احکام دو دقیقه ای 3
احکام مشترک مردان و زنان
برخى از احکام مخصوص مردان است مانند اقامه نماز جمعه، مرجعیت، قضاوت، امام جماعت براى مردان و برخى از احکام مخصوص زنان است مانند بعضى از غسل ها و برخى از احکام بین زنان و مردان مشترک است همچون:
۱. وکالت در اجراى عقد ازدواج.
۲. ذبح حیوانات.
۳. نبایت در کارهاى واجب و مستحبى.
۴. اجیر شدن براى خواندن نماز و گرفتن روزه.
تشابه نماز قضا با نماز ادا
نماز قضا از چند جهت تابع نماز اداست:
۱. نماز قضا، همچون نماز ادا واجب است.
۲. نماز قضا از جهت شکسته و کامل بودن تابع نماز اداست. (اگر نمازى چهار رکعتى قضا شد، قضاى آن نیز چهار رکعتى است و اگر در سفر قضا شد، قضاى آن هم دو رکعتى است)
۳. در جهر و اخفات (اگر نمازى قضا شد و از نمازهایى بود که باید بلند خوانده شود، قضاى آن نیز باید بلند خواند شود و اگر از نمازهایى بود که باید آهسته خوانده شود، قضاى آن نیز باید آهسته خوانده شود)
اقسام سجده
سجده سه نوع است:
۱. واجب مانند سجدههاى نماز و سجده آیات سجده.[۱]
۲. سجده هاى مستحبى مانند سجده شکر. (در سجده شکر، صرف قرار دادن پیشانى روى زمین همراه با نیت کافى است، گر چه مستحب است چند بار شکراً لله بگوید و یک بار نیز کفایت مى کند).[۲]
۳. سجده حرام و آن سجده براى غیر خداست.
چند ویژگى نمازهاى مستحبى
۱. تمام نمازهاى مستحبى را مى توان آهسته یا بلند خواند.
۲. نمازهاى مستحبى را نمى توان به جماعت خواند، مگر نماز باران و نماز عید فطر و قربان.
۳. همه نمازهاى مستحبى را مى توان ایستاده یا نشسته یا در حال حرکت خواند.
۴. شک در تعداد رکعات، نماز را باطل نمى کند.[۳]
۵. زیاد شدن ارکان نماز، نماز را باطل نمى کند.[۴]
۶. در نمازهاى مستحبى سوره واجب نیست.
۷. براى کم و زیاد شدن، سجده سهو واجب نیست.
۸. نماز مستحبى را مى توان با اختیار شکست.
۹. هیچ یک از نمازهاى مستحبى اذان و اقامه ندارند.[۵]
اصل و فرع
مواردى در فقه وجود دارد که فرع، مهمتر از اصل است همچون موارد زیر:
۱. سلام مستحب است و جواب سلام واجب است.[۶]
۲. نماز جماعت مستحب است ولى تبعیت از امام جماعت در افعال واجب است.[۷]
۳. نذر واجب نیست، ولى عمل به آن واجب است.[۸]
۴. روزه اعتکاف مستحب است ولى روزه روز سوم واجب است.[۹]
هفت نکته درباره استخاره
۱. استخاره عبارت است از آن که انسان در کارى که قصد انجام آن را دارد از خداوند بخواهد که او را به آنچه خیر و صلاح اوست اعم از انجام فعل یا ترک آن راهنمایى کند.[۱۰]
۲. استخاره براى رفع تردید است نه براى پیشگویى[۱۱] و آینده نگرى مانند قبولى امتحان، رسیدن به حاجت، خوب شدن مریض و …[۱۲]
۳. استخاره در کارهاى مباح است نه در کارهاى واجب و حرام و مکروه.[۱۳]
۴. استخاره بعد از فکر و مشورت کردن است.[۱۴]
۵. عمل کردن به نتیجه استخاره واجب نیست، گر چه بهتر است بر خلاف آن عمل نشود.[۱۵]
۶. تجدید استخاره صحیح نیست مگر این که مدت قابل ملاحظه اى بگذرد و یا شرایط استخاره تغییر کند.[۱۶]
۷. استخاره آدابى دارد همچون وضو داشتن هنگام استخاره، رو به قبله بودن، سخن نگفتن در بین استخاره، استخاره در زمان و مکان مقدس مانند روز جمعه و مسجد و مشاهد مشرفه و …[۱۷]
بى توجهى به اولویت ها
بسیارند افرادى که به اولویت ها توجهى ندارند همچون موارد زیر:
۱. عیب جویى حرام را انجام مى دهند ولى امر به معروف واجب را انجام نمى دهند.
۲. خرج هاى مستحبى مى کنند ولى خرج هاى واجب همچون اداى بدهى و خمس و زکات را لازم نمىدانند.
۳. واجبات میت همچون عمل به وصیت و اداى بدهى را انجام نمى دهند ولى براى او خیرات مى کنند.
دو نکته درباره اسراف
۱. اسراف یکى از گناهان کبیره و حرام است[۱۸] و نمونه هاى زیادى در محیط زندگى دارد، همچون اسراف در آب، برق، نان و …
۲. چند چیز اسراف نیست مانند: اسراف در کار خیر، لباس هاى مورد نیاز، عطر زدن، آنچه براى بدن مفید است.
۳. غذاى مورد نیاز بدن هر قدر که باشد، اسراف محسوب نمى شود.
۴. خوردن بیجا و پرخورى و زیاده روى مکروه است.[۱۹]
دو نکته درباره وسواسى
۱. بر شخص وسواس واجب است به افراد معمولى رجوع کند.[۲۰]
۲. وسواس جایز نیست به شک خود اعتنا کند.[۲۱]
عبادتهاى حرام
برخى از عبادت ها گناه محسوب مى شوند و باطل هستند همچون موارد زیر:
۱. نماز، روزه، طواف و اعتکاف در حال حیض و نفاس باطل و گناه است.[۲۲]
۲. نافله ظهر و عصر در سفر.[۲۳]
۳. اذان و اقامه براى نمازهاى غیر یومیه یا اذان قبل از وقت.[۲۴]
۴. وضو بعد از غسل جنابت (تا وقتى که کارى که وضو را باطل مى کند از او سر نزده).[۲۵]
۵. روزه عید قربان و فطر.[۲۶]
۶. روزه یوم الشک به نیت اول ماه رمضان یعنى روزى که نمى داند آخر شعبان است یا اول رمضان، نباید به نیت ماه رمضان روزه بگیرد ولى اگر به نیت روزه قضا یا روزه مستحبى روزه بگیرد، صحیح است و اگر بعداً معلوم شود همان روز اول ماه رمضان بوده از ماه رمضان حساب مى شود.[۲۷]
۷. خوندن سوره هایى که سجده واجب دارد در حال جنابت و حیض و نفاس حرام است.[۲۸]
پی نوشتها:
———————————–
[۱] تحریرالوسیله، مترجم، ج ۱، ص ۳۱۲، م ۱.
[۲] تحریرالوسیله، مترجم، ج ۱، ص ۳۲۴، م ۸.
[۳] توضیح المسائل محشى، ج ۱، ص ۶۴۸.
[۴] توضیح المسائل محشى، ج ۱، ص ۶۴۸.
[۵] عروه الوثقى، ج ۱، ص ۶۰۱.
[۶] تحریرالوسیله مترجم، ج ۱، م ۸.
[۷] همان، ج ۱، ص ۴۹۴، م ۹.
[۸] همان، ج ۳، ص ۱۹۵.
[۹] همان، ج ۲، ص ۵۶۵.
[۱۰] فرهنگ فقه، ج ۱، ص ۴۰۱.
[۱۱] فرق استخاره و تفأل این است که استخاره براى انتخاب است و تفأل براى اطلاع، استفتائات بهجت، ج ۱، ص ۴۱۲.
[۱۲] استفتائات سیستانى، ص ۴۰۵، س ۱۵۹۵؛ مسائل جدید، محسن محمودى، ج ۴، ص ۱۶۱.
[۱۳] توضیح المسائل مراجع، ج ۲، م ۱۰۲۲؛ قاعده القرعه، شیخ حسین کریمى، مرکز فقهى ائمه اطهار( ع)، ص ۷۹.
[۱۴] عروه الوثقى، ج ۲، ص ۴۱۱، کتاب الحج.
[۱۵] استفتائات امام خمینى، ج ۲، س ۷۵ و ۷۶؛ اجوبه الاستفتائات، س ۱۴۳۴؛ استفتائات مکارم، ج ۱، س ۸۵۸.
[۱۶] احکام خانواده، آیه الله مکارم شیرازى.
[۱۷] جواهر الکلام، ج ۱۲، ص ۱۶۲؛ فرهنگ فقه، ج ۱، ص ۴۰۲.
[۱۸] تحریرالوسیله، ج ۱، ص ۲۷۵؛ فرهنگ فقه، ج ۱، ص ۴۷۹
[۱۹] توضیح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۵۳۹، م ۲۶۳۷.
[۲۰] توضیح المسائل ده مرجع، م ۲۰۹؛ اجوبه الاستفتائات، س ۱۴۳.
[۲۱] استفتائات امام خمینى( ره)، ج ۱، س ۲۹۸- ۲۹۶؛ اجوبه الاستفتائات، س ۳۱۱.
[۲۲] توضیح المسائل محشى، ج ۱، ص ۲۶۰.
[۲۳] توضیح المسائل محشى، ج ۱، ص ۴۲۶.
[۲۴] همان، ص ۵۱۸.
[۲۵] همان، ص ۲۲۷.
[۲۶] همان، ص ۹۶۴.
[۲۷] همان، ص ۸۸۹.
[۲۸] همان، ص ۵۴۵.
سعادت سلیمانی
