نکوهش فریبکاری از منظر دین اسلام

 

 

یکی از عوامل موانع کمال انسان، فریب ، نیرنگ و خیانت است.

تقلب در امور با مردم امری ناپسند و خطرناک است که پایه اعتماد متقابل را سست می کند. در یک زندگی اجتماعی اعتماد و صداقت دو اصل زیربنایی است.اگر اصل اعتماد متقابل نباشد همه از یکدیگر وحشت کرده و قوام جامعه به هم می ریزد.

در حدیث می خوانیم تمام انبیاء الهی بر دو اصل امانت و صداقت در در متن برنامه های خود تأکید داشته اند.

 

امام صادق(ع) می فرماید: «خداوند هیچ پیامبری را مبعوث نکرد مگر اینکه راست گویی و اداء امانت نسبت به بدکار و نیکوکار ، جزء برنامه های او بود.» (1)

 

امام علی(ع) فرمود: «غش و خیانت از ویژگی های افراد پست و لئیم است. » (2)

 

فریبکاری با مردم قالب های گوناگونی دارد که به برخی از آنان اشاره می شود:

 

1 – فریب به خود:

امیرالمومنین(ع) می فرماید:« همانا فریب کارترین مردم کسی است که خود را فریب داده و نافرمانی خدا می کند.» (3)

انسان وظیفه دارد نفس خود را اصلاح کند و آنرا به سوی صلاح پیش ببرد.اگر کسی خود را فریب داد و از اصلاح نفس خود غافل شد، این بدترین نوع فریبکاری است.

قرآن کریم می فرماید:« برخی تصور می کنند که با خدا خدعه می کنند هرگز چنین نیست اینان به خود خدعه می کنند.» (4)

منافقین یرمایه های اصیلی که خداوند به آنان داده در مسیر نیرنگ از دست می دهند و چیزی هم کسب نمی کنند و در واقع وجدان خود را می فریبند و خودشان توجه ندارند.

فریب نفس موجب می شود انسان از توانمندی و فطرت پاک خود غافل شده و با اوهام و تخیلات زندگی کند چنین افرادی همواره از کسب معنویات محرومند.

 

2 – فریب در دین:

علی(ع) می فرماید: «کسی که مردم را در دینشان فریب دهد معاند خدا و پیامبر است.» (5)

دین مجموعه شکل گرفته از معارف مربوط به مبدا و معاد و قوانین اجتماعی و عبادت و معامله است که از طریق وحی و نبوت آمده است.بازیچه قرار دادن دین باعث می شود که انسان منکر معاد شود.

نخستین مرحله گمراهی در آن است که انسان مسائل مهم را که در راس آن دین است جدی نگیرد و با آن به صورت سرگرمی رفتار کند.

 

3 – غش در مشورت:

رسول خدا (ص) فرمود:«کسی که در مشورت دادن به مسلمانان خیانت کند به تحقیق من از او بیزارم.» (6)

در مقام مشورت نصح و خیر خواهی لازم است.وظیفه مشاور آن است که خیانت در مشورت نکند.

 

4 – غش در معاملات:

غش و فریبکاری در معامله شامل تقلب، کلاهبرداری، جنس نامرغوب به جای مرغوب فروختن و ده ها راه های شیطانی دیگر می شود.

در حدیث آمده، رسول خدا (ص) بر شخصی عبور می کرد که پشته ای گندم مقابلش بود.دست در آن فرو برد انگشتش تر شد معلوم شد گندم ها را مرطوب کرده است.فرمود ای صاحب گندم این تری و مرطوب چیست؟ گفت : ای رسول خدا آب آسمان باریده است.فرمود: پس چرا آن گندم مرطوب را بالای گندم ها ننهاده ای تا مردم ببینند.هرکس فریب کند از من نیست.(7)

 

5 – پول تقلبی:

موسی ابن بکیرگوید:خدمت امام رضا(ع) بودم.مقداری سکه و دینار نزد ایشان بود.یکی از آنها را امام (ع) با دقت نگاه کرد معلوم شد تقلبی است.امام آن را شکست و فرمود: در چاه فاضلاب بینداز تا با پول قلابی در بازار معامله صورت نگیرد.(8)

 

6 – کاسبی در تاریکی:

هشام ابن حکم می گوید: پارچه در سایه می فروختم امام کاظم (ع) بر من عبور کرد و فرمود:« ای هشام معامله پارچه فروش در سایه فریبگری است. » (9)

 

7 – جنس بد را زیر قرار دادن:

امام باقر(ع) فرمودند:رسول خدا در بازار مدینه حرکت می کرد به شخصی رسید که طعام می فروخت ظاهر و روی جنس خیلی مرغوب بود.پیامبر(ص) فرمود:طعام خوبی داری قیمت آن چقدر است؟ خداوند متعال به رسولش وحی کرد دستت را زیر طعام ببر.پیامبر(ص) چنین کرد متوجه شد طعام نامرغوب و پست را زیر قرار داده و ظاهر و بالای طعام را مرغوب ریخته است.تو را نمی بینم مگر آنکه خیانت و فریبکاری را نسبت به مسلمانان جمع کرده ای. (10)

بنابراین با توجه به این روایات هشدار دهنده، یک شخص مسلمان در رندگی مواظب است مرتکب این اعمال زشت نشود که مورد غضب الهی قرار خواهد گرفت.

 

منابع:

 

1) اصول کافی/شیخ کلینی/ج2/ص104

2) غررالحکم/آمدی/شماره1299

3) غررالحکم/آمدی/شماره3516

4) قرآن کریم/سوره بقره/آیه9

5) غررالحکم/آمدی/شماره9044

6) عیون اخبارالرضا(ع)/ص 66

7) امالی/شیخ صدوق/ص349

8) وسائل الشیعه/عاملی/ج12/ص209

9) من لا یحضره الفقیه/شیخ صدوق/ص 271

10) میزان الحکمه/ ری شهری/شماره 14955