درجات لذت از دیدگاه ابن سینا
اگر لذت ریاست‌طلبی و یا بالاتر, لذت حفظ آبرو با لذات خوردنی و امثال آن تعارض پیدا کند کدام‌یک را ترجیح می‌دهید, در این صورت حتی مردم عادی لذائذ غیر حسی را بر لذائذ حسی ترجیح می‌دهند.
ابن سینا می‌گوید که اوهام عامه مردم چنین می‌پندارد که لذات قوی همان لذات حسیه هستند و غیر آنها لذات ضعیف هستند.
به اهل تمییز از مردم می‌توان تنبه داد که همین لذت خوردنی و نکاح اگر در تعارض با لذت غلبه بر حریف در بازی شطرنج مثلاً قرار گیرد, کدام‌یک را ترجیح می‌دهید و یا اگر لذت ریاست‌طلبی و یا بالاتر, لذت حفظ آبرو با لذات خوردنی و امثال آن تعارض پیدا کند کدام‌یک را ترجیح می‌دهید, در این صورت حتی مردم عادی لذائذ غیر حسی را بر لذائذ حسی ترجیح می‌دهند.
بالاتر از اینها لذتی که مردم کریم از بخشیدن می‌برند خیلی بیش از لذتی است که از خوردنی و آشامیدنی می‌برند. اینها دلیل بر این است که نه لذات منحصر در لذات جسمی است و نه اینکه لذت جسمی اقوی از دیگر لذات است.
ابن‌سینا معتقد است که ترجیح بعضی لذات غیر حسی بر لذات حسی تنها کار انسان ـ که حیوان ناطق عاقل است ـ نیست بلکه در مواردی حیوانات هم‌چنین ترجیحی می‌دهند مثلاً سگ صیاد از خوردن صید چشم می‌پوشد تا صید برای صاحبش باقی بماند.
بعد از این مقایسه, ابن‌سینا به لذات عقلی می‌رسد و آنها را از لذات وهمی مثل غلبه بر رقیب در مسابقات هم بالاتر می‌شمارد.
ایشان می‌گوید اگر به مبادی عالیه و ملائکه نظر کنیم, چه بسا لذاتی برای آنها باشد که قابل قیاس با لذات انسان‌ها نیست. هر چه درجه وجود کامل‌تر باشد لذت نیز کامل‌تر و عالی‌تر می‌شود.
منبع: اشارات ص334ـ335.
