روز قیامت روز اجتماع نیست بلکه روز جمع و فرد است
در آخرت همه جمع هستند اما تک هستند و یعنی در قیامت هیچ کس نمیتواند با ضابطه و رابطه مشکل خودش یا دیگری را حل کند.
حضرت آیت‌الله جوادی آملی در سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات 6 تا 10 سوره «شوری» روز یک‌‌شنبه 27 اردیبهشت، بیان کرد: در جریان توحید آیات فراوانی هست که می‌گوید هر چیزی که هستی او عین ذات او نیست آیت و علامت وجود کسی است که هستی او عین ذات اوست. از همین رو در قرآن کریم از آسمان و موجود آسمانی، از زمین و موجود زمینی و آنچه بین آسمان و زمین هستند به عنوان نشانه‌ای برای پروردگار یاد شده است.
لذا از هستی آن‌ها به هستی ذات اقدس اله که هستی بخش است پی می‌بریم و از نظمی که در این‌ها وجود دارد به علم و حکمت خداوند پی می‌بریم. در جریان معاد هم فرمود که این عالم به حق خلق شده است و زمانی که حق باشد بیهوده و باطل نیست که بخواهد پایان آن مرگ باشد بلکه مرگ پل است برای جایی دیگر. این نظام هدف دارد و علاوه بر اینکه باطل نیست باطل و ظلم را هم نمی‌پذیرد. به عبارت دیگر اگر کسی در این عالم ظلم کرد آن ظلم به خودش بر می‌گردد و عالم ظلم و باطل را قبول نمی‌کند، پس ممکن نیست کسی در این نظام دروغ بگوید و رسوا نشود. بر این اساس وقتی که این نظام حق باشد هیچ شکی نه در آغاز است و نه در پایان یعنی نه در توحید و نه در معاد.
وی ادامه داد: در جریان وحی و نبوت نیز فرمود کتابی را به سوی انسان نازل کردم که از آسیب سحر، شعبده، کهانت، جادو و امثال آن مصون است از گزند افترا، جعل، فریه و مانند آن نیز مصمون است لذا فرمود «الم ذَلِکَ الْکِتَابُ لَا رَیْبَ فِیهِ» هیچ تردیدی نیست که این کلام، کلام الله است چرا که مرتب در حال تحدی کردن و اخبار از غیب است. به عبارت دیگر قرآن کریم طرزی جهان غیب را برای پیامبر بازگو می‌کند که انگار دارد کوچه پس کوچه‌های یک روستا را برای پیامبر تشریح می‌کند. این نحوه بازگو کردن غیب نشان از تسلط کامل بر همه اتفاقات و جریانات غیب دارد و این از هیچ کس بر نمی‌آید مگر آنکه هستی بخش همه هست دهنده‌هاست.
این مفسر قرآن کریم تصریح کرد: این هستی بخشی که نه در توحید او، نه در معاد و نه وحی و نبوتش شکی نیست در قبال همه انسان‌ها، چه آن‌هایی که مشرک هستند و غیر خدا را برای پرستش انتخاب کرده‌اند چه آن‌هایی که خداوند را می‌پرستند می‌فرماید که شما و هر آنچه که می‌پرستید زیر پوشش الله هستید و تحت نظر او اداره می‌شوید «وَالَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِهِ أَوْلِیَاءَ اللَّهُ حَفِیظٌ عَلَیْهِمْ وَمَا أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ؛ و کسانى که غیر او را سرپرستان خود قرار داده و به پرستش آن‌ها پرداخته‌اند، خدا از آنان بى خبر نیست. او بر شرک و دیگر گناهانشان نگهبان است و آنان را بدان‌ها کیفر خواهد داد.
پس تو اى پیامبر، وکیل آنان نیستى و اعمالشان در اختیار تو نیست تا بتوانى آنان را به سرمنزل هدایت برسانى؛ پس مسئول رفتارشان نیز نخواهى بود.» در ادامه خداوند می‌فرماید که مسئولیت قبول و نکول انسان‌ها به عهده خداوند است و خداوند برای هدایت انسان‌ها قرآن را نازل کرد« وَکَذَلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حول‌ها وَتُنْذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیهِ فَرِیقٌ فِی الْجَنَّةِ وَفَرِیقٌ فِی السَّعِیرِ؛ و این گونه، قرآن را که به زبان تازى است به تو وحى کردیم تا مردم مکّه را که مرکز این شهرهاست و نیز کسانى را که پیرامون آن‌اند بیم دهى، و آنان را از روز قیامت که همگان در آن روز گردآورى می‌شوند و تردیدى در آن نیست، بترسانى. آن روز مردم دو گروه‌اند؛ گروهى به بهشت درمى آیند و گروهى وارد آتش فروزان دوزخ می‌شوند.» قرآنی که جامع همه کمالات علمی است به خاطر اینکه سنت الهی این است که هر پیامبری را که برای قومی نازل می‌کند به زبان همان قوم باشد و زبان قوم پیامبر اسلام عربی است، قرآن نیز عربی است.
وی ادامه داد: قرآن کریم برای رفع مشکلات علمی انسان‌ها براهین فراوانی اقامه کرده است که این نظام محتاج به یک مبدأ حکیمِ علیمِ قدیرِ مدیرِ مدبر است. تمام نظم‌هایی که برای انسان‌ها وجود دارد برای حیوانات و گیاهان نیز وجود دارد و اگر دانشکده یا دانشگاه‌هایی در عصر کنونی وجود دارد برای این است که بتوانند گوشه‌ای از اسرار این جهان را کشف کنند. اسراری که کشف آن‌ها توسط انسان‌ها باعث می‌شود که به آن‌ها دانشمند بگوییم. بنابراین دانشمند کسی است که گوشه‌ای از اسرار حیوانات یا گیاهان را کشف کرده و می‌داند، حال اگر چنین شخصی دانشمند است پس خالق این گیاهان و حیوانات و نظم آن‌ها یقیناً عالم است.
بنابراین اگر منکران الهی مشکل علمی با این مساله دارند راه علمی آن‌ها بسته است چرا که همه موجودات آیت و نشانه الهی هستند. پس چون راه علمی آن‌ها بسته است دلایل کفر آن‌ها گرایشی است و چون به چیزهایی گرایش دارند، خداوند را انکار می‌کنند. آن‌ها اگر از چیزی می‌ترسند باید از آتش بترسند، اگر به چیزی دل‌بسته‌اند باید به بهشت دل ببندند و اگر هم به بالاتر از خوف و رجا، بالاتر از ترس و امید، بالاتر از شهوت و غضب می‌اندیشند و به کمال مطلق فکر می‌کنند، کمال مطلق نیز خداوند است.
آیت‌الله جوادی بیان کرد: بر اساس این آیه روز قیامت روز جامعه و اجتماع نیست « َتُنْذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیهِ» و روز جمع و فرد است و این فرد عین آن جمع است. در دنیا انسان اجتماعی زندگی می‌کند و هیچ کس به تنهایی نمیتواند زندگی انسانی داشته باشد. در آخرت همه جمع هستند اما تک هستند و کسی نمیتواند مشکل دیگری را حل کند و در قیامت هیچ کس نمیتواند با ضابطه و رابطه مشکل خودش را حل کند. یعنی نه از خرید و فروش خبری است و نه از رابطه پدر و پسری و دیگر روابط انسانی چرا که همه در آن روز از خاک بر می‌خیزند و اینطور نیست که بین آن‌ها رابطه‌ای در کار باشد. بنابراین هر کس با هر اندوخته‌ای که با خود به همراه برده است سنجیده می‌شود و با توجه به همان اندوخته است که برخی به بهشت می‌روند و برخی به جهنم.
وی ادامه داد: همانطور که بارها اشاره شده است در قیامت ارتقای عملی ممکن نیست ولی ارتقای علمی ممکن است، انسان در قیامت نمیتواند عمل صالح انجام دهد چرا که آنجا جای ایمان و اراده نیست اما به مقدار زیادی به علمش اضافه می‌شود. این در حالی است که اگر خداوند می‌خواست می‌توانست با نشان دادن یکی از وجوه بهشت یا جهنم یا هر کار دیگری آنقدر به علم و یقین کافران بیافزاید که همه ایمان بیاورند اما این ایمان اجباری دیگر کمال نبود و این مساله با اختیار انسان سازگار نبود و این اختیار انسان است که باعث کمال او می‌شود لذا خداوند در آیه بعد می‌فرماید: « وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَعَلَهُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَلَکِنْ یُدْخِلُ مَنْ یَشَاءُ فِی رَحْمَتِهِ وَالظَّالِمُونَ مَا لَهُمْ مِنْ وَلِیٍّ وَلَا نَصِیرٍ؛ و اگر خدا می‌خواست، مردم را یک امّت قرار می‌داد و همه را به بهشت یا دوزخ درمى آورد، ولى سنّت خدا بر جدا ساختن آنان جارى شده است؛ هر که را بخواهد یارى می‌دهد و به رحمت خود درمى آورد، و اینان کسانى اند که ستمکار نیستند؛ اما ستمکاران را از یارى و رحمت خود محروم می‌سازد تا وارد دوزخ شوند. در آن هنگام آنان سرپرست و یاورى ندارند که از آتش نجاتشان دهد.»
