد.[۸]
۲. صحبت کردن با هر کسى درباره هر چیزى از روى شهوت و لذت جایز نیست (مگر با همسر).[۹]
۳. گفتگو با نامحرم با شرایط ذیل جایز است:
الف) به قصد لذت و ریبه نباشد.[۱۰]
ب) با صحبت کردن به گناه آلوده نشوند.[۱۱]
ج) خوف افتنان (به فساد افتادن) نباشد.[۱۲]
د) خانم‏ ها هنگام صحب کردن صداى خود را نازک و لطیف نکنند.[۱۳] قرآن مى ‏فرماید:
«فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیطْمَعَ الَّذى فى قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفا»[۱۴]
پس به گونه ‏اى هوس ‏انگیز سخن نگویید که بیماردلان در شما طمع کنند، و سخن شایسته بگویید.
۴. اگر مردى بداند چنانچه با نامحرمى صحبت‏ کند به گناه خواهد افتاد نباید با او صحبت کند خواه زن به گونه‏ اى صحبت کند که مرد را به گناه بیندازد یا درباره مطلبى صحبت کند که مرد به گناه بیفتد.[۱۵]
۵. اگر مردى به قصد به حرام انداختن نامحرمى، با او صحبت کند حرام است.[۱۶]
۶. رد و بدل کردن سخنان محرّک از طریق تلفن، موبایل، بلوتوث، اینترنت و … به هر انگیزه‏ اى حرام است.[۱۷]
۷. سلام کردن مرد و زن نامحرم به یکدیگر اگر به قصد لذت نباشد و ترس افتادن به گناه وجود نداشته باشد، اشکال ندارد.[۱۸]

خودنمایى حرام‏

خودنمایى به منظور به گناه انداختن دیگرى حرام است. مثلاً خانمى به گونه ‏اى خودنمایى کند که نگاه مرد نامحرم به او جلب شود. راه رفتن به گونه‏ اى خاص، حرف زدن، انجام حرکات خاص، لبخند زدن به نامحرم یا شوخى کردن یا نگاه کردن به قصد خودنمایى نمونه‏ هایى از خودنمایى ‏هاى حرام هستند.
خودنمایى مردان نیز براى به حرام انداختن نامحرم، حرام است. مواردى مثل پوشیدن لباس خاص و یا باز گذاشتن بازو و سینه به منظور جلب نظر نامحرم، انداختن گردن بند، حرف زدن، نگاه کردن و راه رفتن و انجام رفتارهاى شهوانى به منظور جلب نظر نامحرم و … از این قبیل خودنمایى‏ ها هستند.[۱۹]

جلب توجه نامحرمان‏

یکى از مسائلى که در رابطه با خانم‏ ها در احکام شرعى مطرح است این است که نباید کارى کنند که موجب جلب توجه شود. قرآن مى ‏فرماید:
«وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیه»[۲۰]
و همچون دوران جاهلیت نخستین (در میان مردم) ظاهر نشوید.
به چند نمونه از آنها اشاره مى ‏شود:
۱. آنچه جلب توجه نامحرم مى ‏شود حرام است.
۲. پوشیدن مانتوهاى کوتاه و تنگ با رنگ ‏هاى شاد به نوعى که جلب توجه نامحرم کند حرام است.[۲۱]
۳. عطر زدنى که موجب جلب توجه نامحرم شود حرام است.[۲۲]
۴. پوشیدن لباس نازکى که موجب جلب توجه نامحرم شود حرام است.[۲۳]
۵. پوشیدن کفش ‏هاى صدادار و براق براى بانوان اگر باعث جلب توجه نامحرم شود حرام است.[۲۴] قرآن مى ‏فرماید:
«وَ لا یضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِن لِیعْلَمَ ما یخْفینَ مِنْ زینَتِهِن»‏[۲۵]
و هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانی شان دانسته شود.
همچنین مدل راه رفتن، نوع حرف زدن، نوع خوردن در خیابان و … نیز از این امور به حساب مى ‏آیند.

پنج نکته درباره صداى نامحرم‏

۱. شنیدن صداى زن نامحرم در صورتى که به قصد لذت نباشد و سبب افتادن در گناه نشود، اشکال ندارد.[۲۶]
۲. گوش دادن به آواز زن نامحرم در هر صورت، اشکال دارد.[۲۷]
۳. اگر زن قرآن را به صورت ترتیل و ساده بخواند، گوش دادن به صداى او مانعى ندارد و اگر با صدا بخواند، جایز نیست.[۲۸]
۴. شنیدن نوحه خوانى و مرثیه ثرایى زنان اگر مفسده نداشته باشد اشکال ندارد.[۲۹]
۵. سخنرانى زن در مجلس مردان، اگر مفسده نداشته باشد اشکال ندارد.[۳۰]

سه نکته درباره دوستى با نامحرم‏

۱. دوستى با نامحرم از نظر قرآن حرام است، چه با اطلاع و اجازه پدر باشد و چه بدون اجازه، چه با هدف ازدواج باشد و چه نباشد،[۳۱] چه دوستى با نامحرم فامیل باشد چه غریبه، چه قصد بدى در کار باشد، چه نباشد، چه با انگیزه‏ هاى خیرخواهانه باشد همچون راهنمایى دیگران، آموزش علمى، رفع افسردگى یا نباشد، چه در محیط کارى با همکاران باشد و چه در محیطهاى آموزشى و دانشگاهى.
۲. وساطت در دوستى‏ هاى نامشروع نیز حرام است.
۳. وعده و قرار با چنین دوستانى حرام است و سفر به عنوان دیدار آنها سفر معصیت محسوب مى ‏شود و باید در چنین سفرهایى نماز را کامل خواند. قرآن مى ‏فرماید:
«لا تُواعِدُوهُنَّ سِرًّا»[۳۲]
پنهانى با آنها قرار نگذارید.

چهار نکته درباره حیاء

حیاء عبارت است از حالت نفسانى در انسان که مانع ارتکاب اعمال زشت مى ‏شود.
۱. ارتکاب اعمالى که موجب از بین رفتن حیاء در میان برادران دینى نسبت به یکدیگر مى ‏شود مکروه است.[۳۳]
۲. در انجام تکالیف شرعى حیاء معنا ندارد و حیاء عذر شرعى براى ترک واجب نیست.[۳۴]
۳. حیاء نمى ‏تواند براى ماندن بر جهل به وظایف شرعى و ترک پرسش عذر به شمار آید.
۴. به نیازمندى که به جهت حیاء از گرفتن زکات خوددارى مى ‏کند، جایز بلکه مستحب است به ظاهر تحت عنوان هدیه و در واقع به قصد زکات بدهند.[۳۵]

چهارشنبه سورى‏

همه نیازهاى ما، حتى تفریح ما نیاز به ضابطه دارد. سنت ‏هاى جامعه در صورتى مشروع است که منابع دینى آن را تأیید کنند. مسلمانى به حرف نیست، به رعایت ضابطه ‏هاست.
مراسم چهارشنبه سورى، به دلیل مجموعه‏ اى از آفت ‏هاى زیر، مجوز شرعى ندارد:
۱. ترویج خرافات.
۲. آزار رساندن به دیگران.
۳. سلب آسایش و امنیت عمومى.
۴. ایجاد خسارت ‏هاى مالى و جانى به دیگران. پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:
«مَلعونٌ مَن ضارَّ مُؤمِناً»[۳۶]
۵. ایجاد مزاحمت براى دیگران.
۶. ایجاد ترس و وحشت.
۷. اسراف و از بین بردن سرمایه‏ ها.
۸. مخالفت با ضوابط و قوانین کشور.

یاد اموات‏

از سنت ‏هاى نیکو، زیارت قبور است. امام على علیه السلام فرمود:
«زُورُوا مَوْتَاکُمْ فَإِنَّهُمْ یفْرَحُونَ بِزِیارَتِکُم‏»[۳۷]
به زیارت مرده‏ هاى خود بروید آنها از زیارت شما شاد مى ‏شوند.
در اینجا به چند نکته اشاره مى ‏شود:
۱. همیشه زیارت اهل قبور به ویژه شب و روز جمعه مستحب است.
۲. مستحب است بر اهل قبور سلام نماییم و سلام زیر را بخوانیم:
«السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ الدِّیارِ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَات»‏[۳۸]
درود بر اهل شهرها که مؤمنین و مؤمنات هستند.
۳. مستحب است زائر دست خود را بر روى قبر بگذارد و هفت بار سوره قدر، سه بار حمد، سه بار ناس و فلق و آیه الکرسى را بخواند.[۳۹]
۴. مستحب است زائر براى اموات طلب رحمت و مغفرت نماید.[۴۰]
۵. مستحب است آب پاشیدن بر روى قبر تا چهل روز از زمان دفن میت.[۴۱]
۶. حاجت خواستن از خداوند، نزد قبر پدر و مادر مستحب است.[۴۲]
۷. مهمتر از همه نکات فوق، اداى حقوق واجب آنهاست با قضاى نمازها و اداى بدهى ‏ها و طلب حلالیت از اموات.

پی نوشتها

[۱] توضیح المسائل آیه الله مظاهرى، م ۵۴۸.

[۲] همان، م ۵۵۱.

[۳] همان، م ۵۵۲.

[۴] همان، م ۵۴۶.

[۵] توضیح المسائل مراجع، ج ۱، ص ۷۲۰، م ۱۲۹۵.

[۶] توضیح المسائل آیه الله مظاهرى، م ۴۳.

[۷] همان، م ۶۱۷ و ۱۴۴۶.

[۸] تحریرالوسیله، ج ۲، نکاح، ص ۲۴۵، م؛ عروه الوثقى، نکاح، م ۳۹.

[۹] تحریرالوسیله، نکاح، م ۲۹.

[۱۰] استفتائات جدید، مکارم، ج ۱، س ۸۱۹؛ اجوبه الاستفتائات، س ۱۱۴۵؛ عروه الوثقى، ج ۲، نکاح، م ۳.

[۱۱] تحریرالوسیله، نکاح، م ۲۹؛ عروه الوثقى، نکاح، م ۳۹.

[۱۲] همان، م ۲۹؛ عروه الوثقى، نکاح، م ۳۹.

[۱۳] تحریرالوسیله، ج ۲، نکاح، ص ۲۴۵، م ۲۹؛ اجوبه الاستفتائات، س ۶۷۸ و ۶۷۴؛ منهج الصاحین، نکاح، ج ۳، م ۲۹.

[۱۴] احزاب/ ۳۲.

[۱۵] عروه الوثقى، ج ۲، نکاح، م ۳۹.

[۱۶] تحریرالوسیله، ج ۲، با استفاده از مسئله ۲۹.

[۱۷] استفتائات امام خمینى( ره)، ج ۳، س ۵۲؛ اجوبه الاستفتائات، س ۱۱۴۵؛ استفتائات بهجت، ج ۴، ص ۱۹۵؛ استفتائات جدید، محسن محمودى، ج ۲، ص ۳۳.

[۱۸] عروه الوثقى، ج ۲، نکاح، م ۳۹ و ۴۱.

[۱۹] احکام روابط زن و مرد، ص ۱۸۰.

[۲۰] احزاب/ ۳۳.

[۲۱] مسائل جدید، محسن محمودى، ج ۴، ص ۸۴.

[۲۲] اجوبه الاستفتائات، س ۹۶۷؛ استفتائات جدید مکارم، ج ۱، س ۷۹۷؛ هزار و یک مسأله فقهى، نورى همدانى، س ۱۰۳۲.

[۲۳] استفتائات امام خمینى، س ۲۷؛ استفتائات جدید مکارم، ج ۲، س ۱۵۲؛ جامع المسائل فاضل، ج ۲، س ۱۳۲۹؛ اجوبه الاستفتائات، س ۱۳۶۳.

[۲۴] اجوبه الاستفتائات، س ۱۳۶۲؛ استفتائات امام خمینى، ج ۳، س ۶۶؛ استفتائات جدید مکارم، ج ۲، س ۱۰۲۳.

[۲۵] نور/ ۳۱.

[۲۶] احکام خانواده، آیه الله مکارم، ص ۵۵، س ۱۲۶.

[۲۷] احکام خانواده، آیه الله مکارم، ص ۵۵، س ۱۲۷؛ جامع الاحکام صافى، ج ۲، ص ۱۶۱، س ۱۶۷۱.

[۲۸] استفتائات امام خمینى، ج ۳، ص ۲۷۳، س ۶۲؛ احکام خانواده، آیه الله مکارم، ص ۵۵، س ۱۲۹ و ۱۳۰؛ جامع الاحکام صافى، ج ۲، س ۱۶۷۸.

[۲۹] استفتائات آیه الله سبحانى، ص ۳۶۲، س ۱۱۲۴.

[۳۰] استفتائات امام، ج ۳، ص ۲۷۳، س ۵۹.

[۳۱] استفتائات مکارم، ج ۲، س ۱۰۴۹ و ۱۰۷۵.

[۳۲] بقره/ ۲۳۵.

[۳۳] فرهنگ فقه، ج ۳، ص ۳۸۷.

[۳۴] اجوبه الاستفتائات، س ۱۸۱.

[۳۵] فرهنگ فقه، ج ۳، ص ۳۸۷؛ جواهر الکلام، ج ۱۵، ص ۳۲۴.

[۳۶] نهج ‏الفصاحه، موضوعى، ص ۳۶۰.

[۳۷] بحارالانوار، ج ۱۰، ص ۹۷.

[۳۸] کامل الزیارت، ص ۳۲۳.

[۳۹] وسائل‏الشیعه، ج ۲، ص ۸۸۱؛ تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۸۲؛ عروه الوثقى، ج ۱، ص ۳۲۵ .

[۴۰] تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۸۲؛ عروه الوثقى، ج ۱، ص ۳۲۴.

[۴۱] وسائل الشیعه، ج ۲، ۸۵۹.

[۴۲] عروه الوثقى، ج ۱، ص ۳۲۶.

محمود اکبری

مطالب مرتبط:

1. احکام دو دقیقه ای-۱
2. احکام دو دقیقه ای-۲
3. احکام دو دقیقه ای-۳
4. احکام دو دقیقه ای-۴
5. احکام دو دقیقه ای-۵