زلزله تهران از نگاه روایات و احادیث

اخیرا برخی از علمای تهران نسبت به وقوع زلزله در تهران هشدار دادند و مردم را به استغفار و توبه از گناهان برای جلوگیری از وقوع بلا ارشاد کردند .

لغزش گاه های انسان در زندگی اقتصادی

لغزش گاه های انسان در زندگی اقتصادی

نویسنده: رزیتا نعمتی

حرص و آز

بسیاری ازفسادهای فردی و اجتماعی ، مانند رشوه خواری ، دزدی و خیانت و تقلب، برآمده از حالت حرص و زیاده خواهی انسان است. حضرت علی علیه السلام در این باره می فرماید:« بالشره تشان الأخلاق؛ به وسیله آز و حرص زیاد، خلق و خوها زشت می شود»(1)
در مقابل ، قناعت ، پاکدامنی و اعتقاد به خداوند، از جمله ویژگی هایی است که ریشه درخت آز و طمع را در وجود انسان می خشکاند و آدمی را از افتادن به پرتگاه حرص و آز ایمن می دارد . سعدی شیرازی در این باره می گوید:
اگر هوشمندی مکن جمع مال
که جمعیتت را کند پای مال
مرا پیش از این کیسه پر سیم بود
شب و روزم از کیسه پربیم بود
بیفکندم و روی برتافتم
وزان پاسبانی فرح یافتم
مخورهول ابلیس تا جان دهد
هم آن کس که دندان دهد ، نان دهد
تواناست آخر خداوند روز
که روزی رساند، تو چندین مسوز
قناعت سرافرازد ای مرد هوش
سر پر طمع برنیاید ز دوش

پیام متن :

حرص و طمع سایه ای از شماست که اگر اجازه بدهید خود را بر زمین پهن کند، هرچه بدوید ، نمی توانید روی آن پا بگذارید و آن را تصرف کنید. تنها کاری که می توان کرد این است که به نور پشت نکنید.

ولخرجی

مولا علی علیه السلام فرموده است « التبذیر عنوان الفاقه؛ ول خرجی، نشانه و سرآغاز فقر و نیازمندی است.»(2) این در حالی است که امروز مصرف گرایی و میل به تجملات و ولخرجی ، مایه فخر و غرور بسیاری از افراد جامعه به شمار می آید و در ردیف ارزش ها قرار گرفته است. رواج این گونه فرهنگ ها، در تبلیغات غرب ریشه دارد تا کالاهای خود را به ملت های دیگر عرضه کنند و منابع مهم طبیعی کشورها را از این راه صاحب شوند. براین اساس ، با طرح مسائلی همچون مد، بسیاری از فکرها را به سوی خرج های غیرضروری می کشانند. البته در فرهنگ ما نیز رسم هایی همانند ازدواج و جشن ها و میهمانی ها با تشریفات و تجملات روز افزونی برگزار می شوند که گاه مایه افتخار و مباهات خانواده هاست . در حالی که یکی از ریشه های فقر و ناداری جامعه را - همان گونه که حضرت علی علیه السلام فرمود - باید در همین ول خرجی ها و تجمل پرستی جست و جو کرد.
در حدیثی دیگر از علی علیه السلام می خوانیم «من الفتخربالتبذیراحتقربالافلاس ؛ کسی که به تبذیر افتخار کند به نداری تحقیر می شود.»(3) آن حضرت در سخنی دیگر، ولخرجی را ویژگی برخاسته از نادانی فرد معرفی می کند.(4) ناگفته نماند که سستی شخصیت و نامتعادل بودن روح افراد، گاه آنان را به سوی معرف بی رویه می کشاند. در این حالت شخص با خرید اجناس تجملی و مازاد بر نیاز، درصدد به دست آوردن آرامش خود برمی آید تا از قافله دروغین و پرهیاهوی تمدن تبلیغ شده عقب نماند. حال آنکه پس از مدتی ، میل تنوع طلبی فرد به عادتی برای خرج کردن درآمده است ، او را به تهیه کالاهای جدیدتری وادار می کند. بدین ترتیب ، فقر شخصیتی گاه به فقر مادی می انجامد و به راستی چه خوش گفت سعدی شیرین سخن که :
خدا را ندانست و طاعت نکرد
که بربخت و روزی قناعت نکرد
قناعت، توانگر کند مرد را
خبر کن حریص جهان گرد را
خنک نیک بختی که در گوشه ای
به دست آرد از معرفت، توشه ای

پیام متن :

1.در جوامعی که عمیق نمی اندیشند ، سخنان روزانه افراد درباره قیمت هاست و وقتشان صرف تماشا و عرضه لوازم و لباس های جدید یکدیگر می شود.
2. ولخرجی، نوعی اعتیاد است که خانواده را به گرداب نابودی می کشاند.

اسراف

اسراف به معنای زیاده روی و از حد گذراندن است . اسراف، مال بسیاری را نابود می کند و به عادتی ناپسند در فرد تبدیل می شود. حال آنکه با در نظر داشتن پی آمدهای ناگوار دنیوی و اخروی آن ، می توان به میانه روی در خرج کردن روی آورد. درروایتی از علی علیه السلام آمده است :
اسراف را واگذار و میانه روی کن و در امروز، فردا را یاد کن و از مال خویش به مقدار ضرورت نگه دار و زیاده بر آن برای روز نیاز و حاجتت (روز قیامت) از پیش فرست.(5)
شکر گزاران واقعی نعمت های الهی می دانند که بهره مندی از نعمت ها همیشگی نیست و کفران آن ، محروم ماندن از نعمت پروردگار را در پی دارد. یکی از نمونه های اسراف، در نظر نگرفتن حقوق دیگران برای استفاده از یک موهبت همگانی است. از جمله استفاده بیش از اندازه از منابع طبیعی و جنگل ها و ذخیره های آب که برای همه مردم است ، آثار جبران ناپذیری در پی دارد و ضرر اقتصادی آن ، به خود انسان و فرزندان او باز خواهد گشت . ضمن اینکه حق الناس عظیمی را در برگردن انسان خواهد گذاشت .
ای قناعت ، توانگرم گردان
که ورای تو هیچ نعمت نیست
سعدی

پیام متن :

1. اسراف کردن، به منزله ریختن توشه دنیا و آخرت در کیسه ای پر از رخنه و پارگی است.
2. اسراف کننده ، دزدی است که به جیب خودش می زند.

احتکار

احتکار به معنای نگه داری مال به طمع گران شدن آن است . در روایتی از مولای متقیان علی علیه السلام آمده است « الاحتکارشیمه الفجار؛ احتکار ، شیوه بدکاران و گنه کاران است.»(6)
به راستی، کسانی که برای کسب منافع شخصی خود، راه عرضه برخی محصولات را به جامعه می بندند ، تا با این شیوه بتوانند کالای خویش را با قیمتی بیشتر به فروش برسانند ، با پایمال کردن حقوق مردم ، مرتکب کاری جهل آمیز شده اند. در واقع با مختل شدن نظام اقتصادی جامعه، همان زیان به خود آنها بازخواهد گشت و بنا به روایتی، از نعمت خود نیز بی بهره خواهند شد. چنان که حضرت علی علیه السلام فرمود:« المحتکرمحروم من نعمته؛ احتکار کننده ، از نعمت خود محروم و بی بهره خواهد شد.»(7)
احتکار کننده از اموال دیگران فربه می شود، همانند زالویی که از مکیدن خون دیگران چاق می شود. او در حقیقت اعضای بدن دیگران را بریده و به بدن خود پیوند زده است و بدین گونه با زیر پا گذاشتن دیگران، خود را بالا می آورد و به بلندی دورغین می رساند.
احتکار رودی است که محتکر بر آن سد می زند . آن گاه پس از مدتی چون سیلاب فنا در سد رخنه کند، بنیاد صاحب آن را بر می کند.

ربا

«ربا» یکی از گناهان بزرگ در اسلام است . در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کنند که «ربا دهنده و ربا گیرنده هر دو را لعنت کرده است .»(8) ربا، نابودی عده ای بیچاره و متمرکز شدن ثروت در دست عده ای دیگر است که از سودمندی های ثروت و سرمایه به اندازه کافی بهره مندند . بر اثر ربا روز به روز بر بار طبقه فقیر افزوده می شود و بر پهنا و تعداد ربا خواران نیز اضافه می شود تا هر گونه اراده کنند ، با اموال و حتی نیروی کار مردم بازی کنند و نیروهای نوآور و قدرت کار و فعالیت افراد را در راه سیر کردن اشتهای سیر ناشدنی خویش به کار اندازند . طبیعی است چنین عملی ، در هم پاشیدگی وهرج و مرج ، نابودی تمدن به هم ریختن زندگی و نظام اجتماعی است . از این رو است که در قرآن مقدس به شدت با ربا مبارزه شده و خداوند آن را جنگ با پروردگار دانسته است.(9)
از آنجا که گاهی تشخیص ربا در تجارت ها و معامله ها دشوار می شود، آگاهی از احکام تجارت ضروری است ، چنان که حضرت علی علیه السلام در این باره می فرماید: «کسی که بدون آگاهی از احکام شرعی تجارت داد و ستد کند، به ربا آلوده خواهد شد.»(10)

پیام متن :

ناشایست بودن شکاف طبقاتی برآمده از رباخواری در میان جامعه، تا آن جاست که درحکم جنگ با خداوند، دانسته شده است.

پی نوشت :

1- ابن نمیمی آمدی : غررالحکم و دررالکلم، به قلم : رسولی محلاتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چ 7، ج 1، ص 234 .
2- همان ، ص151 ح 21842.
3-همان ، ح 61846.
4- همان ح 91849.
5- همان ،ص 521 ح 8/4046
6- همان، ص 284 ح 4/2052
7-همان ح 3/2051
8- شیخ حسن حرعاملی وسائل الشیعه ج 12. ص 422
9-سید محمد حسین طباطبائی معنویت تشیع، ص 164.
10- غررالحکم و دررالکلم ،ج 3 ص 1047.

منبع: ماهنامه ی طوبی 25 /س

آفت زدایی از کسب و درآمد (کسب حرام و پیامد های شوم آن)

چکیده :
 

با در نظر گرفتن موضوع مقاله که پیرامون آفات کسب و درآمد از نظر اسلام است مفهوم آفت که به معنی ان چیزی است که در مسیر رشد و تعالی مانع حرکت است و درآمد که به معنی رزق و روزی . معیشت است و به واسطه کار و تلاش بدست می آید. از نظر اسلام برای روزی آفات و موانعی است که در حقیقت مسائلی از جمله رزق حرام از این آفات می باشد. هر چیزی که باعث شبه در کار و تلاش و رزق و روزی شود خود عاملی در جهت حرام کردن روزی می شود. در این تحقیق از آیات و روایات و کتابهای مربوطه استفاده شده است. از جمله موانع این تحقیق کمبود منابع معتبر تاریخی و روایی و قرآنی موجود در تحقیقات به عمل آمده هدف از این تحقیق گام نهادن در مسیر پاکی اقتصاد در جامعه که در پی آن پاکی نفوس و روح به وجود خواهد آمد. از جمله مطالب کلی این مقاله، صفات رذیله اخلاقی را چگونه با روزی حرام ارتباط دارد؟ کسب حلال در پرتوی رعایت چه چیزهایی است؟ وظایف مالی مسلمانان نسبت به هم چگونه است؟ و .... از دیگر مطالب مورد بحث، دروغ گویی و پیامدهای آن، دور شدن از کرامت ها، سرزنش و پشیمانی، کاهش روزی و .... . نتیجه کلی بحث این است که برای داشتن جامعه سالم باید به آفت شناسی روز را در رأس امور قرار داده و روح عبادت را در روزی حلال جستجو کنیم.
کلید واژه : آفت ، کسب ، درآمد ، اقتصاد ، اسلام

مقدمه :
 

در این مقاله که پیرامون آفات کسب و درآمد از نظر اسلام است مفهوم آفت که به معنی ان چیزی است که در مسیر رشد و تعالی مانع حرکت است و درآمد که به معنی رزق و روزی . معیشت است و به واسطه کار و تلاش بدست می آید. از نظر اسلام برای روزی آفات و موانعی است که در حقیقت مسائلی از جمله رزق حرام از این آفات می باشد. هر چیزی که باعث شبه در کار و تلاش و رزق و روزی شود خود عاملی در جهت حرام کردن روزی می شود. در این تحقیق از آیات و روایات و کتابهای مربوطه استفاده شده است. از جمله موانع این تحقیق کمبود منابع معتبر تاریخی و روایی و قرآنی موجود در تحقیقات به عمل آمده هدف از این تحقیق گام نهادن در مسیر پاکی اقتصاد در جامعه که در پی آن پاکی نفوس و روح به وجود خواهد آمد. از جمله مطالب کلی این مقاله، صفات رذیله اخلاقی را چگونه با روزی حرام ارتباط دارد؟ کسب حلال در پرتوی رعایت چه چیزهایی است؟ وظایف مالی مسلمانان نسبت به هم چگونه است؟ و ....

آفت زدایی از کسب درآمد
 

کسب مال حرام، انباشتن، خوردن و ساختن از حرام، پیامدهای ناگوار و خطرناکی در ابعاد مختلف زندگی انسان در پی خواهد داشت که به برخی از آن ها اشاره می کنیم:

1. عمر بیهوده
 

انسانی که بر سر دو راهی حلال و حرام، جاده حرام را انتخاب می کند، خداوند او را به گونه‌ای سرگرم مادیات و هوی و هوس هایش می نماید که از عمرش نتواند به خوبی و در جهت رشد و کمال بهره ای ببرد. روز و شب های چنین انسانی می گذرد، اما به واسطه افتادن در دام کسب حرام، از حرکت و رشد و سعادت محروم مانده و تنها به تنوع ها و رنگ عوض کردن ها دل خوش می دارد، تا این که روزی مرغ بیچاره، روحش، از قفس آتشین بدنش پر می کشد و این چیزی جز بی‌ برکتی عمر نخواهد بود. الإمام الصادق (علیه السلام): مَنْ کَسَبَ مَالًا مِنْ غَیْرِ حِلِّ سَلَّطَ الله عَلَیِه الَبَناءَ وَ المَاءُ و الطْینْ(1) هر کس مالی را از راه غیر حلال به دست آورد، خداوند ساختمان سازی و آب و گل را بر او مسلط می کند؛ کنایه از این که چنین شخصی پیوسته به دنبال تعمیر، تعویض و یا تکمیل وسایل زندگی مادی اش است و بدین گونه عمرش بدون آسودگی و آسایش به پایان می رسد.

2. سرمایه بیهوده
 

ممکن است حرام خوار، مال و ثروت را در چنگ بگیرد و از آن بهره برداری کند، اما هرگز کفایتش نمی کند و دائم در تلاش و تکاپو برای پُر کردن خلأهای جدید بر می آید. انسانی که از حرام روزی می خورد، هیچ گاه سیری ندارد و دائم فریاد (هل من مزیدش) بلند است. حال و روز این گروه برخلاف عده ای است که به برکت کسب حلال، استمرار و دوام نعمت های خدایی را حس کرده اند و با چشمان خود دیده و باور کرده اند که حتی اندکی مال حلال، گره‌های بزرگ را باز می کند و آرامش و آسایش را برای اهلش، به هدیه می آورد.

نمی دانم تا به حال پای درد دل انسان هایی که نسبت به حلال و حرام بی تفاوتند نشسته ای یا نه؟ غم و حسرت سرتاسر گفته ها و حتی نگاهشان را گرفته است، آن ها به ظاهر مال و دارایی دارند، ولی می نالند و می سوزند! اما برخی دیگر را می بینی که با سختی لقمه های نان حلال، برای خانواده اش به ارمغان می آورد و با همان درآمد اندک چراغ آسایش خانه را روشن نگاه می دارد.
 

آیا این تفاوت ها را با چیزی به غیر از «برکت» و «بی برکتی» می توان توجیه کرد؟ الإمام علی (علیه السلام): اِنَ اَلحَرامَ لَایُنْمَی وَ اِنَ نَمیَ لَمْ یُبارِکُل ْفیْه(2) مال حرام رشد نمی کند و اگر رشدی هم داشته باشد، در آن برکتی نخواهد بود. محمّد بن أحمد، عن أبی عبدالله (علیه السلام) قال: دَخَلَ عَلَیِه قَومِ مِنْ أَهْل خُراسان، فَقالَ اِبتِداءُ مِنْ غَیْرِ مَسْأَلَه: مِنْ جَمْعِ ماَلَاً مِنْ مشهاوِشَ أَذْهَبَه اَلله فِی نَهابَر. فَقالُوا: جَعَلنَا فِداکَ! لاَنْفَهَمَ هَذا اَلکَلاَمْ. محمّد بن احمد از امام صادق (علیه السلام) نقل می کند که گروهی از اهل خراسان خدمت آن جناب رسیدند. قبل از اینکه سؤال کنند فرمود: مَنْ جَمَعَ مَالَاً مِن مَهاوَشَ أَذْهَبَه اَللهَ فِی نَهابِرَ. خراسانیان عرض کردند: آقا ما نفهمیدیم چه فرمودید (چون به زبان عربی آشنا نبودند) به زبان ایرانی فرمود: از باد آید بدم بشود «باد آورده را باد می برد».(3) آری اگر انسانی به حرام خواری عادت کرد و با درآمدهای سیاه، برج هایی سفید و سر به فلک کشیده احداث کرد، باز هم سفیدی و برکت زندگی را نخواهد دید و طعم واقعی آرامش را نخواهد چشید.

3. نسل مسموم
 

پیامدهای کسب حرام در وجودِ شخصی و زندگی فردیِ حرام خوار خلاصه نمی شود، که او آب و دانه آلوده و فاسد به زن و فرزندش نیز داده است و لذا در نسل او نیز اثرات شوم آن بر جای خواهد ماند. الإمام الصادق (علیه السلام): کَسْبُ الْحَرَامِ بَبِیبَنُ فِی الذُّرِّیَّةِ (4) کسب حرام در نسل انسان خودش را نشان داده و ظاهر می شود. پدری که حاضر نمی شود خاری به پای کودکش بنشیند، پدری که او را از سرمای زمستان حفظ می کند و نسبت به وزن و قد کودکش حساسیت نشان می دهد، چگونه دلش می آید او را بر سر سفره مسموم و آتشین مهمان کند و مقدمات انحراف او را فراهم آورد؟!

4. عدم استجابت دعا
 

النبیّ (ص): مَنْ اَحَبَّ اَنْ یُسْتَجابَ دُعاؤُهُ فَلْیُطَیِّبْ مَطْعَمَهُ وَمَکْسَبَهُ، هرکس دوست دارد که دعایش مستجاب شود خوراک و کسبش را پاکیزه کند.(5) و قال (ص) لمن قال له: أحبّ آن یستجاب دعائی. قال له: طهّر مأکلک و لاتدخل بطنک الحرام.(6) به کسی که عرضه داشت: دوست دارم که دعایم مستجاب شود، فرمود: خوراکت را پاکیزه کن و در شکمت حرام داخل مکن.

5. بطلان عبادت
 

مصرف غیر حلال در برخی موارد سبب بطلان عبادت می شود. به عنوان مثال به مسائل زیر توجه کنید:
10.وضو با آب غصبی و یا آبی که معلوم نیست صاحب آن راضی باشد یا نه، حرام و باطل است.
11.اگر بخواهد پول حرام یا پولی که خمسش را نداده به حمامی بدهد غسل او باطل است.
12.اگر با عین پولی که خمس یا زکات آن را نداده اند لباس بخرد، نماز خواندن در آن لباس باطل است.
13.اگر با عین پولی که خمس و زکات آن را نداده ملکی بخرد، تصرف او در آن ملک حرام و نمازش باطل است. النبیّ (صلی الله علی آله): مَنِ اکْتَسَبَ مَالًا حَرَاماً؛ لَمْ یَقْبَلِ اللَّهُ مِنْهُ صَدَقَةً وَ لَا عِتْقاً وَ لَا حَجّاً وَ لَا اعْتِمَاراً؛ ، وَ کَتَبَ اللَّهُ بِعَدَدِ أَجْزَاءِ ذَلِکَ أَوْزَاراً؛ مَنْ قَدَرَ عَلَیْهَا وَ تَرَکَهَا مَخَافَةَ اللَّهِ ؛ کَانَ فِی مَحَبَّةِ اللَّهِ وَ رَحْمَتِهِ وَ یُؤْمَرُ بِهِ إِلَى الْجَنَّة.(7) هرکس مالی حرام کسب کند، خدا نه صدقه او را می پذیرد و نه بنده آزاد کردن و نه حج گذاردن و نه عمره انجام دادن او را؛ و به اندازه پاداش این اعمال برای او گناهانی سنگین می‌نویسد؛ و آنچه از وی پس از مرگش بر جای بماند، توشه راه جهنّم او خواهد بود. هر شخصی که بر حرام دست یابد و از ترس خدا آن را رها کند، خداوند او را مورد دوستی و رحمت قرار می دهد و می فرماید تا او را به بهشت ببرند.

6. مردگی عبادت
 

تا به حال دیده ای انسان روی خاک نرم یا شن و ماسه، خانه بسازد؟! انسان عاقل هیچ گاه دست به چنین کاری نمی زند؛ زیرا این ساختمان نه تنها به پایان نخواهد رسید و سودی در بر نخواهد داشت، بلکه بودجه و مصالح آن به هدر خواهد رفت. النبیّ (صلی الله علی آله): العِبَادَةُ مَعَ أکلِ الحَرََامِ کَالبِنَاءِ عَلیَ الرَّمل (8) پیامبر خاتم (صلی الله علی آله) عبادت شخص حرام خوار را به چنین عمارتی تشبیه کرده و می فرماید پرستش همراه با تغذیه حرام، همچون بنایی کردن ساختمان روی شن می باشد. به همین خاطر است که روایات، می فرماید: النبی (صلی الله علی آله): تَرْکُ لُقْمَةِ حَرَامٍ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنْ صَلَاةِ أَلْفَیْ رَکْعَةٍ تَطَوُّعاً (9) ترک لقمه حرام نزد خدا دوست داشتنی تر از هزار رکعت نماز مستحبی است. آری، آن ها که ماهیت واقعی خود را در زیر پرده ایمان و تقوی و حج و نماز و تلاوت قرآن پنهان می کنند، در واقع به اعمال حرام و کسب های فاسدی هم چون کم کاری، گران فروشی، رباخواری، دریافت و پرداخت رشوه، احتکار و... می پردازند، باید بدانند تا دست از انحرافات خود بر ندارند، عبادت هایشان همچون نقش روی یخ در زیر آفتاب تیرماه، خواهد بود. پیامبر اعظم (صلی الله علی آله) و دیگر معصومین (علیه السلام) چنین تأثیراتی را در حرام خواری می دیدند که به روش های گوناگون، مسلمانان را از آن باز داشته و به کسب روزی حلال، تشویق و ترغیب می‌کردند. سیره پیامبر مهربانی ها، در قبول کردن هدیه از مسلمانان بود،(10) اما با این حال اگر کسی آن حضرت را به خوردن چیزی دعوت می کرد، تا از حلال و طیب بودنش اگاهی پیدا نمی کرد، لب به آن غذا نمی گذاشت و از آن پرهیز می نمود.(11) و می فرمود: إِنَّ العِبادَةَ عَشَرَةُ أَجزاءَ: تِسعَةٌ مِنها طَلَبُ الحَلالِ (12) عبادت ده جزء دارد که نه جزء آن در طلب روزی حلال قرار دارد. به درستی که از این گفتارهای نورانی نباید تعجب کند، زیرا همان طور که بیان شد، روزی حلال زیر بنای تمام عبادت های ما قرار دارد، به همین دلیل اگر خدای ناکرده حرام و حرام خواری در زندگی راه پیدا کند، اندک اندک از عبادت ها و اطاعت ها کاسته می شود، تا جایی که دیگر تنها در مقابل درهم و دینار و دنیا تسلیم می شود و بس. البته این سقوط ها و افول ها به صورت نامحسوس اتفاق می افتد و زمانی شخص متوجه می شود که دیگر کار از کار گذشته و شاید بیچارگی اش در این راه و به خاطر استفاده مال حرام و شبه ناک به حدی برسد که شمشیر برهنه را در متقابل امام زمانش قرار دهد!

کوفیان حرام خوار
 

این مطالب خواب و خیال نیست، بلکه واقعیت زندگی مردان نامرد کوفه است، آن ها که به ظاهر اهل عبادت بودند اما کم کم سر از مخالفت و عصیان در آوردند. پسر فاطمه هنگامی که مخالفت شدید کوفیان از خدا بی خبر را دید، پس از آن که نصیحت را به نهایت رساند و از بازگشت آن ها ناامید شد، کلامی فرمود که برای من و تو هم می تواند درس عبرتی باشد. سپاه کوفه! می دانید چرا با این که حسب و نسبم را می شناسید، در مقابلم صف کشیده اید و بر من راه بسته اید؟ می دانید چرا شمایی که در ابتدا با نامه فدایت شوم ها و دعوت کردن ها، ما را به اینجا کشانده اید، اکنون کارتان به جایی رسیده است که تیر و سنگ و نیزه به سویم پرتاب می‌کنید؟ می دانید چه آفتی به جانتان افتاده و خود غافل هستید؟ مگر شما در نامه هایتان ننوشته بودید: باغ هایمان به میوه نشسته و فصل برداشت است، اما پا به آن نمی گذاریم تا تو با قدم های مبارکت، قدم در باغ ما بگذاری و مایه‌ی برکت آن شوی!(13) اما اکنون می بینم که آن درخت ها را تیر و نیزه کرده اید و به جای میوه ها سنگ در دست گرفته‌اید و می خواهید از ما پذیرایی کنید، می دانید چرا؟ چون « فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ مِنَ الْحَرَامِ » «شکم هایتان از حرام پر شده است» و أحاطوا بالحسین من کلّ جانب حتّی جعلوه فی مثل الحلقه، فخرج (ع) حتّی أتی الناس، فاستنصتهم فأبوا أن ینصتوا حتّی قال لهم: و یلکم! ما علیکم أن تنصتوا إلیَّ فتسمعوا قولی، و إنّما أدعوکم إلی سبیل الرشاد، فمن أطاعنی کان من المرشدین و من عصانی کان من المهلکین، و کلّکم عاص لأمری، غیر مستمع قولی، فقد ملئت بطونکم من الحرام، و طبع علی قلوبکم، ویلکم! ألا تنصتون؟ ألا تسمعون؟(14) هنگامی که ابن سعد اصحاب خود را برای کارزار با امام حسین (علیه السلام) آماده و هر کدام را به جای خود مرتب و منظم کرد و پرچم ها را در موضع خود جایگزین نمود و گروه میمنه و میسره لشکر را برقرار کرد به افرادی که در قلب لشکر بودند گفت: شما در جای خود ثابت باشید. سپس آن مردم از خدا بی خبر از هر طرفی امام حسین (علیه السلام) را احاطه کردند و نظیر حلقه در اطراف آن حضرت گرد آمدند. امام حسین (علیه السلام) خارج شد و نزد آن گروه خونخوار آمد و از آنان خواست تا ساکت شوند، ولی ایشان ساکت نشدند کار به جایی رسید که امام فرمود: وای بر شما! چه مانعی دارد که ساکت شوید و سخن مرا گوش کنید؟ جز این نیست که من شما را به راه هدایت دعوت می کنم، کسی که از من اطاعت کند هدایت می شود و کسی که نافرمانی نماید کافر خواهد بود. شما عموماً امر مرا اطاعت نمی کنید، گوش به سخن من نمی دهید زیرا شکم های شما از حرام پر شده و به قلب های شما مهر (قساوت) زده شده است، وای بر شما! آیا ساکت نمی شوید؟! آیا نمی شنوید؟ این کلام پسر فاطمه در کربلا است، با این حساب آیا دیگر نماز و روزه و عبادت این قوم گمراه، که راه بر کاروان حسینی می بندند، قبول درگاه حق بوده و عبادت محسوب می شود؟! این جریان به خوبی مفهوم کلام رسول الله (صلی الله علی اله) را روشن می کند که، نُه قسمت از ده قسمت عبادت، در کسب حلال است.

آفات کسب درآمد (ربا کاری)
 

در این جا به برخی از انحراف هایی که آفت تولید و توزیع و مصرف است و کسب حلال را خدشه دار می کند، اشاره خواهیم کرد.

رباکاری
 

یکی از بلاهای خانمان سوزی که در دنیا و آخرت فرد و حتی اطرافیانش را در اتش خود می سوزاند و هیچ نتیجه ای جز لعن و نفرین خدا و رسول در پی نخواهد داشت، گناه بزرگ و پر عقوبت «رباخواری» است. البته از این آتش خسارت آفرین، علاوه بر «دهنده ربا»، «شاهدین» و حتی «کاتب» آن هم بی بهره نخواهند بود و مورد لعن و نفرین خدا قرار گرفته اند. النبیّ (صلی الله علی آله): إنّ اللّه‏َ عز و جل لَعَنَ آکِلَ الرِّبا ومُوکِلَهُ وکاتِبَهُ (15) به برخی از هشدارها و پیامدهای ربا توجه نمایید: هنگامی که مشغول تلاوت قرآن هستی، در ایات دقت کن، می بینی که چگونه خداوند دلسوز، برای به سلامت رسیدن و رشد من و تو، ما را از چاه ها و چاله های نکبت و بدبختی، آگاه کرده و با تعبیرات مختلف، ما را از نزدیک شدن به آن ترسانده است. اما وقتی به آیات مربوط به ربا و رباخواری در سوره بقره می رسی، می بینی که خدا برای بیان نکبت و بزرگی و شیطانی بودن این گناه، از تعابیری استفاده کرده که در مورد کمتر گناهی دیده می شود!

2- اعلان جنگ با خدا:
 

قرآن خطاب به مسلمانانی که تا آن روز، بر سفره کثیف رباخواری نشسته بودند، می گوید: فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِنْ تُبْتُم فَلَکُمْ رُؤُسُ أَمْوالِکُم لاتَظْلِمُونَ وَ لاتُظْلَمُونَ (بقره/278-279) آنچه به عنوان ربا می پردازید تا در اموال مردم فرو نمی یابد نزد خدا فروش نخواهد یافت و آنچه را بعنوان زکات می پردازید تنها رضای خدا را می طلبید کسی که چنین می کنند دارای پاداش مضاعفند. دیگر به مسلمان رباخواری که طبق فرموده خداوند در قرآن به جنگ خدا و رسول آمده، چه امیدی است؟!

3. ربا و محو برکت
 

یَمْحَقُ اللهُ الرِّبا وَ یُرْبِی الصَّدَقاتِ وَ اللهُ لایُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثیم (بقره/276) خداوند ربا را نابود می کند و صدقات را افزایش می دهد و خداوند هیچ سپاس گنهکاری را دوست ندارد وَ ما آتَیْتُم مِنْ رِباً لِیَرْبُوَا فی أمْوالِ النَّاسِ فَلا یَرْبُوا عِندَ اللهِ وَ ما آتَیْتُم مِنْ زَکاتٍ تُریدُونَ وَجْهَ اللهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُضْعِفُون (روم/39) اگر چنین نمی کنید ربا می خورید بدانید خدا و رسولش به شما اعلان جنگ می کنند و اگر توبه کنید سرمایه هایتان از آن شماست و ستم می کنید و برشما قسم می شود. درباره معنای «ربا» و مقصود از آن در این آیه دو قول است، یکی این که مراد از آن، بخشش و هدیه ای است که کسی به دیگری بدهد، تا در عوض آن، چیز بیشتری به دست آورد، و چنین کاری نه پاداشی دارد نه کیفری. دیگر این که مراد همین ربای معروف است؛ و این مالی است که برکت و افزایشی ندارد، بلکه خداوند آن را بی برکت و نابود می کند (یمحق الله الربا...)

4. مؤمن و رباخواری؟!
 

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین (بقره/278) ای کسانی که ایمان آورده اید از مخالفت فرمان خدا بپرهیزید و آنچه را از ربا باقی ماند رها کنید اگر ایمان دارید. یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لاتَأْکُلُوا الرِّبَوا أَضْعافاً مُضاعَفَهً وَ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُم تُفْلِحُون (آل عمران/130) ای کسانی که ایمان آورده اید ربا را چند برابر نخورید و از خدا بپرهیزید تا رستگار شوید.

5. رباخواری، سیرتیان یهودی
 

فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذینَ هادُوا حَرَّمْنا عَلَیْهِمْ طَیِّباتٍ أُحِلَّتْ لَهُمْ وَ بِصَدِّهِمْ عَنْ سَبیلِ اللهِ کَثیراً * وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أُکْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ مِنْهُمْ عَذاباً أَلیما (نساء/160-161) بخاطر ظلمی که از یهود صادر شد و بخاطر باز داشتنی فراوان آنها از راه خدا بخشی از چیزها پاکیزه را که برای آنها حلال شده است برآنان حرام کردیم.

6. بدترین و پلیدترین درآمدها
 

النبی (صلی الله علی آله): وَشَرُّ الْمَکَاسِبِ کَسْبُ الرِّبا.(16) بدترین کسب ها، کسب از راه رباست. الإمام الباقر (علیه السلام): أخبَثُ المَکاسِبِ کَسبُ الرِّبا؛ (17)

7. بزرگ ترین وبال
 

النبیّ (صلی الله علی آله) فیما أوصی به علیّاً (علیه السلام): یا علیّ! اَلرِّبا سَبْعُونَ جُزْءاً اَیْسَرُهُ اَنْ یَنْکِحَ الرَّجُلُ اُمَّهُ فى بَیْتِ اللّهِ الْحَرامِ.. یا علیّ! دِرْهَمُ رِبا أَعْظَمُ عِنْدَ اللّه مِنْ سَبْعینَ زِنْیَةً بِذاتِ مَحْرَمٍ فى بَیْتِ اللّه الْحَرامِ.

از توصیه های پیامبر اکرم (ص) به امام علی بن ابی طالب (علیه السلام): ای علی! ربا (و پلیدی آن) هفتاد مرحله دارد، ساده ترین این مراحل بدان می ماند که کسی در خانه کعبه با مادر خود درآمیزد.ای علی! گناه درهمی از ربا بزرگتر است از هفتاد بار زنا کردن با یکی از محارم در خانه خدا. الإمام الصادق (علیه السلام): دِرْهَمُ رِبا أَعْظَمُ عِنْدَ اللّه‏ِ مِنْ سَبْعینَ زِنْیَةً بِذاتِ مَحْرَمٍ فى بَیْتِ اللّه‏ِ الْحَرامِ. امام صادق (علیه السلام): یک درهم ربا خوردن در نزد خداوند بدتر است از هفتاد زنای با محارم در خانه خدا.
 

8. ترسناک ترین خطر برای امت اسلامی
 

الإمام الکاظم (علیه السلام) – عن آبائه: قال رسول الله (صلی الله علی آله): اِنَّ اَخْوَفَ مَا اَخَافُ عَلَی اُمَّتِی مِنْ بَعْدِی هَذِهِ الْمَکَاسِبُ المُحَرَّمَةُ وَ الشَّهْوَةُ الخَفیَّةُ وَ الرِّبا. پیامبر خدا فرمود: ترسناک ترین چیزی که درباره امتم از آن بیمناکم، این کسب های حرام است و شهوت های نهانی و ربا.

9. همسو با شرک
 

الإمام الصادق (علیه السلام) فیما روی عن الإمام الباقر (علیه السلام) أنَّهُ أَتِی َبِآکلِ الرِبا فَاسْتتَابَه فَتابَ، ثُمَّ خَلَّی سَبْیلهُ، ثمَُّ قالَ: یَسْتتابَ آَکَلَ الرَبا، کَماَ یَسْتَتابَ مِنَ الشِّرْکَ. امام صادق (علیه السلام)می فرماید: رباخواری را نزد امام باقر (علیه السلام) آوردند، ایشان از او خواستند که توبه کند و چنین کرد، آن گاه رهایش کردند، بعد فرمودند: «رباخوار را چنان باید توبه داد که مشرک را توبه می دهند.»

10. چهره های آخرتی هراسناک
 

النبیّ (صلی الله علی آله) فیما رواه الإمام الصادق (علیه السلام): لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَی السَّمَاءِ رَأَیْتُ أَقْوَاماً یُرِیدُ أَحَدُهُمْ أَنْ یَقُومَ وَلَا یَقْدِرُ عَلَیْهِ مِنْ عِظَمِ بَطْنِهِ فَقُلْتُ مَنْ هَؤُلَاءِ یَا جَبْرَئِیلُ قَالَ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبا... پیامبر (صلی الله علی آله) به روایت امام صادق (علیه السلام): چون مرا شبانه به آسمان بردند، کسانی را دیدم که می خواستند از جای برخیزند ولی توانایی آن را نداشتند و این به سبب بزرگی شکم آنان بود. گفتم: ای جبرئیل! اینان چه کسانی هستند؟ گفت: اینان رباخواران می باشند.

11. نابودی دین
 

الإمام الصادق (علیه السلام) – فی قوله تعالی: یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبا وَ یُرْبِی الصَّدَقاتِ ، قیل للصادق (ع): قَدْ نَرُِیَ الرَجُلَ یَرْبی وَ مَالهُ یُکثَر؟ فَقالْ: یَمْحَقُ الله دْینَهُ، وَ ِإنْ کانَ مَالَهُ یَکثَرْ. امام صادق (علیه السلام) – درباره این آیه «یمحق الله الربا و یربی الصدقات...» فرمود: خداوند ربا را نابود می کند و صدقات را فزونی می بخشد، امام صادق (علیه السلام) فرمودند: می بینیم که مردی ربا می‌خورد و مالش افزون می شود؟ فرمود: «دینش را خدا نابود می کند، هر چند مالش افزایش یابد». بدین گونه – و بنابراین حدیث- معنای آیه این می شود که خداوند، به سبب ربا و رباخواری، دین شخص رباخوار را نابود می کند، یعنی سرمایه واقعی و ابدی او – که اعتقاد به دین حق و عمل بر طبق آن است- از دستش می رود (و چه زیانی از این بالاتر)، هرچند مال دنیوی و از دست رفتنی او به ظاهر زیاد گردد. بیچاره زن و فرزندی که باید بر سر این سفره به جای غذای حلال و پاک، غذای کثیف و متعفّن آغشته به ربا را در جسم و جان خود بریزند.

علت تحریم ربا
 

مهم ترین علت تحریم ربا این است که رباخواری موجب افزایش فاصله طبقاتی و تراکم ثروت در دست عده ای محدود و محرومیت اکثر اعضای جامعه می شود. در چنین معاملاتی، همواره سود با اصل سرمایه ضمیمه شده و سرمایه جدیدی را تشکیل می دهد. سرمایه جدید مجدداً مورد ربا قرار می گیرد و سود افزون تری را موجب می شود و به این ترتیب فرد رباخوار، در مدتی کوتاه، بدون آن که کار مثبتی و تلاش واقعی انجام دهد، از راه تراکم سود، ثروت هنگفتی به دست می آورد و در مقابل، بدهی بدهکار نیز به چند برابر اصل، افزایش می یابد و در نتیجه به تدریج او را از هستی ساقط می کند. شاید شما هم سراغ داشته باشید انسان هایی را که به خاطر قانع نبودن به زندگی خود، خود را به این بازی مرگ بار، آلوده ساخته اند، تا جایی که چندین برابر اصل بدهی خود را به صورت سود، به رباخوار پرداخت کرده، اما هنوز بدهکاری شان به حال خود باقی است. ربا، مایه تباهی اموال است، زیرا اگر انسان یک درهم را به دو درهم بخرد، بهای درهم، درهم است و بهای درهم دیگر، باطل و ناحق خواهد بود؛ پس معامله همراه با ربا در هر حال برای فروشنده و خریدار زیانبار خواهد بود. شاید برخی بگویند در زیان بار بودن معاملات ربوی برای ربا دهنده تردیدی نیست، زیرا به روشنی می توان پیش بینی کرد که در ارتباط با یک سرمایه دار رباخوار، ده ها نفر پس از چند سال زمین گیر شده و از هستی ساقط می شوند؛ اما چگونه می توان نابودی و زیانی را که در آیات و روایات برای شخص رباخوار بیان شده، تصور کرد؟ زیرا در معاملات ربوی، مال رباخوار نه تنها نابود نمی شود، بلکه زیادتر هم می شود. پس چطور قرآن کریم می فرماید: یَمْحَقُ اللهُ الرِّبا (بقره/276) خداوند ربا را نابود می سازد. در جواب می توان گفت: ربا موجب فساد مالی، رکود اقتصادی و کندی تولید می شود. وقتی ربا بر تار و پود زندگی فرد و یا حتی جامعه ای حاکم شد، به تدریج ارزش های معنوی بی‌فروغ می گردد. دیگر ثروتمندان برای امور خیر دست به جیب نمی شوند و مردم چیزی به یکدیگر قرض نمی دهند، چنان مست پول و سرمایه می شوندکه برای رسیدن به آن، از هیچ ظلم و فساد کوتاه نمی آیند و حتی حاضر می شوند دین خود را فدای دنیای خود کنند! پر واضح است، دود ناشی از آتش گرفتن خرمن معنویات و ارزش های انسانی، گریبان رباخواران جامعه را خواهد گرفت، رباخواری موجب سستی پیوندهای اجتماعی و عواطف شده، بذر کینه و دشمنی را در دل ها می پاشد، زیرا بدهکار هرچند در اثر نیازهای مادی، خود را ناگزیر از پرداخت مبلغی به عنوان ربا می داند، اما رفته رفته فشار پنجه رباخوار را بر گلوی خود احساس می کند و او را عامل همه بدبختی های خود می پندارد، در نتیجه کینه اش را به دل می گیرد و تشنه خون او می شود. این جاست که ربا چهره کریه خود را نشان می دهد و به این صورت، ده ها جنایت وحشتناک رخ می نماید. جنایتی که رباخوار نیز از آن بی نصیب نخواهد ماند. از سوی دیگر قرآن کریم نابودی سرمایه رباخوار را وعده داده است. شاید این نابودی به یکی از طرق زیر اتفاق بیفتد:
1.دارایی چند خانوار یک جا نابود می شود و اگر صورت مال از بین نرود، برکاتش از بین می رود و دیگر شخص بهره و لذتی از دارایی اش نمی برد، بلکه با هزار دردسر و گفتاری زندگی می کند و آخر هم با حسرت تمام سرمایه اش را می گذارد و می رود.
2.مراد آیه این است که «سرمایه دین» اش را نابود می کند. زیرا مال حرام، قلب را سیاه می کند و شیطان را مسلط، دل قساوت پیدا می کند و موعظه و حرف دین در آن وارد نمی شود.
3.به علت رباکاری اش، سرمایه های عبادی که کسب کرده، در آخرت نابود می شود، زیرا در آن دنیا، به اندازه هر درهمی، چه اندازه از عبادات او را به صاحب مال می دهند و چه اندازه زشتی های او را بر این بار کنند؛ با این حال دیگر چه انسان عاقل مسلمانی رغبت پیدا می کند به سمت و سوی ربا دادن و ربا گرفتن سوق پیدا کند؟!

نتیجه :
 

جمع بندی مقاله که پیرامون آفات کسب و روزی از نظر اسلام است ما را به این نتیجه می رساند که ریشه بیشتر ناملایمات اجتماعی درکسب و روزی حلال قابل حل است. اگر هر کسی به روزی خود قانع باشد و در مسائل مادی به پائین دست خود نگاه کند و احکام شرعی اسلام را رعایت کند آرامش روحی و روانی در جامعه حکم فرما خواهد شد و این زمینه ساز جامعه مهدوی و ظهور خواهد بود. به امید چنین روزی إن شاءا...

پی‌نوشت‌ها:
 

1. بحارالانوار، ج 73، ص 150، ح 8.
2. کافی، ج 5، ص 125، ح 7.
3. بحارالانوار، ج 47، ص 84.
4. همان، ح 4.
5. الحکم الزاهره، ص 504.
6. عده الداعی، ص 139.
7. بحارالانوار، ج 90، ص 373.
8. همان، ج 81، ص 258، ح 56.
9. بحارالانوار، ج 74، ص 88.
10. همان، ج 72، ص 45، ح 6.
11. الدرر المنثور، ج 6، ص 102.
12. بحارالانوار، ج 74، ص 27.
13. همان، ج 45، ص 7.
14. همان، ص 8.
15. الحیاه، ج 5، ص 405.
16. بحارالانوار، ج 74، ص 135.
17.الحیاه، ج 5، ص 607.
 

منابع :
1. قرآن
2. الحیاه – حکیمی-محمدرضا-جامعه مدرسین حوزه علمیه قم – دفتر انتشارات اسلامی-قم-1360
3. بحارالانوار – مجلسی-محمدباقر-دارالحیاه التراث الربی-بیروت-1403 ق
4. تفسیرنمونه- مکارم شیرازی-ناصر-دارالکتب السلامیه- تهران -1372
5. تفسیر نور – قرائتی-محسن-مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن-تهران-1379
6. کافی-کلینی-محمد بن یعقوب بن اسحاق – دارالکتب الاسلامیه – تهران
7. صحیفه سجادیه – علی بن حسین زین العابدین-ترجمه صلواتی-نشر مبارک- 1381
8. نهج البلاغه – امیرالمؤمنین- مرکز البعوث السلامیه- بیروت – 1387 ق
9. مجمع البیان-طبری – انتشارات دارالمعرف - قم - 1367

نویسنده:روح اله مظاهری 
منبع اختصاصی :راسخون 

زیانهای رباخواری

رباخواری، تعادل اقتصادی را در جامعه ها به هم می زند و ثروتها را در یک قطب اجتماع جمع می کند، زیرا جمعی بر اثر آن فقط سود می برند، و زیانهای اقتصادی همه متوجه گروه دیگر می گردد، و اگر می شنویم فاصله میان کشورهای ثروتمند و فقیر جهان روز به روز بیشتر می گردد یک عامل آن همین است و به دنبال آن بروز جنگهای خونین است.
رباخواری، یک نوع تبادل اقتصادی ناسالم است که عواطف و پیوندها را سست می کند، و بذر کینه و دشمنی را در دلها می پاشد، و در واقع رباخواری بر این اصل استوار است که رباخوار فقط سود پول خود را می بیند و هیچ توجهی به ضرر و زیان بدهکار ندارد، اینجاست که بدهکار چنین می فهمد که رباخوار پول را وسیله بیچاره ساختن او و دیگران قرار داده است.
درست است که ربادهنده در اثر احتیاج تن به ربا می دهد، اما هرگز این بی عدالتی را فراموش نخواهد کرد، و حتی کار به جایی می رسد که فشار پنجه رباخوار را هر چه تمامتر برگلوی خود احساس می کند، این موقع است که سراسر وجود بدهکار بیچاره، به رباخوار لعنت و نفرین می فرستند، تشنه خون او می شود، زیرا با چشم خود می بیند که هستی و درآمدی که به قیمت جانش تمام شده، به جیب رباخوار ریخته می شود. در این شرایط بحرانی است که دهها جنایت وحشتناک رخ می دهد،بدهکار گاهی دست به انتحار و خودکشی می زند و گاهی در اثر شدت ناراحتی طلبکار را با وضع فجیعی می کشد، گاهی به صورت یک بحران اجتماعی و انفجار عمومی و انقلاب همگانی درمی آید.
این گسستگی پیوند تعاون و همکاری، در میان ملتها و کشورهای ربادهنده، و ربا گیرنده، نیز آشکارا به چشم می خورد، ملتهایی که می بینند ثروتشان به عنوان ربا به جیب ملت دیگری ریخته می شود، با بغض و کینه و نفرتی خاص به آن ملت می نگرند، و در عین اینکه نیاز به قرض داشته اند منتظرند روزی عکس العمل مناسبی از خود نشان دهند.
این است که می گوییم رباخواری از نظر اخلاقی اثر فوق العاده بدی در روحیه وام گیرنده به جا می گذارد، و کینه او را در دل خودش می پروراند و پیوند تعاون و همکاری اجتماعی را در بین افراد و ملتها سست می کند.
در آیه شریفه اشاره به تحریم ربای فاحش شده و با تعبیر اضعافاً مضاعفه بیان گردیده است، یا «ایُّهَا الَّذینَ لا تاکُلُو الرِّبا اَضعافاً مُضاعَفَهً».(1) و در روایات اسلامی در ضمن جمله کوتاه و پرمعنایی به اثر سوء اخلاقی ربا اشاره شده است، در کتاب وسایل الشیعه در مورد علت تحریم ربا چنین آمده است که هشام بن سالم می گوید امام صادق(ع)فرمودند:
«اِنَّمَا حَرَّمَ اللهُ عَزَّ وَ جلَّ الرِّبا لَکَیلا یَمتَنِعَ النّاسُ مِنِ اصطِناعِ المَعروفِ». (2)
«خداوند ربا را حرام کرده تا مردم از کار نیک امتناع نورزند.»
منظور از ربای فاحش این است که سرمایه به شکل تصاعدی در مسیر ربا سیر کند، یعنی سود در مرحله نخستین با اصل سرمایه ضمیمه می شود و مجموعاً مورد ربا قرار گیرند، و به همین ترتیب در هر مرحله، سود به اضافه سرمایه، سرمایه جدیدی را تشکیل می دهد، و به این ترتیب در مدت کمی از راه تراکم سود، مجموع بدهی بدهکار به چندین برابر اصل بدهی افزایش یابد و به کلی از زندگی ساقط گردد.
به طوری که از روایات و تواریخ استفاده می شود در زمان جاهلیت معمول بود که اگر بدهکار در رأس مدت نمی توانست بدهی خود رابدهد، از طلبکار تقاضا می کرد که مجموع سود و اصل بدهی را به شکل سرمایه جدیدی به او قرض بدهد و سود آن را بگیرد! در عصر ما نیز در میان رباخواران، این نوع رباخواری بسیار ظالمانه فراوان است.

نکته

در یکی از سفرها که برای تبلیغ عازم بودم به راننده کامیونی برخورد نموده و با او همسفر شدم، در مسیر راه بحث از ربا و رباخواران پیش آمد. فرد مزبور گفت: من روزی مبلغی پول از شخصی به عنوان قرض گرفتم و سودی برای آن قرار داد. نتوانستم به موقع آن سود را پرداخت کنم و فقط اصل پول را برگردانیدم و سود او به عنوان قرض با سود جدید باقی ماند و خلاصه همین طور سود روی سود آمد تا الان همین کامیون که من راننده آن هستم مال من بود، لیکن به عنوان سود پولها آن شخص رباخوار از من گرفت و او مالک و من راننده هستم، در صورزتی که اصل پول راهم به او برگرداندم.
حال باید دید نظر این انسان که تمام سرمایه خود را در اثر سود و ربا از دست داده است، نسبت به آن رباخوار بی انصاف چگونه خواهد بود، و لذا اگر گاهی در جراید می خوانیم که شخص رباخواری با وضع فجیعی به قتل رسیده است، تحقیقات نشانگر آن است که قتل او بر اثر همین فشارهای مضاعفی بوده که بر افراد ضعیف وارد نموده و طرف مقابل راه خلاصی خود را در چینن راه های خطرناکی و خلاف شرعی دیده است. لذا هر انسانی باید از رباخواری و ربا دادن بپرهیزد تا روزی چنین سرنوشت خطرزناکی دامن او را نگیرد.

ربای قرضی

در قرض اعم از اینکه همجنس باشند که با کیل و وزن قرض داده شود یا شمارشی باشند مثل 20 تخته فرش با 21 تخته دیگر و یا وجه نقد مانند صد هزار تومان به صد و ده هزار تومان، در همه موارد، حکم ربا دارد و اضافی آن هر چه باشد، حرام و اکل مال به باطل است.
در باب خرید و فروش اسکناس، فقهای ما دو نظر دارند. بعضی فرموده اند اگر اسکناس هم خرید و فروش شود و زیادی در آن باشد ربا و حرام است، لیکن بعضی از فقها فرموده اند در باب اسکناس چون عددی می باشد در اضافی آن اگر قرض باشد ربا و حرام است، لیکن اگر خرید و فروش شود از باب ربا بیرون می رود و حرام نیست. مثلاً اگر یک میلیون تومان اسکناس را بفروشد به یک میلیون و پنجاه هزار تومان، این پنجاه هزار تومان اضافی ربا نیست. لذا کسانی که این گونه خرید و فروش انجام می دهند هر کدام برای اینکه مستمسک شرعی برای خود داشته باشند به فتوای مرجع خود مراجعه نموده تا خدای ناخواسته گرفتار فعل حرام و ربا نشوند. برای اینکه بعضی از فقها حتی حِیَل باب ربا را قبول ندارند و بعضی دیگر حیل شرعیه در باب ربا را پذیرفته اند و مکلف وقتی به دستور مرجع خود عمل کرد دلیل شرعی برای خود دارد و در جامعه هم نمی توان آن شخص را رباخوار معرفی کرد. (3)

موارد ربای حلال

در چند مورد ربا حلال است که عبارتند از:
1- اگر مسلمان از کافری که در پناه اسلام نیست ربا بگیرد، اشکال ندارد؛
2- زن و شوهر دائمی اگر از یکدیگر ربا بگیرند، حرام نیست؛
3- پدر و فرزند اگر از یکدیگر ربا بگیرند حرام نیست، لیکن بین مادر و فرزند، مشهور از فقها فرموده اند، ربا حرام است.
«یا ایُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اِتَّقُوا اللهَ وَ ذَرُوا ما بَقِیَ مِنَ الرِّبا اِن کُنتُم مُومِنینَ فَاِن لَم تَفعَلُوا فَاذَنُوا بِحَربٍ مِنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ وَ اِن تُبتُم فَلَکُم رُءُسُ اَموالَکُم لا تَظلِمُونَ وَ لا تُظلَمُونَ».(4)
«ای کسانی که ایمان آورده اید از خدا بپرهیزید و آنچه از(مطالبات)ربا، باقی مانده رها کنید اگر ایمان دارید. اگر(چنین)نمی کنید بدانید با جنگ با خدا و رسول او رو به رو خواهید بود و اگر توبه کنید سرمایه های شما از آن شماست(اصل سرمایه بدون سود)نه ستم می کنید و نه بر شما ستم وارد می شود».
«یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَاکُلُوا الرِّبا اَضعَافاً مُضاعَفَهً وَ اتَّقُوا اللهَ لَعَلَّکُم تُفلِحُونَ».(5)
«ای کسانی که ایمان آورده اید ربا(سود پول)را چند برابر نخورید، از خدا بپرهیزید تا رستگار شوید».
عَن اَبِی عَبدِ الله(ع)قالَ:«دِرهَمُ رِباً عِندَ اللهِ اشَدُّ مِن سَبعِینَ زَنِیَّهً کُلُّهَا بِذاتِ مَحرَمٍ»(6)
امام صادق(ع)فرمود:«یک درهم ربا نزد خداوند، از هفتاد مرتبه زنا با محارم خود بدتر است».
عَن اَبِی عَبدِ الله(ع)قالَ:«دِرهَمُ رِباً أشَدُّ عند الله مِن ثَلاثینَ زَنیَّهَ کُلُّهَا بِذاتِ مَحرَمٍ مِثلُ عَمَّهٍ وَ خالَهٍ».(7)
امام صادق(ع)فرمود:«یک درهم ربا نزد خداوند، از سی مرتبه زنا با محارم خود مثل عمه و خاله بدتر است».
عَن هُشامِ بنِ الحَکَمِ اَنَّهُ سَألَ أبا عَبدِاللهِ(ع)عَن عِلَّهِ تَحریمِ الرِّبا، فَقالَ:«أنَّهُ لَو کانَ الرِّبا حَلالاً لَتَرَکَ النّاسُ التِّجاراتِ وَ مَا یَحتاجُونَ اِلَیهِ فَحَرَّمَ اللهُ الرِّبا لِتَنتَفِرَّ النَّاسُ مِنَ الحَرامِ اِلیَ الحَلالِ وَ اِلَی التِّجاراتِ مِن البَیعِ وَ الشِّراءِ فَیَبقی ذلِکَ بَینَهُم فِی القَرضِ».(8)
هشام بن حکم از امام صادق(ع)از سبب حرمت ربا پرسید آن حضرت فرمود:«اگر رباخواری حلال بود مردم تجارت(و کسب و کار و تولید)را رها می کردند، پس خداوند رباخواری را حرام کرد تا مردم از حرام بسوی حلال و تجارت و خرید و فروش بروند پس در میان مردم(فقط)ربا در قرض باقی ماند».
قالَ رَسُولُ اللهِ(ص):«لَمَّا أسرِیَ بی اِلَی السَّماء رَایتُ قَوماً یُریدُ اَحَدهُم اَن یَقُومَ وَ لا یَقدِرُ عَلَیهِ مِن عِظَمِ بَطنِهِ، قالَ: قُلتُ مَن هؤُلاءِ یا جَبرَئیلُ؟ قالَ:هؤلاء الَّذینَ یَأکُلُونَ الرِّبا» (9)
پیامبر خدا(ص)فرمود:«وقتی به معراج رفتم گروهی را دیدم که یکی از آنها وقتی می خواست بایستد به واسطه بزرگی شکمش قدرت بر ایستادن نداشت. از جبرئیل پرسیدم: اینها کیستند؟ گفت: اینها گروه رباخوارانند».
قالَ الصّادقُ(ع):«اِذا اَرادَ اللهُ بِقَومِ هَلاکاً ظَهَرَ فیهِمُ الرِّبا». (10)
امام صادق(ع)فرمود:«اگر خداوند هلاکت و نابودی قومی را بخواهد، رباخواری در آنها پیدا می شود».
قالَ اَبُوعَبداللهِ(ع):«الرِّبا سَبعُونَ باباً اَهوانُها عِنداللهِ کَالَّذِی یَنکِحُ اُمُّهُ». (11)
امام صادق(ع)فرمود:«رباخواری هفتاد در(به فساد و گناه)دارد که ساده ترین آنها نزد خداوند مثل کسی است که با مادر خود ازدواج کرده است».
عَن اَبِی عَبدِ الله(ع)قالَ:«دِرهَمُ رِباً اَعظَمُ عِندَ اللهِ مِن سَبعِینَ زَنِیَّهً کُلُّهَا بِذاتِ مَحرَمٍ فِی بَیتِ اللهِ الحَرامِ».(12)
امام صادق(ع)فرمود:«(گناه)یک درهم ربا نزد خداوند از هفتاد مرتبه زنا با محرم خویش در خانه خدا، بزرگتر(و سنگین تر) است».
عَن ابنِ بُکَیر قالَ:«بَلَغَ اَباعَبداللهِ(ع)عَن رَجُلِ اَنَّهُ کانَ یأکُلُ الرِّبا وَ یُسَمّیهِ اللُبّأ، فَقَالَ: لَئِن اَمکَنَنی اللهُ مِنهُ لَأضرِبَنَّ عُنَقَهُ».(13)
ابن بکیر گفت: به امام صادق(ع)خبر رسید که مردی ربا می خورد و اسم آن را (مثل) آغوز(اولین شیری که به کودک می دهند)می گذارند. پس امام(ع)فرمود:«اگر خداوند به من قدرت می داد گردن او را(با شمشیر)می زدم».
قالَ امیرالمؤمِنینَ(ع):«آکِلُ الرِّبا وَ مُوکِلُه وَ کاتِبُهُ وَ شاهِداهُ فیهِ «فِی الوِزرِ»سَواءٌ»(14)
امیرالمومنین(ع)فرمود:«ربا خوار(گیرنده)و دهنده ربا و نویسنده و شاهدان (قرارداد ربا)، در گناه مساوی اند».
عَن عَلِیٍّ علیه السلام قالَ:«لَعَنَ رَسُولُ اللهِ(ص)فی الرِّبا خَمسَهً: آکِلَهُ وَ مُوکِّلَهُ، وَ شاهِدَیهِ، وَ کاتِبَهُ».(15)
امیرالمؤمنین(ع)فرمود:«پیامبر خدا(ص)در ربا پنج نفر را لعنت کرد: رباخوار و ربادهنده و دو شاهد و نویسنده قرارداد ربا».
عَن منصُور بنِ حازِم، عَن اَبی عَبداللهِ(ع)قالَ:«سَألتُهُ عَن البَیضَة بِالبَیضَتَینِ قالَ: لا بَأسَ بِهِ، وَ الثَّوبِ بِالثَّوبَینِ، قالَ: لا بأسَ بِهِ، وَ الفَرَسِ بِالفَرَسَینِ، فَقالَ: لا بَأسَ بِهِ، ثُمَّ قالَ: کُلُّ شَیءٍ یُکالُ اَو یُوزَنُ فَلا یَصلَحُ مِثلَینِ بِمِثلِ اذا کانِ مِن جِنسٍ واحدِ، فَاذا کانِ لا یُکالُ وَ لا یُوَزَنُ فَلا بَأسَ بِاثنَینِ بِواحِدٍ». (16)
منصور بن حازم گفت: از امام صادق(ع)پرسیدم:«آیا یک تخم مرغ را می توان با دو عدد تخم مرغ معاوضه کرد؟ فرمود: اشکال ندارد. (پرسیدم:)یک لباس را به دو لباس (می توان فروخت؟)فرمود: اشکالی ندارد. (پرسیدم:)یک اسب را به دو اسب (چطور؟) فرمود: عیبی ندارد. سپس امام (یک ضابطه ای)فرمود: هر چیزی که مکیل و موزون است وقتی (معامله جنس به جنس است)و از جنس واحد است گرفتن یا دادن اضافه حرام است(چون معامله ربوی است)و اگر مکیل و موزون نیست (بلکه معدود است) گرفتن و دادن اضافه اشکالی ندارد.
عَن اَبِی عَبدِ الله(ع)قالَ:«الرِّبا رِباءَ آنِ: اَحَدُهُما رِبا حَلالٍ، و الاخَرُ حَرامٌ، فَامَّا الحَلالُ فَهُوَ أن یُقرِضَ الرَّجُلُ قَرضاً طَمَعاً اَن یَزیدَهُ وَ یُعَوِّضَهُ بِاکثَرَ مِمَّا اَخَذَهُ بِلا شَرطٍ بَینَهُما، فَاِن اَعطاهُ اَکثَرَ مِمَّا اَخَذَهُ بِلا شَرطٍ بَینَهُما فَهُوَ مُباحٌ لَهُ، وَ لَیسَ لَهُ عِندَ اللهِ ثَوابٌ فیما اَقرَضَهُ، وَ هُوَ قَولُهُ عَزَّ وَ جَلَّ «فَلا یَربُو عِندَ اللهِ» وَ اَمَّا الرِّبا الحَرامُ فَهُو الرَّجُلُ یُقرِضُ قَرضاً وَ یَشتَرِطُ اَن یُرَدَّ اَکثَرُ اَخَذَهُ فَهذا هَوَ الحَرامُ» (17)
امام صادق(ع)فرمود: «ربا دو نوع است. یکی حلال و دیگری حرام است. ربای حلال آن است که مردی قرضی به دیگری می دهد به امید آنکه قرض گیرنده هنگام پرداخت قرض خویش بر اصل قرض مقداری بیفزاید و بیشتر از آنچه قرض گرفته بوده -و شرط بازپرداخت بیشتر هم نکرده بودند- بپردازد، اگر قرض گیرنده مقداری بیشتر از آنچه قرض گرفته بوده، به قرض دهنده بپردازد مباح است در حالی که شرط باز پرداخت بیشتر نکرده باشند و در عوض، قرض دهنده نزد خداوند ثوابی ندارد، به دلیل اینکه کلام خداوند که فرموده:«نزد خدا چیزی را قرض دهنده زیاد نکند»؛ ولی ربای حرام آن است که فردی به دیگری قرض می دهد و شرط می کند که بیش از آنچه قرض داده، بازپس بگیرد.

شخص بی نیاز، نباید خود را مقروض کند

انسان در مواردی باید به قرض روی آورد که ناچار بوده و دستش از همه جا کوتاه شده باشد به طوری که اگر قرض نکند گرفتار مشکلات بزرگتری می گردد یا اینکه فرصتی از دستش می رود یا در زندگی صدمه و لطمه ای می بیند. در غیر از این موارد خود را مدیون کردن، جز اغتشاش فکری و ناراحتی روانی و غم و غصه فراوان، چیز دیگری در پی نخواهد داشت.
از امام صادق(ع)روایت شده که فرمودند:«من از سه چیز به خدا پناه می برم: یکی از غلبه بدهکاری و زیادی طلبکار، دوم از غلبه دشمن و زیادی آن، سوم از زیادی زنان بیوه که مردان رغبت ازدواج با آنان را ندارند». (18)
یعنی زیادی بدهی پریشانی فکری می آورد، زیادی دشمن موجب سلب آسایش می شود و زیادی زن بدون سرپرست ممکن است موجب فساد اجتماعی گردد. لذا اگر در جامع ای این سه آفت باشد، آسایش و سلامتی در آنجا نخواهد بود.
همچنین از رسول خدا(ص)روایت شده است:«کسی که می خواهد زود پیر و فرتوت نشود، باید لباس سبک بپوشد» از آن حضرت سؤال شد که منظور از لباس سبک چیست؟ در جواب فرمود: «یعنی خود را بدهکار نکند».
در روایت دیگری آمده است که آن حضرت فرمود:«در روز قیامت، شخص بدهکاری که قرض خود را نداده می آورند، اگر در نامه عملش حسنات باشد، آن را به پرونده طلبکار منتقل می کنند و اگر حسنات نباشد، از گناهان طلبکار به نامه اعمالش اضافه می نمایند».(19)

قرض برای ازدواج و حج

گفتیم تا آنجا که ممکن است، انسان نباید خود را مقروض کند، اما در دو مورد است که به دلیل اهمیت آنها، مقروض شدن پسندیده و ستوده است و خداوند تضمین کرده که در این دو مورد، قرض فرد مقروض را پرداخت خواهد کرد. این دو مورد ازدواج و زیارت بیت الله الحرام است. در این باره روایاتی آمده که شایان یادآوری است.
فردی از امام صادق(ع)پرسید: آیا انسان می تواند قرض بگیرد و به حج رود؟ آن حضرت فرمود: آری، پس پرسید: آیا می تواند برای ازدواج قرض کند؟ حضرت فرمود: آری. شخص محتاج به ازدواج می تواند قرض کند و منتظر عنایت خداوند باشد که روزی خداوند در صبحگاه و شامگاه برای این امر می رسد. (20)
اهمیت این دو موضوع بر کسی پوشیده نیست. ازدواج موجب جلوگیری از فساد اجتماعی و اخلاقی شده و حج موجب شوکت اسلام و مسلمین می باشد. مؤمنین باید به این دو امر توجه لازم را داشته و افرادی را که برای دریافت قرض مخصوصاً در این دو مورد به آنها رجوع می کنند، از خود دور ننمایند و صندوقهای قرض الحسنه نیز باید این دو موضوع را دراولویت قرار دهند.

کسی که قرض خود را نپردازد، سارق است

امروزه دزدی به صورتهای مختلف انجام می گیرد: عده ای سر راه مردم در جاده، خیابان و کوچه می ایستند و از مردم دزدی می کنند، شاید بتوان گفت که این نوع دزدی، دزدی آشکار است، عده ای نیز با کم کاری و کارشکنی در اداره یا کارخانه دزدی می کنند که می توان گفت این نوع دزدی، مخفیانه است. همچنین عده ای قرض می گیرند، به شرط آنکه به موقع آن را بپردازند، ولی اهمیتی به پرداخت آن نمی دهند، این هم یک نوع دزدی خائنانه است.
قالَ الصّادِق(ع):«مَنِ استَدانَ دَینًا فَلَم یَنوِ قَضاءَ هُ کانَ بِمَنزِلَهِ السّارِقِ».(21)
امام صادق(ع)فرمود:«کسی که قرض کند و قصدش این باشد که آن را نپردازد، همچون دزد خواهد بود».
در حدیث دیگر از امام صادق(ع)روایت شده است:
«اِنَّما رَجُلٌ أتی رَجُلاً فَاستَقرَضَ مِنهُ مالاً وَ فی نِیَّتِهِ اَن لا یَؤَدِّیَهُ فَذلِکَ اللُّصُّ العادیِ».(22)
«اگر شخصی از دیگری مالی قرض کند ونیتش این باشد که آن را نپردازد، یک نوع دزدی آشکار است».

مؤمن خیانت نمی کند

خیانت همچون دزدی صورتهای متفاوتی دارد: یک مورد آن، این است که فردی از دیگری پولی قرض کند، ولی آن را به موقع نپردازد و بدهی خود را به بوته فراموشی بسپارد.
شخصی به نام ابوثمامه، از اصحاب امام جواد(ع)نقل می کند که از آن حضرت سؤال کردم که می خواهم به زیارت ملکه و مدینه بروم، ولی بدهکارم. حضرت فرمود: اول بدهی ات را بپرداز و سپس به زیارت برو و سعی کن در زیارتگاه، در حالی خداوند به تو نظر کند که بدهکار نباشی، زیرا اگر نتوانی بدهی ات را پرداخت کنی ولی نپردازی و به زیارت بروی، خیانت کرده ای و مؤمن خیانت نمی کند. «فَانَّ المُؤمِنَ لا یَخُونُ».
و از رسول خدا(ص)روایت شده است:«گناهی بزرگتر از این نیست که شخصی بمیرد، در حالی که بدهکار باشد و اموالی پس انداز نکرده باشد که بدهی او را بدهند».
و نیز روایت شده از رسول خدا(صلی الله علیه و اله)که فرموده اند:
«رَأیتُ عَلَی البابِ السّابِعِ مِن الجَنَّهِ مَکتُوباً: لا اِلهَ اِلَّا اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهُ، عَلیٌّ وَلیُّ اللهِ، بَیاضُ القُلُوبِ فی اَربَعَ خِصالٍ عِیادَهُ المَریضِ وَ اتِّباعُ الجَنائِزِ وَ شِراءُ الاَکفانِ وَرَدُّ القَرضِ». (23)
«دیدم در جلوی در هفتم بهشت نوشته شده بود: لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله، سفیدی و نورانیت قلبها در چهار خصلت است: عیادت مریض، تشییع جنازه، کفن خریدن برای خود(جهت آمادگی برای مرگ)، پرداختن قرض».
این همه تأکید برای پرداخت قرض و بدهی، بدین علت است که اگر این مسئله کاملاً رعایت شود، به همه نیازمندان رسیدگی خواهد شد و هر فردی به راحتی می تواند قرض الحسنه دریافت کند، در غیر این صورت، جامعه به ربا و قرضهای ربوی رو خواهد آورد. حس بدبینی با نپرداختن بدهی در جامعه ظهور پیدا کرده، آنگاه مردم از قرض دادن شانه خالی می کنند.

درسی از مکتب حضرت صادق(علیه السلام)

عبدالرحمن بن سیابه گفت: هنگامی که پدرم از دنیا رفت یکی از دوستان او به در خانه ما آمد، پس از تسلیت گفتن پرسید: آیا پدرت از مال و ثروت چیزی گذاشته؟ گفتم: نه، کیسه ای که در آن هزاردرهم بود به من داد. گفت: این پول را بگیر و در خرید و فروش، سرمایه خود قرار ده، به رسم امانت در دست تو باشد، سود آن را به مصرف احتیاجات زندگی برسان و اصل پول را به من برگردان. بسیار خرسند شدم، پیش مادرم آمده و جریان را شرح دادم، شبانگاه نزد کس دیگری از دوستان پدرم رفتم، او سرمایه مرا پارچه های مخصوصی خرید و دکانی برایم تهیه کرد، در آنجا به کسب مشغول شدم.
اتفاقاً خداوند بهره زیادی از این کار روزی من فرمود، تا اینکه ایام و موسم حج رسید، در دلم افتاد که امسال به زیارت خانه خدا بروم. پیش مادرم رفتم و قصد خود را با او مطرح کردم. گفت: اگر چنین خیالی داری، اول امانت آن مرد را رد کن و پول او را بده، بعد برو. من هزار درهم را فراهم نموده، پیش او بردم. گفت: شاید آنچه من دادم کم بوده، اگر مایلی زیادتر بدهم. گفتم: نه، خیال دارم به مکه مسافرت کنم. مایل بودم امانت شما را مسترد شود. پس از آن به مکه رفتم، در بازگشت با عده ای خدمت حضرت صادق(ع)در مدینه رسیدیم، چون من جوان و کم سن بودم، در آخر مجلس نشستم. هر یک از مردم سؤالی می کردند و ایشان جواب می داد. همین که مجلس خلوت شد مرا پیش خواند، جلو رفتم. فرمود: کاری داشتی؟ عرض کردم: فدایت شوم، من عبدالرحمن پسر سیابه هستم. از پدرم پرسید، گفتم: او از دنیا رفت. حضرت افسرده شد و برایش طلب آمرزش کرد. و آنگاه پرسید: آیا مال و ثروتی گذاشته است؟ گفتم: چیزی به جای نگذاشته. سؤال فرمود: پس چگونه به حج رفتی؟ من داستان رفیق پدرم و هزار درهمی که به من داده بود، به عرض ایشان رساندم. ولی آن جناب نگذاشت همه آن را بگویم. در بین پرسید: آیا هزار درهم او را دادی؟ گفتم بلی، به صاحبش رد کردم. فرمود: احسنت، خوب کردی، اینک تو را وصیتی بکنم. عرض کردم: بفرمایید.
قالَ:«عَلَیکَ بِصِدقِ الحَدیثِ وَ اَداءِ الَامانَهِ تَشتَرِکُ النّاسَ فی اَموالِهِم هکَذا وَ جَمَعَ بَینَ اَصابِعِه».
فرمود:«بر تو باد به راستی و درستی و رد امانت، که اگر حفظ این سفارش را بکنی، در اموال مردم شریک خواهی شد، این سخن را که گفت انگشتان مبارک خویش را در هم داخل کرد و فرمود: این چنین شریک آنها می شوی».
من دستور آن حضرت را مراعات نموده و عمل کردم، وضع مالی ام به جایی رسید که زکات یک سالم سیصد هزار درهم شد. (24)

اگر قرض شهید پرداخت نشود، آمرزیده نخواهد شد

آنچه در روایت مربوط به شهادت آمده این است که هر وقت مجاهد در راه خدا به شهادت رسیده خداوند تمام گناهان او را، غیر از بدهکاری هایش می آمرزد، زیرا بدهی مربوط به حق الناس است و شهید هنگامی آمرزیده خواهد شد که صاحب حق از آن بگذرد. در این باره امام محمد باقر(علیه السلام )فرموده اند:
«کُلُّ ذَنبٍ یُکَفِّرُهُ القَتلُ فِی سَبیلِ اللهِ إلَّا الدَّینَ، لا کَفَّارَهَ لَهُ اِلّا اَداءُهُ اَو یُقضی صاحِبُهُ اَو یَعفُو الَّذی لَه الحَقُّ». (25)
«تمام گناهان شهید در راه خدا پوشیده و بخشیده می شود، مگر بدهکاری او که کفاره ای ندارد، مگر اینکه پرداخت شود و یا وصی او به جای او آن قرض را بپردازد و یا صاحب حق آن را عفو نماید».
در روایت دیگر آمده است:
«اَوَّلُ قَطرَهٍ مِن دَمِ الشَّهیدِ کَفّارَهٌ لَذُنُوبِهِ إلَّا الدَّینِ فَاِنَّ کَفَارَتَهُ قَضاءَهُ». (26)
«اولین قطره از خون شهید، کفاره گناهان اوست، بجز دِین که کفاره اش پرداخت آن است».

مهلت دادن به مقروض

افرادی باید خود را مقروض نمایند که قدرت پرداخت به موقع آن را داشته باشند. با این وصف اگر مقروض یا بدهکار تنگدست بود و یا توانایی پرداخت آن را نداشت، باید طلبکار به او مهلت دهد و به او فشار مالی نیاورد. امام صادق(ع)از رسول خدا(ص)نقل می کند که آن حضرت فرموده است:«لَیسَ لِمُسلِمِ اَن یُعسِرَ مسلِماً».(27)
«مسلمان نباید مسلمان دیگر را به سختی بیندازد».
همچنین آن حضرت فرموده است:«کسی که شخص تنگدستی را مهلت بدهد، خداوند روز قیامت بر سر او سایه می افکند، آن روزی که سایه ای جز سایه خداوند نیست».
از امام باقر(ع)روایت شده است:«خداوند در روز قیامت عده را زیر سایه عرش قرار می دهد که صورتهایشان از نور است و بال و پرهایشان از نور و بر کرسیهایی از نور می نشینند. در آن حال منادی صدا می زند که اینها قومی هستند که بر مؤمنان آسان گرفتند و شخص تنگدست را مهلت دادند تا متمکن شود و آنگاه پول خود را وصول کردند».

نکته

شایان یادآوری است که برخی از افراد سودجو از این قانون اسلام و سفارشی که در مورد بدهکار و شخص مقروض شده که در صورت عدم تمکن مالی به او مهلت دهید و فشار نیاورید، سوء استفاده نموده و اموال خود را به نام دیگران می کنند، و یا مخفی نموده و اعلان ورشکستگی می نمایند و گروهی دیگر سعی می کنند طلبکاران را به نوعی وادار کنند که هر کدام از مقدای از طلب خود بگذرند(قسمتی از آن را ببخشند)که در این صورت طلبکار وقتی می بیند همه اموالش در معرض نابودی است، چاره ای برای خود جز قبول نمی بیند و می پذیرد، لیکن طیب خاطر ندارد و الباقی بر فرد بدهکار حلال نمی شود و باید یا کل بدهی خود را بپردازد یا رضایت باطنی طرف را حاصل نماید، وگرنه در فردای پس از مرگ گرفتار طلبکار خود می شود و جزو انسانهای سارق محسوب می گردد که روایات آن بیان شد.

پی‌نوشت‌ها:

1. آل عمران، آیه 132.
2. وسایل (آل البیت)، ج 18، ص 118.
3 برای آگاهی بیشتر در زمینه حیل باب ربا، علاقه مندان می توانند به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کنند.
4. بقره، آیات 279-277.
5. آل عمران، آیه 129.
6. فروع، ج1، ص 369.
7. تهذیب، ج2، ص 122.
8. فقیه، ج2، ص 189.
9. وسائل، ج12، ص 427.
10. مجمع البیان، ج2، ص 390.
11. وسائل، ج12، ص 427.
12. تفسیر قمی، ص 84.
13. فروع، ج1، ص 370.
14. فقیه، ج2، ص90
15. وسائل، ج12، ص 430.
16. تهذیب، ج2، ص150.
17. وسائل، ج12، ص 454.
18. وسائل، ج8،ابواب قرض، باب کراهت الدین.
19. همان.
20. وسائل، ج8،ابواب قرض، باب کراهت الدین.
21. وسائل، ج8،ابواب الدین و القرض، باب وجوب نیّت قضاء الدین.
22. همان.
23. مستدرک الوسائل، ج7، باب وجوب نیت قضاء الدین.
24. سفینه البحار، لفظ عبدالرحمن(به نقل از: پند تاریخ، ج1، ص 215).
25. وسائل، ج8، ابواب الدین و القرض، باب وجوب نیت قضاء الدین.
26. همان.
27. وسائل، ج8، ابواب الدین و القرض، باب وجوب نیت قضاء الدین.

منبع: حیدری نراقی، علی محمد؛ (1382) آیین تجارت از دیدگاه اسلام: (آداب کسب و تجارت)، قم: مهدی نراقی، چاپ ششم

ربا یکی از مهمترین دامهای شیطان

(الّذین یأکلون الربا لا یقومون الاّ کما یقوم الَّذی یتخبّطه الشَّیطان من المس ذلک بانّهم قالوا انَّما البیعُ مثلُ الرِّبا و احلّ اللهُ البیع و حرّم الربا فمن جاءه موعظه من ربّه فانتهی فله ما سلف و امره الی اللهِ و من عاد فاُولئک اصحاب النّارِ هم فیها خالدونَ، یمحقُ اللهُ الِّربا و یربی الصّدقات و اللهُ لا یحبّ کلَّ کفّارٍ اَثیمٍ)

کسانی که ربا می خورند برنمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس شیطان دیوانه شده و نمی تواند تعادل خود را حفظ کند (گاهی زمین می خورد و گاهی به پا می خیزد) این به خاطر آن است که گفتند بیع هم مانند ربا است (و تفاوتی میان آن دو نیست) در حالی که خدا بیع را حلال کرده و ربا را حرام (زیرا فرق میان این دو بسیار است) و اگر کسی اندرز الهی به او برسد و (از رباخواری) خودداری کند سودهایی که در سابق (قبل از نزول حکم تحریم) به دست آورده مال او است (و این حکم، گذشته را شامل نمی شود) و کار او به خدا واگذار می شود (و گذشته او را خواهد بخشید) اما کسانی که بازگردند (و مجدداً مرتکب این گناه شوند) اهل آتش جهنم خواهند بود و همیشه در آن می مانند.
خداوند ربا را نابود می کند و صدقات را افزایش می دهد، و خداوند هیچ انسان ناسپاس گنهکار را دوست نمی دارد. (63)
رباخواری در قرآن
این آیات با شدت تمام حکم ربا و ممنوعیت آن را شرح می دهد، ولی از لحن آن چنین برمی آید که قبل از این درباره ربا گفتگوهایی شده است، و با توجه به تاریخ نزول سوره های قرآن مطلب همین طور است؛ زیرا طبق ترتیب نزول قرآن سوره ای که قبلاً در آن سخن از ربا به میان آمده سوره روم است؛ زیرا سوره روم سی امین سوره ای است که در مکه نازل شده است و ما در هیچ یک از سوره های «مکی» غیر از آن، به مطلبی درباره ربا برخورد نمی کنیم.
ولی در این سوره کلام درباره ربا تنها به صورت اندرز اخلاقی آمده که رباخواری در پیشگاه پروردگار کار پسندیده ای نیست.
(وما آتیتم من رباً لیربوا فی اموال الناس فلا یربوا عندالله)(64)
یعنی از نظر افراد کوتاه بین ممکن است ثروت به وسیله رباخواری زیاد گردد، اما در پیشگاه خداوند چیزی بر آن افزوده نخواهد شد.
سپس بعد از هجرت در سه سوره دیگر از سوره هایی که در مدینه نازل شده بحث از ربا به میان آمده است که به ترتیب عبارتند از: سوره بقره، آل عمران، نساء، گرچه سوره بقره قبل از آل عمران نازل شده اما بعید
نیست که خصوص آیه 130 سوره آل عمران که حکم صریح تحریم ربا را بیان می کند قبل از سوره بقره و آیات فوق نازل شده باشد.
به هر حال این آیه و سایر آیات مربوط به ربا هنگامی نازل شد که رباخواری با شدت هر چه تمام تر در مکه و مدینه و جزیره عربستان رواج داشت، و یکی از عوامل مهم زندگی طبقاتی، و ناتوانی شدید طبقه زحمتکش، و طغیان اشراف بود. و لذا مبارزه قرآن با ربا بخش مهمی از مبارزات اجتماعی اسلام را تشکیل می دهد.
در تفسیر آیه می خوانیم که امام صادق(ع) فرمود:
«آکل الربا لا یخرج من الدنیا حتی یتخبطه الشیطان»
یعنی رباخوار از دنیا بیرون نمی رود مگر این که به نوعی از جنون مبتلا خواهد شد.
و در روایت دیگر برای مجسم ساختن حال رباخواران شکمباره که تنها به فکر منافع خویشند و ثروتشان وبال آنها خواهد شد از پیامبر(ص) چنین نقل شده که فرمود: «هنگامی که به معراج رفتم دسته ای را دیدم به حدی شکم آنان بزرگ بود که هر چه جدیت می کردند برخیزند و راه روند، برای آنان ممکن نبود، و پی در پی به زمین می خوردند، از جبرئیل سؤال کردم، اینها چه افرادی هستند؟ جرمشان چیست؟ جواب داد: اینها رباخواران هستند.(65)
منطق رباخواران
(ذلک بانهم قالوا انما البیع مثل الربا)
در این جمله منطق رباخواران بیان شده است، آنها می گویند چه تفاوتی میان تجارت و رباخواری است، یعنی هر دو از انواع مبادله هستند که طرفین با اراده و اختیار خود آن را انجام می دهند. قرآن در پاسخ آنها می گوید: خداوند بیع و تجارت را حلال کرده و ربا را تحریم نموده، یعنی میان این دو فرق روشنی است و نباید آنها را با هم اشتباه کرد (و احل الله البیع و حرم الربا) منتهی قرآن شرح بیشتری در زمینه تفاوت این دو نداده است، گویا به خاطر وضوح آن بوده؛ زیرا:
اولاً- در خرید و فروش معمولی هر دو طرف به طور یکسان در معرض سود و زیان هستند گاهی هر دو سود می کنند، گاهی هر دو زیان، گاهی یکی سود و دیگری زیان می کند، در حالی که در معاملات ربوی رباخوار هیچگاه زیان نمی بیند و تمام زیانهای احتمالی بر دوش طرف مقابل سنگینی خواهد کرد و به همین دلیل است که مؤسسات ربوی روز به روز وسیع تر و سرمایه دار تر می شوند، و در برابر تحلیل رفتن طبقات ضعیف بر حجم ثروت آنها دائماً افزوده می شود.
ثانیاً- در تجارت و خرید و فروش معمولی طرفین در مسیر تولید و مصرف گام برمی دارند، در صورتی که رباخوار هیچ عمل مثبتی در این زمینه ندارد.
ثالثاً- با شیوع رباخواری، سرمایه ها در مسیرهای ناسالم می افتد و پایه های اقتصاد که اساس اجتماع است متزلزل می گردد، در حالی که تجارت صحیح موجب گردش سالم ثروت است.
رابعاً- رباخواری منشأ دشمنی ها و جنگ های طبقاتی است، در حالی که تجارت صحیح چنین نیست و هرگز جامعه را به زندگی طبقاتی و جنگ های ناشی از آن سوق نمی دهد.(66)
حیوان وحشتناکی روی جنازه یک رباخوار
فرزند یکی از رباخواران می گوید: پدرم رباخوار ماهر و حرفه ای و در طول عمرش مشغول رباخواری بود و همچون زالو خون مردم بیچاره را می مکید، برادر بزرگم هم همکار و یار و یاور او بود و در همه کارهایش او را کمک می کرد. پدرم از دنیا رفت، چون موقع غروب آفتاب بود و مجالی برای کفن و دفن نبود، جنازه او را در یک کاروانسرایی گذاشتیم تا فردا صبح برای کفن و دفن برداریم. فردا اول صبح من و برادر بزرگم رفتیم جنازه را برداریم، ناگهان دیدیم یک حیوان عجیب و غریبی روی جنازه پدرمان خوابیده، من و برادرم هر دو وحشت کردیم و به طرف بیرون برگشتیم.
اما باز دوباره برویم شاید آن را بیرون کنیم و جسد را برداریم. داخل رفتیم، نزدیک جنازه که رسیدیم؛ حیوان به ما حمله کرد و ما فرار کردیم. او دوباره برگشت و روی جسد خوابید. من به برادرم گفتم: بیا برویم او اعمال خبیث پدرمان است، بیا برویم! جنازه او احتیاج به کفن و دفن ندارد. اما برادرم که خودش نیز رباخوار بود، گفت: این حرفها چیست که تو می گویی، آن یک حیوان بیابانی است که شب هنگام آمده و اینجا خوابیده است. بار دیگر داخل کاروانسرا رفتیم و تا نزدیک جنازه شدیم دوباره به ما حمله کرد، اما این بار ما هر چه فرار کردیم، دنبال ما آمد، بیرون کاروانسرا یک درختی بود که من از آن بالا رفتم. برادر بزرگم هم خودش را داخل حوض بزرگی که بیرون کاروانسرا بود انداخت. آن حیوان کنار حوض آمد و مقداری زهر از دهانش داخل حوض ریخت. برادرم در داخل حوض تکه تکه شد. او دوباره برگشت و روی جنازه پدرم خوابید. من از آنجا برگشتم و شهر و دیار و خانه پدری ام را ترک کردم. با خود گفتم آن اموالی را که پدرم از ربا جمع کرده، نمی خواهم؛ و برای چنین پدری کفن و دفن هم لازم نیست.(67)
در روایت است که: هفتاد بار زنای با مادر و خواهر و خاله و عمه در خانه خدا و مکه مکرّمه، آسان تر از یک درهم و دینار رباخوردن است.

پی‌نوشت‌ها:
 

1. سوره بقره، آیه 275 و 276.
2. سوره روم، آیه 39.
3. تفسیر نورالثقلین، ج1، ص 291.
4. تفسیر نمونه، ج2، ص 269.
5. این داستان واقعی را پسر این رباخوار برای فردی به نام مشهدی غلام اهل روستای دستجرد از توابع قزوین تعریف کرده است.
منبع: قنبری، حیدر؛ (1389) داستان های شگفت انگیزی از شیطان، قم، انتشارات تهذیب، چاپ ششم.

آزادى جنسى و روابط نامشروع، ممنوع!

زنا نکنید، تا همسران شما نیز به زنا آلوده نشوند. هر که به ناموس دیگران تجاوز کند، به ناموسش تجاوز خواهد شد. همان گونه که با دیگران رفتار کنید، با شما رفتار خواهد شد

معرفی برخی سایت های فعال در زمینه مهدویت

به نام خالق یکتا و یگانه

در این بخش با تعدادی وب سایت فعال و مرتبط با مهدویت که لینک آنهادر قسمت پیوندهای وبلاگ هم موجود است است اشنا می شویم.

سایت پاسخگویی زنده مباحث مهدویت www.mahditalk.com
در این سایت شما می توانید بصورت زنده با استاد تعامل داشته باشید و سوالات خود را بصورت حضوری و زنده از استاد پرسیده یا در کلاس حاضر شوید در این سایت گزینه های پرسش و پاسخ، درباره ما و ... وجود دارد شما با ثبت نام و دریافت رمز کاربری و کلمه عبور می توانید عضو این سایت شده و از امکانات آموزشی آن استفاده کنید.

سایت بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود www.imammahdi.com
در این سایت از جمله سایتهای فعال درعرصه مهدویت است که فعالیت خود را از سال 84 آغاز نموده است که تا به امروز 716 هزار نفر از آن بازدید کرده اند، در صفحه اصلی آن گزینه های «سخن بزرگان» انتشارات تخصصی مهدویت ، اخبار مهدویت، میزد گرد، آوای انتظار، مسابقه پیوندها، مقاله های کوتاه، پرسش و پاسخ و ... وجود دارد. در گزینه مرجع مهدویت شما می توانید با استفاده از آن تحقیقات خود را غنی کنید و در بخش مقاله های کوتاه شما می توانید از مطالب عمیق و عظیمی که در آنها امده استفاده کرده و با موضوعات جدید محققین آشنا شوید.

سایت مدرسه مجازی مرکز تخصصی مهدویت www.mahdaviat.com
این سایت ، سایت آموزشی است و شما با ثبت نام در آن و دریافت رمز کاربری و کلمه عبور وارد دوره می شوید دوره های مختلفی در این سایت طراحی شده و موضوعات درسی آن مهارف مهدوی می باشد. شما با ارتباط با این مجموعه آموزشی مطالب دقیق و علمی در مورد حضرت مهدی
می آموزید و به مراحل بالاتر این مجموعه ارتقا پیدا می کنید و گواهی پایان دوره مباحث مهدوی را از مرکز تخصصی حوزه مهدویت حوزه علمیه قم دریافت می کنید.
دراین سایت گزینه های درسی، پرسش و پاسخ ، مباحثه ، میزگرد اخبار سایت و ... وجود دارد.

 سایت موعود www.mouood.com
این سایت متعلق به مؤسسه فرهنگی موعود می باشد که بیشترین فعالیت آن متمرکز در مباحث مهدویت است.
در منوی اصلی این سایت بخش اخبار، آرشیو اخبار ، مقالات، ماهنامه موعود، پایگاههای دیگر، نظر سنجی و... وجود دارد که شما می توانید با مراجعه به آنها با این سایت آشنا شده و نسبت به مطالب آن آگاهی پیدا کنید در پایین سایت گزینه جستجو وجود دارد که توسط آن می توانید در گوگل جستجو کنید.

مؤسسه فرهنگی «انتظار نور» وابسته به تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم www.monjee.org
در گزینه «درباره ما» از فعالیتهای این موسسه می توانید اطلاع پیدا کنید.
در صفحه اصلی این سایت شما می توانید با انتخاب گزینه های برنامه ها، منشورات، گفتمان ، کتابهای مهدویت، مقالات، منابع، مراکز مهدویت ، واژه نامه ها ،پرسش و پاسخ و ... از مطالب آنها استفاده کنید.
این سایت شما را به سایتهای مهدوی دیگر مرتبط می کند.

سایت مرکز جهانی اطلاع رسانی آل البیت (شبکه اطلاع رسانی امام مهدی) www.montazar.net
شما در صفحه اول این سایت گزینه های تالار همایش، پرسش و پاسخ را می بینید در متن صفحه در مورد حضرت مهدی و موضوعات مربوط به حضرت را می توانید انتخاب کرده و در موردآن اطلاعات جامع و خوبی را کسب کنید، در این سایت مقالات خوب و ارزنده بسیار وجود دارد که قابل استفاده برای محققین و مراجعه کنندگان می باشد.

سایت شمس ولایت www.shamsvelayat.com
در صفحه اول این سایت شما با گزینه های انجمن گفتگو ، اخبار و مقالات بنیاد نیمه شعبان، کتابخانه تخصصی ، انتشارات اخبار مربوط به امام زمان و ... آشنا می شوید.
شما می توانید از این سایت فعال دیدن کرده و از آن استفاده کنید در این سایت لینکستان هم وجود دارد که شما را با دیگر سایتهای اسلامی و مهدوی پیوند می دهد.

 سایت اجلاس حضرت مهدی www.ejlasmahdi.com
در صفحه اصلی آن شما با گزینه های معرفی دبیرخانه ، اجلاس پنجم همایش مهدویت ، منشورات جدید، پاسخ به سوالات مهدوی، تماس با ما و ... روبرو هستید گزینه آلبوم عکس نیز درا ین سایت وجود دارد که در مورد همایشهای برگزار شده می باشد.
عناوین مباحث و «آثار برجسته» در این سایت معرفی شده اند.
این سایت بیشتر جنبه اطلاع رسانی دارد. شما می توانید با ارسال سوال با موضوع مهدویت جواب آن را دریافت کنید.

 سایت پایگاه حضرت مهدی www.hazratmahdi.com
این سایت مطالب ارزنده زیادی دارد گزینه های امام مهدی، تشریفات ، میزگرد، کتابخانه ، اخبار منتظرینو...( صوتی و تصویری ) وجود دارد که در هر بخش مطالب خوب علمی وجود دارد.

 سایت مؤسسه آینده روشن www.intizr.ir
در صفحه اول گزینه های خبرگزاری، انتظار نوجوان، جستجو ،درباره ما ،آخرین اخبار و ... می باشد.
نشریه الکترونیکی ساعت صفر و انتظار نوجوان و... در این سایت قابل استفاده است. معرفی وبلاگها و ... ازجمله کارهای دیگر این سایت می باشد. در صفحه اول این سایت شما با «عنوان روز» و «معرفی کتاب» مواجه می شوید که مطالب ارزنده ای به شما ارائه می دهد.

 سایت رهپویان وصال www.rahpouyan.org/mahdi/links
شما می توانید با اتصال به این شبکه ویدوسی دی های این کانون را دانلود کنید.

 سایت جمکران www.jamkaran.info
این سایت گزینه های مسجد مقدس جمکران از دیدگاه بزرگان، تصاویر ، اخبار ، تاریخچه مسجد، اعمال و کرامات و .. را دارا می باشد که شما با ورود به هر کدام اطلاعات جامعی را در حوزه مسجد، اعمال آن و فعالیتهای آن می توانید بدست آورید .
شما از برنامه ها و اخبار مربوط به جمکران میتوانید آگاهی پیدا کنید و از نقشه کلی و طرح جامع مسجد نیز می توانید دیدن نمائید. بخش پرسش و پاسخ نیز در این سایت موجود می باشد .

چگونه مرگ خود را جلو عقب کنیم

آیا انسان در تقدیم و تأخیر و چگونگی مرگ خود نقشی دارد؟
در یک جواب کلی، پاسخ به پرسش فوق مثبت است، یعنی انسان میتواند با اختیار و اراده، مرگ خود را جلو یا عقب بیندازد، آن را آسان یا سخت کند و ...

توضیح مطلب این است که دو دسته عوامل به طور کلی در مرگ و حیات، سلامت و بیماری، وسعت روزی و تنگی آن، سعادت و شقاوت فرد، عزت و ذلت دنیوی و اخروی او و ... مؤثر است:
عوامل مادی از قبیل تلاش و کوشش یا تنبلی و بی حالی، کم خوری یا پرخوری، دارو و درمان و یا بی توجهی و ناپرهیزی و ...

عوامل معنوی مانند دعا، صدقه، صله رحم، توکل به خدا، توسل به اولیاء خدا، احسان و نیکی و یا گناه، نفرین، قطع رحم، اعراض از یاد خدا، حق ناسپاسی و حق کشی نسبت به صاحبان حق به ویژه والدین و معلم و همسایه و مانند آن و ...

در اینجا به عنوان نمونه روایاتی که بیانگر تأثیر برخی عوامل مذکور در مرگ و حیات انسان است، نقل می شود:
1. امام صادق (ع) فرمود:
«کسانی که به سبب گناهان می میرند بیشتر اند از کسانی که به سبب سر رسیدن عمر می میرند و کسانی که به سبب احسان و نیکی خود عمر می کنند بیشترند از کسانی که از عمر خود مصرف می کنند.»1
پس انسان می تواند با ارتکاب گناه مرگ خود را جلو بیندازد و یا با احسان و نیکی آن را عقب اندازد.
برخی گناهان در این زمینه تأثیر بیشتری دارند، چنانکه فحشا و زنا چنین است.

2. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود:
«ای علی! زنا شش پیامد دارد: سه در دنیا و سه دیگر در آخرت. پیامدهای دنیاییش این است که آبرو را می برد، مرگ را شتاب می بخشد، روزی را می برد و پیامدهای آخرتش عبارت است از: سختگیری در حسابرسی، خشم خدای رحمان و جاودانگی در آتش.»2

3. از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده است که پیامبر(ص) فرمود:
«هرگاه زنا زیاد شود، مرگ ناگهانی افزایش می یابد.»3

4. پیامبر (ص) فرمود:
«دعا قضاء را بر می گرداند هرچند محکم شده باشد.»4

5. امام صادق(ع) فرمود:
«از حالقه بپرهیزید، زیرا آن مردم را به مرگ می کشاند، روای پرسید: حالقه چیست؟ امام(ع) فرمود: قطع رحم.5»

6. امام باقر (ع) فرمود:
«صله رحم اعمال را پاکیزه می کند و دارایی ها را فزونی می بخشد و بلا را دفع می کند و حسابرسی را در قیامت آسان می کند و مرگ را به تأخیر می اندازد.»6

7. درباره ستم امام صادق(ع) فرمود:
«هرکه ستمی کند، در جان و یا مال و یا فرزند گرفتار خواهد شد.»7

پی نوشت:
1. مستدرک الوسیله، ج1،ص 327، باب 40
2. بحار، ج79، ص22
3. همان ص 27
4. کافی، کتاب الدعا، باب الدعا یرد القضا ح6
5. کافی کتاب الایمان و الکفر، باب قطیعة الرحم، ح2
6. کافی ج2 ص 150
7. کافی، همان، باب ظلم، حدیث9

منبع:
کتاب پاسخ به پرسشها و شبهات: مجموعه پرسشها و پاسخها از محضر استاد رضا محمدی در رادیو معارف، تهیه کننده: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، قم: زمزمه هدایت، 1385

گینس اسلامی؟!

ما که هرچه این کتاب رکوردهای جهانی «گینس» را برانداز کردیم، نفهمیدیم فایده‌اش چیست! مثلاً اینکه بزرگترین ساندویچ دنیا به طول فلان کیلو‌متر در فلان جا و توسط فلان کس ساخته شده، چه دردی از ملّت دوا می‌کند؟! یا دانستن اینکه چه کسی رکورد دار نشستن پای رایانه است، چه فایده‌ای برای مردم دارد؟! چه فرقی بین من و شما با آن کسی که این رکوردها را می‌داند و همه را از حفظ است وجود دارد؟!

خلاصه، بیکاری بدجوری کار می‌دهد دست بعضی‌ها؛ گینس هم شاهدش!

امّا از آن طرف بعضی «ترین»ها برای من و تو می‌تواند خیلی مفید باشد. چون کسی که این «ترین‌ها» از جانبش صادر شده به منبع ازلی متصل است و آگاه از نیازهای من و توست و می‌داند چه «ترینی» به دردمان می‌خورد و کدام «ترین»ها زهر است بر کام ما...

خلاصه که قرار است در این صفحه بهترین‌ها و بدترین‌ها را از کلام معصومین علیهم السلام بخوانیم تا شاید آن خصیصه و رفتارهای خوب، گوشه‌ای از زندگی‌مان را متبرک و نورانی کند و آماده ترمان کند برای حضور در محضر حضرت حجّت، ارواحنا فداه...

1. بهترین مردم

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «خَیرُ النّاسِ مَن انتَفَعَ بِهِ النّاسُ؛[1]بهترین مردم کسی است که مردم از وجود او سود می‌برند.»

این کلام نورانی به شکل‌های مختلف و از زبان ائمه معصومین علیهم السلام نیز نقل شده، که خود این تأکید، گویای اهمیت موضوع است.

امّا گذشته از این، خود ائمه بهترین مصادیق این نفع و برکت هستند. اصلاً بیا با هم بشماریم:

دیگر چه برکتی از این بیشتر که یک امّت، سال‌های سال، از ثمره دست یک نفر سود ببرد؟ آری! هنوز که هنوز است، پس از هزار و چهارصد سال، آبی که مردمان دیار مدینه را سیراب می‌کند از همان قنات‌هایی تأمین می‌شود که به دست امیر المؤمنین، علی بن ابیطالب علیه السلام حفر شده و چه کسی می‌تواند این چنین به هزاران هزار نفر در طول تاریخ سود برساند؟

روایتی از امام رضا علیه السلام درباره این موضوع هم شنیدن دارد. على‌بن شعیب می‌گوید: «روزى به دیدار امام رضا علیه السلام رفتم. ایشان از من پرسید: «ای على! چه کسى بهترین مردم است؟» پاسخ دادم: «اى سرور و آقاى من! شما به ‌این مطلب از من داناترید.» پس فرمود: «مَن حَسنَ مَعاشَ غَیْرهِ فى مَعاشِهِ؛[2] کسى که امور زندگى دیگران را از کنار امورِ زندگى خویش نیکو مى‌گرداند.» و سپس ادامه داد: «مى‌دانى چه کسى از همه مردم بدتر است؟» پاسخ دادم: «شما داناترید». فرمود: «کسى که دیگران از زندگى او بهره‌اى نبرند.»

اتفاقاً این مسأله در زندگی علما و بزرگان نیز به وضوح به چشم می‌خورد. راه دور نمی‌روم، همین کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی ـ که در شهر قم است ـ می‌دانی برای تشنگان علم و معرفت چه منبع کم نظیری است؟ اصلاً به اقرار بسیاری از دانشمندان و بزرگان، کمتر کتابخانه‌ای به این غِنا در کل جهان اسلام وجود دارد. جالب آنکه این کتابخانه و اکثر کتاب‌هایش توسط شخص آیت‌الله مرعشی نجفی رحمه الله تهیه و خریداری شده و اکنون، پس از سال‌ها دارد درخت علوم اسلامی را تناورتر و پربارتر می‌کند.

اصلاً بگذار کلام آخر را از زبان عالم فرزانه، حضرت آیت الله فاضل لنکرانی رحمه الله بزنم. ایشان فرمودند: «من پنجاه سال است که دارم اسلام می‌خوانم، بگذار خلاصه‌اش را برایت بگویم. واجباتت را انجام بده، به جای مستحبات تا می‌توانی به کار مردم برس، کار مردم را راه بیانداز. قیامت اگر کسی از تو سؤال کرد بگو فاضل گفته بود...!»[3]

قضیه کاملاً روشن است، نه؟!

2. بدترین مردم

پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: «شَرُّ النّاسِ مَن یَتَّقِیهِ النّاسُ مَخافَةَ شَرِّهِ؛[4]بدترین مردم کسانى هستند که دیگران از ترس شرّشان از آنان دوری کنند.»

یکی از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌گوید: روزی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدم: «بعضى از انسان‌ها، مغرور و خشن و خودخواه هستند و مردم از روى ترس، آنها را احترام مى‌کنند که مبادا شرى از ناحیه آنان به ایشان برسد، اینان چگونه آدمى هستند؟» فرمودند: «بدترین آدم‌ها هستند، زیرا بدترین مردم کسانى هستند که دیگران از ترس شرشان از آنان پرهیز کنند.

در احادیث دیگری هم از ائمه هدی علیهم السلام نقل شده است که فرموده‌اند: « شَرُّ النّاسِ مَن أکرَمَهُ النّاسُ إتّقاءَ شَرِّه؛ بدترین مردم کسى است که دیگران از روى ترس، او را احترام و اطاعت کنند.»[5]

و باز در جای دیگری رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در همین رابطه فرموده‌اند: « ألا إنَّ شِرارُ أُمَّتی الذینَ یُکرَمونَ مَخافَةَ شَرِّهِم؛ آگاه باشید که بدترین مردم کسانی هستند که دیگران از ترس شرشان، آنها را مورد تکریم و احترام قرار دهند.»[6]

سوتیتر

ما که هرچه این کتاب رکوردهای جهانی «گینس» را برانداز کردیم، نفهمیدیم فایده‌اش چیست! مثلاً اینکه بزرگترین ساندویچ دنیا به طول فلان کیلو‌متر در فلان جا و توسط فلان کس ساخته شده، چه دردی از ملّت دوا می‌کند؟! یا دانستن اینکه چه کسی رکورد دار نشستن پای رایانه است، چه فایده‌ای برای مردم دارد؟! چه فرقی بین من و شما با آن کسی که این رکوردها را می‌داند و همه را از حفظ است وجود دارد؟!

خلاصه، بیکاری بدجوری کار می‌دهد دست بعضی‌ها؛ گینس هم شاهدش!

---

[1] . مستدرک الوسائل، ج12، ص388.

[2] . بحارالانوار، ج75، ص341.

[3] .پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی

[4] . غررالحکم، ص105.

[5] . وسائل الشیعه، ج16، ص34.

[6] . مستدرک الوسائل ، ج12، ص77.

[مجله امان -شماره 36 : خرداد و تیر 91 - مقاله]

با یاد خدا نیازی به نماز نیست !

از آن جا که خداوند متعال حکیم، غنی و هادی است، معلوم می‌شود که نیازی به نماز و عبادت هیچ بنده‌ای ندارد، پس اگر دستور به اقامه نماز در ۵ نوبت داده، فراموش نکنیم این  اعمال در حقیقت پاسخی به نیاز های ما در هدایت، رشد و کمالمان  است و بی‌توجهی به این ضرورت و یا اهمال در آن موجب خسران خودمان می‌گردد.