فهرست منابع عرفان

فهرست منابع عرفان

فهرست منابع در مورد شیعه

فهرست منابع در مورد شیعه

فهرست منابع اعتقادات

در این فهرست در هر موضوع کتاب‌های عربی و فارسی آن تفکیک شده به این صورت که ابتدا کتاب‌های عربی و در ادامه کتاب‌های فارسی آمده است.

فهرست منابع اصول فقه

این فهرست بر اساس حرف الفبا می‌باشد.

1. الاجتهاد اصوله و احکامه/ آیت الله سید محمد بحرالعلوم/ عربی.
2. الاجتهاد والتقلید/ شیخ ضیاءالدین النجفی تهرانی/ عربی.
3. الاجتهاد والتقلید/ محمدمهدی کجوری شیرازی؛ محمد برکت/ عربی.
4. اجماع از منظر نقد و نظر: رساله اصولیه در عدم حجیت اجماع مطلقا/ سید محمد حسینی/ فارسی.
5. اجود الشروح فی شرح معالم الدین فی الاصوال/ میرزا محسن دوزدوزانی تبریزی/ عربی.
6. ادوار اصول الفقه (تحولات اصول فق و...)/ دکتر ابوالقاسم گرجی/ فارسی.
7. آراء حول المبحث الالفاظ فی علم الاصول/ سید علی علامه فانی اصفهانی/ عربی.
8. آراونا فی الاصول الفقه/ آیت الله سید تقی قمی/ عربی.
9. اربع اراجیز/ سید حسن عریضی خراسانی/ عربی.
10. اصطلاح نامه اصول فقه/ گروه اصطلاح‌نامه اصول فقه/ فارسی.
11. اصطلاحات فقهی: شامل 6500 واژه و اصطلاح فقهی از طهارت تا دیات/ حسین مروج/ فارسی.
12. الاصول (1 تا 3) مجموعه آثار آیت‌الله المیرزا ابوالفضل النجم آبادی (مباحث الالفاظ - المباحث العقلیه - الاستصحاب)/ آیت الله المیرزا ابوالفضل النجم‌آبادی/عربی.
13. اصول استنباط/ علامه حیدری/ فارسی.
14. الاصول الاصلیه/ ملا محسن فیض کاشانی/ عربی.
15. اصول الامامیه فی الاصول الفقهیه/ آقا حسین امامی کاشانی/ عربی.
16. اصول فقه (للمظفر)/ آیت الله محمدرضا مظفر/ عربی.
17. اصول الفقه فی مباحث الالفاظ والملازمات العقلیه و مباحث الحجه والاصول العملیه/ محمدرضا مظفر/ عربی.
18. اصول الفقه للشیخ محمدرضا مظفر/ سید عبدالله اصغری/ فارسی.
19. اصول الفواید الغرویه/ محمدباقر کمره‌ای/ عربی.
20. الاصول المهذبه/ آیت الله شیخ غلامحسین تبریزی/ عربی.
21. اصول فقه (رشاد)/ رامین خانبگی/ فارسی.
22. اصول فقه/ محمدرضا مظفر/ فارسی.
23. اصول فقه کاربردی/ حسین قافی/ فارسی.
24. انقلاب النسبه بین الادله المتعارضه/ محسن قمی/ عربی.
25. انیس الفقهاء فی تعریفات الالفاظ المتداوله بین الفقها/ شیخ قاسم قونوی/ عربی.
26. انیس المجتهدین (فی علم الاصول)/ ملا محمدمهدی نراقی/ عربی.
27. ایضاح السبل فی الترجیح والتعادل/ سید محمد موسوی زنجانی/ عربی.
28. ایضاح الفراید/ سید محمد تنکابنی/ عربی.
29. ایضاح الکفایه (درس‌های متن کفایه الاصول آیت الله فاضل لنکرانی)/ آیت الله محمدفاضل لنکرانی/ عربی.
30. ایضاح الوسایل فی شرح الرسایل/ عبدالله الیاسی/ عربی.
31. ایمه و علم اصول/ سید احمد میرعمادی/ فارسی.
32. بحرالفواید فی شرح الفراید (طبع جدید)/ میرزا محمدحسن آشتیانی تهرانی/ عربی.
33. بحوث فی علم الاصول/ سید محمدباقر صدر/ عربی.
34. بحوث نقدیه فی علم الاصول/ سید علی حسن مطر هاشمی/ عربی.
35. بدایع الاصول (تقریرات آیت الله سید علی الموسوی البهبهانی)/ آیت الله سید علی شفیعی/ عربی.
36. بدایه الاصول لکنه علم الاصول/ شیخ شمس‌الدین واعظی/ عربی.
37. بدایه الوصول فی شرح کفایه الاصول/ آیت الله محمدطاهر شبیری خاقانی/ عربی.
38. البدایه فی توضیح الکفایه/ علی عارفی پشی/ عربی.
39. بررسی تطبیقی ماهیت حکم ظاهری با تکیه بر ارای شهید صدر/ رضا اسلامی/ فارسی.
40. بیان الاصول الاستصحاب/ آیت الله سید صادق شیرازی/ عربی.
41. پیدایش اصول فقه و ادوار نخستین آن/ آیت الله شبیری زنجانی/ عربی.
42. تاسیسات در قواعد فقهی/ میرزا محمد تنکابنی/ فارسی.
43. تتمیم کتاب اصول الفقه المظفر/ غلامرضا عرفانیان یزدی خراسانی/ عربی.
44. تحریر اصول فقه/ علی شیروانی/ فارسی.
45. تحریر الاصول (تحریر الرسایل)/ مرتضی مدرس گیلانی/ عربی.
46. تحریر الاصول (تقریرات آیت الله ضیاءالدین العراقی)/ آیت الله مرتضی النجفی المظاهری الاصبهانی/ عربی.
47. تحریر الاصول/ محمدعلی موسوی جزایری/ عربی.
48. تحریر الاصول تقریرات دروس آیت الله هاشم آملی/ سید علی فرجی/ عربی-فارسی.
49. تحریر المعالم فی اصول الفقه/ آیت الله مشکینی/ عربی.
50. تحریر الوصول تقریرات درس آقا میرزا محمدباقر زنجانی/ سید محمد موسوی/ عربی.
51. التحفه العزیزه در اصول فقه/ احمد بن عبدالرضا بصری/ عربی.
52. تحقیق الاصول/ آیت الله وحید خراسانی/ عربی.
53. تحقیق الاصول المفیده فی علم الاصول/ آیت الله آذری قمی/ عربی.
54. التحقیق فی الاجتهاد والتقلید/ آیت الله آذری قمی/ عربی.
55. التذکره باصول الفقه/ شیخ مفید/ عربی.
56. تراث الشیعه الفقهی والاصولی (المختص باصول الفقه)/ مهدی مهریزی/ عربی.
57. الترتب/ محمدرضا شیرازی/ عربی.
58. الترتب للانصاری/ احمد سبط شیخ انصاری/ عربی.
59. ترجمه متن و شرح کامل رسایل شیخ انصاری به روش پرسش و پاسخ/ جمشید سمیعی/ فارسی.
60. ترجمه و شرح فارسی الموجز فی اصول الفقه/ آیت الله جعفر سبحانی/ فارسی.
61. ترجمه و شرح کفایه الاصول/ آخوند خراسانی/ عربی.
62. تسدید الاصول/ آیت الله مومن/ عربی.
63. تسدید القواعد فی حاشیه الفراید/ محمد خوانسازی/ عربی.
64. تشریح الاصول/ ملا علی للولی الجلی الاخوند/ عربی.
65. تشریح المقاصد فی شرح الفراید/ سید محمدجواد ذهنی تهرانی/ فارسی.
66. تعلیقه علی حاشیه الاستاذ علی الفراید/ سلطان العلماء اراکی/ عربی.
67. التعلیقه علی فرایدالاصول/ آیت الله سید عبدالحسین لاری/ عربی.
68. تعلیقیه القوچانی علی کفایه الاصول/ شیخ علی قوچانی/ عربی.
69. تقریرات الاصول/ محمود شهابی/ عربی.
70. تقریرات الاصول تقریرات درس آیت الله میزا هاشم آملی/ آیت الله میرزا هاشم آملی/ عربی.
71. تقریرات بحث فی اجتماع الامر والنهی/ آیت الله نایینی/ عربی.
72. تقریرات فی اصول الفقه/ آیت الله سید عبدالحسین لاری/ عربی.
73. تقلید الاعلم/ شیخ احمد علی احمدی شاهرودی/ عربی.
74. تمهید الوسایل فی شرح الرسایل/ علی مروجی قزوینی/ عربی.
75. تمیم کتاب اصول الفقه (اصاله البراءه، اصاله الاشتغال، اصاله التخییر)/ میرزا غلامرضا عرفانیان الیزدی/ عربی.
76. تهذیب الاصول (للسبزواری)/ سید عبدالاعلی موسوی سبزواری/ عربی.
77. تهذیب الوصول الی علم الاصول/ جمال‌الدین ابی منصور علامه حلی/ عربی.
78. تیسیر الوصول الی مطالب کفایه الاصول/ علی بلادی بحرانی/--.
79. ثالث رسایل - تزاحم الحکمین - ادلاله الاجتهادیه - امکان التعبد بالظن و عدمه)/ سید علی الطباطبایی التبریزی/ عربی.
80. ثلاث الدراسات فی الفقه والمشتبه/ سید ابوالفضل میرمحمدی زنجانی/ عربی.
81. جواهر العقول فی شرح فراید الاصول مبحث التعادل و تراجیح/ محمدرضا ناصری قوچانی/ عربی.
82. حاشیه السلطان علی معالم الدین/ سلطان العلماء/ عربی.
83. حاشیه بر کتاب قوانین الاصول/ شیخ جواد الطارمی/ عربی.
84. حاشیه رسایل شیخ انصاری 1281 م - شامل مباحث قطع و ظن تا دلیل انسداد/ شیخ عبدالرسول ساباطی/ عربی.
85. حاشیه عل رسایل شیخ انصاری/ شیخ محمدرضا نوری/ عربی.
86. حاشیه علی الکفایه/ شیخ محمدعلی قمی/ عربی.
87. حاشیه فراید الاصول او الفواید الرضویه علی الفراید المرتضویه/ حاج آقا رضا همدانی/ عربی.
88. حق المبین فی تصویب المجتهدین و تخطیه الاخباریین/ شیخ جعفر کاشف الغطاء/ عربی.
89. حقایق الاصول (للاصفهانی)/ عبدالرحیم نجف آبادی اصفهانی/ عربی.
90. الحلقه الثالثه فی اسلوبها الثانی/ آیت الله شیخ باقر ایروانی/ عربی.
91. خزاین الاحکام/ ملا آقا فاضل دربندی/ عربی.
92. خطابات قانونیه/ موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی/ فارسی.
93. خلاصه الافکار یا استصحاب منظوم/--/ فارسی.
94. خلاصه الفصول فی علم الاصول/ آیت الله سید صدرالدین صدر/ عربی.
95. خلاصه القوانین/ آیت الله انصاری/ عربی.
96. خودآموز کفایه/ زین‌الدین جعفر زاهدی/ فارسی.
97. خودآموز کفایه مباحث عقلیه و اصول عملیه/ شیخ عبدالکریم خودینی/ فارسی.
98. دانشنامه اصولیان شیعه/ محمدرضا ضمیری/ فارسی.
99. در الفواید فی شرح الفواید/ آیت الله سید یوسف مدنی تبریزی/ عربی.
100. دراسات اصول الفقه (شرح علی "کفایه الاصول")/ آیت الله سید محمد کلانتر/ عربی.
101. دراسات الاصول فی اصول الفقه/ شیخ علی‌اصغر معصومی شاهرودی/ عربی.
102. دراسات فی الاصول (تقریرا لابحاث آیهالله الفاضل اللنکرانی)/ سید صمدعلی موسوی/ عربی.
103. دراسه فی التقلید الاعلم/ شیخ بهایی/ عربی.
104. درآمدی بر تاریخ علم اصول/ مهدی علی‌پور/ فارسی.
105. درآمدی بر مبانی اصطلاحنامه علوم اسلامی/ محمدهادی یعقوب‌نژاد/ عربی.
106. الدرر الفاخره/ سید محمدحسین موسوی شاه چراغی/ عربی.
107. دررالفواید (طبع جدید)/ عبدالکریم الحایری الیزدی/ عربی.
108. دروس فی اصول الفقه توضیح الحلقه الثانیه/ محمدحسین اشکانی/ عربی.
109. دروس فی الکفایه/ شیخ محمدی بامیانی/ عربی.
110. دروس فی علم الاصول (للصدر - طبع جدید)/ سید محمدباقر صدر/ عربی.
111. دروس فی علم الاصول/ سید محمدباقر صدر/ عربی.
112. دروس و حلول فی شرح کفایه الاصول (مباحث الفاظ)/ علی بن الحسین علوی/ عربی.
113. الدلیل الفقهی تطبیقات فقهیه لمصطلحات علم الاصول/ محمد حسینی/ عربی.
114. دو رساله/ محمود شهابی/ عربی.
115. الذخر الفاخر فی تعارض الاصل والظاهر/ ابراهیم بهشتی دامغانی/ عربی.
116. الرافد فی علم الاصول/ سید منیر سید عدنان قطیفی/ عربی.
117. الرای السدید فی الاجتهاد والتقلید والاحتیاط والقضاء/ سید ابوالقاسم موسوی خویی/ عربی.
118. رساله تقلید میت/ علی‌اکبر آقا مجتهد الاردبیلی/ عربی.
119. رساله فروع العلم الاجمالی و یلیه رساله فی مفاد صحیحه الاتعاد الاصلاه/ شیخ محمدباقر زنجانی/ عربی.
120. رساله فی الاجتهاد والتقلید والعداله/ سید محمدرضا موسوی بروجردی/ عربی.
121. رساله فی الاجتهاد والتقلید/ آیت الله شیخ محمدتقی بروجردی/ عربی.
122. رساله فی الاجزاء/ میرزا محمدحسن آشتیانی/ عربی.
123. رساله فی البحث عن الترتب/ سید محمد الرجایی/ عربی.
124. رساله فی البحث عن الترتب تقریرا لابحاث شیخنا الاستاذ آیت الله الشیخ جعفر السبحانی/ بقلم محمدحسین حاج عاملی/ عربی.
125. رساله فی التجری/ سید حسینی کاشانی/ عربی.
126. رساله فی التسامح فی ادله السنن/ شیخ انصاری/ عربی.
127. رساله فی التقلید الاعلم/ میرزا حبیب الله رشتی/ عربی.
128. رساله فی حجیه الظن/ ابوالمعالی محمد بن محمدابراهیم الکلباسی/ عربی.
129. رساله فی قاعده لاضرر و لاضرار/ سید مهدی موسوی مکاری/ عربی.
130. رسایل/ سید جمال الدین گلپایگانی/--.
131. الرسایل الاصولیه/ وحید بهبهانی/ عربی.
132. الرسایل الجدیده والفراید الحدیثه/ آیت الله مشکینی/ عربی.
133. رسایل بهاری همدانی/ آیت الله شیخ محمد بهاری همدانی/ عربی.
134. رسایل فی الاصول الفقه/ شیخ عباس تهرانی/ عربی.
135. رسایل محقق کلباسی/ ابوالمعالی محمد بن محمدابراهیم الکلباسی/ عربی.
136. الرسایل (للامام الخمینی)/ امام خمینی/ عربی.
137. زبده الاصول/ شیخ بهایی/ عربی.
138. شرح اصول الاستنباط/ علی محمدی خراسانی/ فارسی.
139. شرح اصول فقه/ علی محمدی/ عربی.
140. شرح الرسایل/ آیت الله اعتمادی/ عربی.
141. شرح رسایل/ علی محمدی/ فارسی.
142. شرح سبیکه الذهب/ حاج شیخ احمد انصاری/ عربی.
143. شرح فارسی بر رسایل شیخ مرتضی انصاری (اوضح الشروح فی فراید الاصول)/ سید عبدالله اصغری/ فارسی.
144. شرح فارسی کفایه الاصول مرحوم آخوند خراسانی به انضمام مختصری از اقوال علماء متاخرین از صاحب کفایه در مباحث الفاظ/ آخوند خراسانی/ عربی-فارسی.
145. شرح کفایه الاصول/ علی محمدی خراسانی/ فارسی.
146. شرح مضمونی کفایه الاصول/ حیدری فسایی/ فارسی.
147. شرح معالم الدین/ ملا هادی بن ملا صالح مازندرانی/ عربی.
148. شرح هدایه المسترشدین (حجیه الظن)/ محمدباقر نجفی اصفهانی/ عربی.
149. الصحیح والاعم دراسه مبسطه حول مساله الصحیح والاعم/ محمدمهدی الاحمدی/ عربی.
150. صراط المستقیم فی اصول الفقه/ سید حسین عرب باغی ارموی/ عربی.
151. علم اصول/ سید محمد موسوی بجنوردی/ فارسی.
152. علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید/ محمدجواد مغنیه/ عربی.
153. علم الاصول تاریخا و تطورا/ علی فاضل قایینی نجفی/ عربی.
154. العلم المتقین حول حجیه الظن/ سید محمدجواد موسوی غروی/ فارسی.
155. عمده الوسایل فی الحاشیه علی الرسایل/ سید عبدالله شیرازی/ عربی.
156. غایه الاصول فی شرح کفایه الاصول/ سید علی سید آقا میری دزفولی/ عربی.
157. غایه المامول/ آیت الله خویی/ عربی.
158. فتح الباب الی الحق والصواب/ محمد بن عبد نبی اخباری نیسابوری/ عربی.
159. فراید الاصول/ شیخ انصاری/ عربی.
160. فرهنگ اصطلاحات اصول با مقدمه آیت الله شیخ جعفر سبحانی/ مجتبی ملکی اصفهانی/ فارسی.
161. فرهنگ اصطلاحات اصولی/ محمدحسین مختاری مازندرانی/ فارسی.
162. فرهنگ اصطلاحات فقه اسلامی/ محسن جابری عربلو/ فارسی.
163. فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول/ فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول/ عربی.
164. فرهنگ لغات و اصطلاحات فقهی عربی به فارسی همراه با معادل انگلیسی/ سید محمد حسینی/ فارسی.
165. الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیه/ شیخ محمدحسین اصفهانی/ عربی.
166. الفقه فی تشریعه و تبیینه و استنباطه مع مقدمه القواعد الاصولیه/ حسن السعید/ عربی.
167. الفواید الغرویه/ ابراهیم المحقق الرودسری/ عربی.
168. فی تقسیم مباحث الادله العقلیه والاصول العملیه/ محمدحسن شفیعی/ عربی.
169. قاعدتان فقهیتان/ حسن مکی عاملی/ عربی.
170. قاعده التجاوز والفرغ/ شیخ مهدی مهدوی لاهیجانی/ عربی.
171. القاموس الجامع للمصطلحات الفقهیه/ عبدالله عیسی ابراهیم غدیری/ عربی.
172. القاموس الفقهی/ حسین مرعی/ عربی.
173. القاموس المبین اصطلاحات الاصولین/ محمود حامد عثمان/ عربی.
174. قلاید الفراید تعلیقیه علی الفراید الشیخ الانصاری/ غلامرضا قمی/ عربی.
175. قواعد الاصول/ آیت الله سید یوسف مدنی تبریزی/ عربی.
176. القواعد الاصولیه والفقهیه فی المستمسک/ آیت الله سید محسن حکیم/ عربی.
177. القواعد الشریفیه/ شریف العلماء مازندرانی/ عربی.
178. قواعد الفقهی/ عیسی ولایی/ فارسی.
179. قواعد الفقهیه/ شیخ محمدتقی فقیه عاملی/ عربی.
180. قواعد فقه/ محمود شهابی/ عربی.
181. قواعد کلی استنباط/ سید محمدباقر صدر/ فارسی.
182. القواعد (مایه قاعده فقهیه معنی و مدرکا و موردا)/ سید محمدکاظم مصطفوی/ عربی.
183. قواعد اصول الفقه علی مذهب الامامیه/ آیت الله المیرزا ابوالفضل النجم آبادی/ عربی.
184. القواعدالاصولیه والفقهیه علی مذهب الامامیه/ محمدعلی تسخیری؛ لجنه علمیه فی الحوزه الدینیه بقم/ عربی.
185. قوامع الفضول عن وجه حقایق اصول علم الاصول/ شیخ میثمی عراقی/ عربی.
186. قوانین الاصول/ میرزای قمی/ عربی.
187. القوانین المحکمه فی الاصول (طبع جدید)/ میرزای قمی/ عربی.
188. کتاب الاستصحاب و یلیه البحث عن تعارض الادله الشرعیه/ شیخ میرزا باقر زنجانی/ عربی.
189. کتاب التعارض/ صاحب عروه/ عربی.
190. کتاب الحدود فی الاصول/ ابن خلف الباجی اندلسی/ عربی.
191. کتاب توضیح القوانین/ محمدحسین بهاءالدین قمی/ عربی.
192. کتاب دلایل السداد در قواعد فقه و اجتهاد/ آقا محمد سنگلجی/ فارسی.
193. کتاب منتهی الافکار/ علامه مجلسی اول/ عربی.
194. کشف القناع عن وجوه حجتیه الاجماع/ شیخ اسدالله کاظمی تستری/ عربی.
195. کشف المراد عن حدیث (لاتعاد)/ سید محمدحسن موسوی آل طیب/ عربی.
196. کفایة الاصول/ آخوند خراسانی/ عربی.
197. کفایه الاصول فی اسلوبها الثانی/ آیت الله شیخ باقر ایروانی/ عربی.
198. مباحث الاصول/ سید محمدباقر صدر/ عربی.
199. المباحث الاصولیه/ آیت الله فیاض کابلی/ عربی.
200. المباحث فی علم الاصول/ محمدحسن قدیری/ عربی.
201. مباحثی از اصول فقه/ دکتر سید مصطفی محقق داماد/ فارسی.
202. مبانی الاحکام فی اصول شرایع الاسلام/ آیت الله حاج شیخ مرتضی حایری/ عربی.
203. مبانی الاصول/ سید محمدهاشم موسوی شاهرودی/ عربی.
204. مبانی و تاریخ تحول اجتهاد/ حسین عزیزی/ فارسی.
205. متن، ترجمه و شرح کامل کفایه الاصول/ جمشید سمیعی/ فارسی.
206. محاضرات فى اصول الفقه/ سید ابوالقاسم موسوی خویی/ عربی.
207. المحاورات الاصولیه الضروریه او واقع الاصول اللفظیه/ راضی نجفی تبریزی/ عربی.
208. المحجه العلماء/ شیخ هادی نجم‌آبادی/ عربی.
209. المحجه فی تقریرات الحجه/ آیت الله علی صافی گلپایگانی/ عربی.
210. مخزن اللیالی فی فروع العلم الاجمالی/ شیخ عبدالله ماماقانی/ عربی.
211. المدخل الی عذب المنهل فی اصول الفقه/ ابوالحسن شعرانی/ عربی.
212. المدخل الی علم الاصول دروس فی مبادی علم الاصول/ سید محمدکاظم حکیم/ عربی.
213. مرقاه الاصول بحوث تمهیدیه فی الاصول الفقه/ بشیر النجفی/ عربی.
214. مسایل من الاجتهاد والتقلید و مناصب الفقهیه/ شیخ حسن النوری الهمدانی/ عربی.
215. المشتق عندالاصولیین/ بقلم شیخ محمد الیعقوبی/ عربی.
216. مشکاه الاصول/ آیت الله سید حسین شمس/ عربی.
217. مصابیح الاصول/ سید ابوالقاسم موسوی خویی/ عربی.
218. مصادر الاسنتباط بین الاصولیین والاخباریین/ محمد عبدالحسن محسن الغراوی/ عربی.
219. مصادر الحکم الشرعی والقانون المدنی/ آیت الله شیخ علی کاشف الغطاء/ عربی.
220. مصباح الاصول (مکتبه الداوری)/ محقق بهسودی/ عربی.
221. مصباح الاصول (موسسه احیاء آثار الامام الخویی)/سید ابوالقاسم موسوی خویی/ عربی.
222. مصباح الوسایل فی مطالب الرسایل/ محمد بن عبدالکریم موسوی تبریزی/ عربی.
223. مصطلحات اصول الفقه عندالمسلمین/ رفیق العجم/ عربی.
224. المصطلحات الاصولیه فی مباحث الاحکام و علاقتها بالفکر الاصولی/ عبدالله البشیر محمد/ عربی.
225. مصطلحات الفقهاء والاصولیین/ محمدابراهیم حنفاوی/ عربی.
226. مصطلحات المذاهب الفقهیه و اسار الفقه المرموز فی الاعلام والکتب والاراء والترجیحات/ مریم محمدصالح الظفیری/ عربی.
227. مطارح الانظار (تقریرات الشیخ الاعظم الانصاری)/ میرزا ابوالقاسم کلانتری تهرانی/ عربی.
228. معارج الاصول/ محقق حلی/ عربی.
229. معالم الاصول/ زین الدین عاملی/ عربی.
230. معاول العقول لقلع اساس الاصول/ محمد بن عبد نبی اخباری نیسابوری/ عربی.
231. معجم اصطلاحات اصول الفقه/ عبدالمنار الراسخ/ عربی.
232. معجم اصول الفقه/ خالد رمضان حسن/ عربی.
233. معجم اصول الفقه المقارن معجم ثنایی اللغه/ تحسین البدری/ عربی.
234. المعجم الاصولی/ شیخ محمد صنقور/ عربی.
235. معجم الامصطلحات الفقهیه/--/ عربی.
236. المعجم التطبیقی للقواعد الاصولیه فی فقه الامامیه/ محمدحسن ربانی بیرجندی/ عربی.
237. المعجم الشامل للمصطلحات العلمیه والدینیه/ ابراهیم حسین سرور/ عربی.
238. معجم الفقه التمهید/ علی بن عبدالقادر/ عربی.
239. المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی/ محمدهادی حکیم - سلیمان عبدالله آبادی/ عربی.
240. معجم المصطلحات الاصول الفقه عربی - انکلیزی/ قطب مصطفی سانو/ عربی.
241. معجم المصطلحات السیاسیه فی تراث الفقهاء/ سامی محمد الصلاحات/ عربی.
242. معجم المصطلحات الفقهیه والقانونیه/ جرجس جرجس/ عربی.
243. معجم مصطلحات الفاظ الفقه الاسلامی/ سایر بصمه جی/ عربی.
244. مفتاح الاحکام للمولی احمد النراقی/ احمد بن محمدمهدی نراقی/ عربی.
245. مفتاح الاصول/ آیت الله اسماعیل صالحی مازندارنی/ عربی.
246. مفتاح الوصول الی العلم الاصول/ شیخ محمد طیب فارسی/ عربی.
247. المفید فی شرح اصول الفقه/ شیخ محمداسماعیل شهرکانی/ عربی.
248. مقاصد الاصول/ آقا محمد سنگلجی/ فارسی.
249. مقالات اصولی/ سید محمد موسوی بجنوردی/ فارسی.
250. المقالات الغریه فی تحقیق المباحث الاصولیه/ میرزا صادق مجتهد تبریزی/ عربی.
251. مقالید الهدی فی شرح العروه الوثقی (الاجتهاد والتقلید)/ سید عبدالرضا مرعشی شهرستانی/ عربی.
252. المقدمات والتنبیهات فی شرح اصول الفقه/ شیخ محمود قانصوه/ عربی.
253. ملاحضات الفرید علی فواید الوحید و رساله فی الخمس/ شیخ حسن الفرید گلپایگانی/ عربی.
254. ملازه حکم عقل و شرع از دیدگاه شیخ انصاری/ علی ربانی گلپایگانی/ فارسی.
255. من کتاب بدایع الافکار فی الاصول/ المیرزا هاشم الاملی/ عربی.
256. مناج الاصول/ علی محمدی خراسانی/ فارسی.
257. منتهی الاصول (طبع جدید)/ آیت الله سید میرزا حسن بجنوردی/ عربی.
258. منتهی الوصول غوامض کفایه الاصول من افادات سید ابوالحسن الاصفهانی/ محمدتقی املی تهرانی/ عربی.
259. منهاج الاصول (و هومن افادات المحقق الاعلامه الشیخ ضیاءالدین العراقی)/ علامه محمدابراهیم کرباسی/ عربی.
260. منهاج الهدی/ میرزا احمد زنجانی/ عربی.
261. منیه المرتاد فی ذکر نفاه الاجتهاد/ میرزا محمد اخباری/ عربی.
262. الموجز فی اصول الفقه یبحث عن الادله اللفظیه والعقلیه/ آیت الله جعفر سبحانی/ عربی.
263. الموسوعه الفقهیه المیسره/ محمد رواس قلعه جی/ عربی.
264. الموسوعه الفقهیه المیسره و یلیها الملحق الاصول/ شیخ محمدعلی انصاری/ عربی.
265. نتایج الافکار/ ابراهیم موسوی/ عربی.
266. نظره مستوعبه فی حدیث لاتعاد/ آیت الله محمدهادی معرفت/ عربی.
267. نقد الاصول الفقهیه/ ملا محمدمحسن الفیض الکاشانی/ عربی.
268. نهایه الایصال شرح فارسی اصول الفقه/ سید اشرفی سید حسن/ فارسی.
269. نهایه الدرایه فی شرح الکفایه (طبع جدید)/ محمدحسین اصفهانی/ عربی.
270. نهایه المامول فی شرح کفایه الاصول/ شیخ محمدعلی اجتهادی/ عربی.
271. نهایه النهایه فی شرح الکفایه/ محقق ایروانی/ عربی.
272. نهایه الوصول (شرح فارسی کفایه الاصول به روش پرسش و پاسخ)/ سید اشرفی سید حسن/ فارسی.
273. النور المبین فی شرح التحریر و منهاج الصالحین الاجتهاد والتقلید/ سید نورالدین شریعتمدار جزایری/ عربی.
274. هدایه الاصول/ سید محمدباقر موسوی اصفهانی/ عربی.
275. هدایه الاصول فی شرح کفایه الاصول/ شیخ صدرا/ عربی.
276. هدایه العقول فی شرح کفایه الاصول/ سید محمدعلی موسوی حمامی/ عربی.
277. هدایه المسترشدین فی شرح اصول معالم الدین (طبع جدید)/ محمدتقی رازی نجفی اصفهانی/ عربی.
278. الهدایه الی اسرار الکفایه/ آیت الله اعتمادی/ عربی.
279. هدایه فی شرح الکفایه/--/عربی.
280. هذا کتاب التقریرات المسمی بالغوالی اللیالی فی فروع العلم الاجمالی/ محمود عرب الاراکی/ عربیض.
281. هذا کتاب مهمات الاصول/ صدوقی اردبیلی/ عربی.
282. الهییه العامه لقصور الثقافه/ سید محمدباقر صدر/ عربی.
283. واژنامه تفضیلی فقه جزا/ یعقوب خاوری/ عربی.
284. واژه‌شناسی اصطلاحات اصول فقه/ احمد قلی‌زاده/ فارسی.
285. الوسیط قی قواعد فهم النصوص الشرعیه/ عبدالهادی الفضلی/ عربی.
286. وسیله الوسایل فی شرح الرسایل/ سید محمدباقر یزدی/ عربی.
287. وسیله الوصول الی حقایق الاصول (تقریرات آیت الله السید ابوالحسن الاصفهانی)/ محمدحسین النجفی الکلباسی/ عربی.
288. وسیله الوصول الی حقایق الاصول/ سید ابوالحسن اصفهانی/ عربی.
289. الوصایل الی الرسایل/ آیت الله سید محمد شیرازی/ عربی.
290. الوصول الی کفایه الاصول/ آیت الله سید محمد شیرازی/ عربی.

مطالب مرتبط با این موضوع

1. فهرست منابع قرآن شناسی و علوم قرآن
2. فهرست منابع با موضوع اهل البیت علیهم السلام
3. فهرست منابع تاریخ و تمدن اسلام
4. فهرست منابع فقه شیعه
5. فهرست منابع حکمت و فلسفه
6. فهرست منابع درباره پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم
7. فهرست منابع عرفان
8. فهرست منابع در مورد شیعه
9. فهرست منابع اعتقادات
10. فهرست منابع اصول فقه

تعبیر خواب

از دانشنامه‌ی اسلامی

پرش به: ناوبری, جستجو

این مقاله نیازمند ویرایش فنی است! / اگر توان آن را دارید می توانید با ویرایش فنی آن به دانشنامه اسلامی کمک کنید

---

محتویات

[نهفتن]

• ۱ قدمت علم تعبیر خواب
• ۲ اقسام خواب ها
• ۳ تعبیر خواب در قرآن
• ۴ خواب و تعبیر آن از منظر علامه شعرانی
• ۵ بحث خواب و تعبیر آن در تفسیر المیزان
• ۶ پانویس

قدمت علم تعبیر خواب

برابر آنچه تاریخ مستند می گوید گویا خوابگزاری سابقه ای حدود ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح داشته است. این چیزی است که از لوحه های گلی برجای مانده از گذشته برمی آید. خواب ها و تعبیر آن در اسطوره های ایرانی مهم تلقی می شد و از این رو شاهان همواره در دربار خوابگزارانی داشتند و بعد از خواب های خوب یا بدی که می دیدند برای تعبیر آن از خوابگزاران استفاده می کردند.

اقسام خواب ها

طبرسی در مجمع البیان می گوید: خواب بر چهار قسم است: یکى خوابى که از جانب خداست و تعبیر دارد. دوم، خوابى که زاییده وسوسه‌‏هاى شیطان است. سوم خوابى که که اثر غلبه اخلاط بدن (از قبیل: خون، بلغم، صفرا و سودا) بوجود مى‌‏آید. چهارم، خواب‏هایى که زاییده پاره‏اى از افکار است. سه قسم اخیر، از خوابهاى پریشان و قسم اول، الهام است. رؤیاى پیامبر، همین قسم و بشارتى بود که بمؤمنین در باره پیروزى داده شد.

تعبیر خواب در قرآن

در قرآن چند بار به موضوع خواب و رویا اشاره شده است.

در سوره زمر آیه ۴۲ آمده است: خدا به هنگام مرگ، ارواح را قبض می کند و علاقه روح از بدن را قطع می کند، اما آنهایی که نمرده اند، روحشان را به هنگام خواب می گیرد. پس ارواحی را که قضای خدا بر مرگشان است، نگه می دارد و دیگر به بدن ها برنمی گرداند، اما ارواحی که چنین قضایی بر آنها رانده نشده، به سوی بدن هایشان روانه می شوند تا مدت معینی زنده بمانند. مردم متفکر از همین خوابیدن و مردن متوجه می شوند که مدبر امور آنها خداست.

در آیه ۶۰ سوره انعام نیز مفهوم مشابهی آمده است: او کسی است که روح شما را در شب قبض می کند... . این نظام خواب و بیداری آن قدر تکرار می شود تا پایان زندگی شما فرا رسد. آن وقت همه به سوی خدا بازگشت می کنید. در قرآن پس از داستان خواب ۳۰۹ ساله اصحاب کهف آمده است: همان طور که قادر بودیم آنها را به این خواب طولانی ببریم، آنها را بیدار کردیم، طوری که وقتی بیدار شدند، فکر می کردند یک روز یا کمتر خوابیده اند.

در آیه ۲۷ سوره فتح رویای صادقه پیامبر اسلام(ص) ذکر شده است: پیامبر خواب دید به اتفاق یارانش برای انجام مناسک عمره وارد مکه می شوند و با تعریف این رویا همه مومنان خوشحال شدند، اما چون این خواب سال بعد از صلح حدیبیه اتفاق نیفتاد، عده ای گرفتار شک شدند. در این آیه ذکر شده است آنچه خدا در عالم خواب به پیغمبرش نشان داد، صدق و حق بود.

از دیگر رویاهای صادقه که در قرآن ذکر شده، می توان به رویای یوسف اشاره کرد که در آن ۱۱ ستاره، ماه و خورشید برایش سجده می کردند و پدر وی یعقوب پیامبر آن را به درستی تفسیر کرد. در ادامه این داستان، زمانی که یوسف به زندان می افتد، خواب دو همبندی خود را به درستی تفسیر می کند و در نهایت خواب معروف پادشاه مصر که هفت گاو چاق، توسط هفت گاو لاغر خورده می شوند و هفت خوشه سبز و هفت خوشه خشک اتفاق می افتد و یوسف با تأویل صحیح این رویا به عزیز مصر تبدیل می شود.

بنابراین از نظر قرآن، تأویل خواب یک علم است و خداوند به هر کس بخواهد این علم را می دهد و گاهی از محتوای آشکار رویا زیاد نمی توان به پیشگویی هایش پی برد. در قرآن گاهی وحی ها و دستورات هنگام خواب به پیامبران الهام می شود. مثل خواب معروف ابراهیم که به وی دستور داده شد پسر ۱۳ ساله خود را قربانی کند. همچنین گاهی خداوند از طریق رویا به راهنمایی بندگانش می پردازد. مثلا در مورد مادر موسی که در خواب می بیند نوزاد خود را در صندوق بگذارد و به آب بیندازد. در نهایت در آیاتی از قرآن مثل سوره یونس آیه ۶۷ آمده است که خدا شب را قرار داده است تا در آن احساس آرامش کنید و روز را روشن کرده است.^[۱]

خواب و تعبیر آن از منظر علامه شعرانی

علامه شعرانی در کتاب نثر طوبی در مورد خواب می گوید:

در سر خواب و تأویل آن دانستن چند مطلب ضرور است. اول اینکه خداوند به انسان قوه داده است غیر باصره چشم، که در خواب نیز چیزها می بیند و این قوه را حس مشترک گویند. شرط عمل این قوه بیکار ماندن حس ظاهر است به خواب یا بیهوشی و امثال آن مگر بعضی نفوس قوی که گاه بی انصراف از جهان ظاهر نیز به حس مشترک ادراک می کنند.

دویم گاه آنچه آنسان در خواب دیده است درست منطبق با واقعه خواهد شد که پس از خواب در بیداری می بیند و بشر از زمان بسیار قدیم این مطلب را تجربه کرده است و بدان معتقد بوده حضرت یوسف در خواب دید ماه و خورشید و دوازده ستاره او را سجده کردند و فرعون در خواب دید هفت گاو لاغر هفت گاو فربه را دریدند و خوردند و چنانکه می دانیم تعبیر آن واقع شد. گاه باشد نیز که انسان خواب ها می بیند که واقعه مطابق آن اتفاق نمی افتد.

سیم انسان هیچ نیروئی ندارد که بوسیله آن از آینده آگاه گردد و این خوابهای صادق که می بیند از ناحیه خود انسان نیست پس موجوداتی غیر انسان در غیب و باطن این جهانند از آینده آگاه، و انسان با آنها راهی دارد در باطن خود که خود از آن آگاه نیست و کیفیت این اتصال بر انسان مجهول است گاه آن موجود غیبی با یکی ارتباط حاصل می کند نه با دیگران، وقت دیگر با دیگری مربوط می شود نه با این. چهارم حقائق اشیاء در هر عالم صورتی دارد مناسب خود مثلا سال قحطی و سال فراخی در این عالم به صورتی است و در عالم خواب برای فرعون به صورت گاو لاغر و گاو فربه یا خوشه شاداب و خوشه پژمرده در آمد. و پدر و مادر و برادر در این جهان صورتی دارند و در عالم رؤیا به صورت ستاره و ماه و خورشید واهل تعبیر تجربه ها دارند.

پنجم همچنانکه خواب صادق از عالم غیب القا می شود به صورتی مناسب و محتاج تعبیر است گاه اندیشه ها و افکار خود انسان که در خزانه حافظه او است در نظرش مجسم می شود و چیزی که بیشتر در اندیشه دارد در خواب می بیند مانند احتلام جوانی، و تشنه که پیوسته در خواب آب سرد می بیند.

باری خواب پدید آمدن صورتی است در حس مشترک، و علت پیدایش آن گاه اندیشه خود انسان است و گاه الهام عالم غیب، و تعبیر یا تأویل خواب آن است که معبر تشخیص دهد منشاء آن چیست اگر از اندیشه خود بیننده برخاسته علت آن را به قرائن در یابد و اگر از عالم غیب است معنی را از صورت بیرون آورد چنانکه حضرت یوسف معنی فراخی و قحطی را از صورت گاو لاغر و فربه بیرون آورد.

باری خواب دریست که خداوند تعالی از عالم غیب بر مردمان عالم جسمانی گشوده و خواب صادق دلیل حسی بر وجود موجودات عاقلی است که از آینده جهان آگاهند و البته این موجودات عاقل هر چه باشند به هر نام نامیده شوند ملائکه یا عقول یا انوار قاهره، اشرف از اجسام و موجودات مادی می‌باشند و انسان هم با آنها ارتباط و مناسبتی دارد.^[۲]

بحث خواب و تعبیر آن در تفسیر المیزان

علامه طباطبائی در تفسیر المیزان پس از تفسیر آیات 93 تا 102 سوره یوسف در ذیل عنوان "گفتارى در چند فصل پیرامون رؤیا" می آورد:

پس، از آنچه که بیان شد این معنا روشن گردید که بطور کلى هیچ یک از رؤیاها خالى از حقیقت نیست به این معنا که این ادراکات گوناگونى که در خواب بر نفس آدمى عارض مى‏شود و ما آنها را رؤیا مى‏نامیم ریشه‏ها و اسبابى دارند که باعث پیدایش آنها در نفس و ظهورشان در خیال مى‏شود، و وجود این ادراکات حکایت از تجسم آن اصول و اسبابى مى‏کند که اصول و اسباب آنها است، بنا بر این (صحیح است بگوئیم) براى هر رؤیایى تعبیرى هست، لیکن تعبیر بعضى از آنها عوامل طبیعى و بدنى در حال خواب است، و تاویل بعضى دیگر عوامل اخلاقى است، و بعضى دیگر سببهاى متفرقه اتفاقى است، مانند کسى که در حال فکر در امرى بخواب مى‏رود و در خواب رؤیایى مناسب آن مى‏بیند.

(در آنچه گفته شد هیچ حرف و بحثى نیست و همه در باره آن متفقند) بحث و رد و قبولى که هست همه در باره رؤیایى است که نه اسباب خارجى طبیعى دارد و نه ریشه‏اش اسباب مزاجى و یا اتفاقى است، و نه مستند به اسباب داخلى و اخلاقى است و در عین حال با حوادث خارجى و حقائق کونى ارتباط هم دارد.

خوابهاى مورد بحث، یعنى آنهایى که با حوادث خارجى و مخصوصا حوادثى که سابقه قبلى ندارند ارتباط دارد از آنجایى که یکى از دو طرف ارتباط امرى است معدوم و نیامده از قبیل بخواب دیدن اینکه پس از مدتى چنین و چنان مى‏شود و عینا هم بشود اشکال شده است، که معنا ندارد میان امرى وجودى (رؤیا) و امرى عدمى (حادثه نیامده) ارتباط برقرار شود، و یا به عبارت دیگر معقول نیست میان رؤیا و امرى که بوسیله یکى از عوامل مذکور در قبل، از حواس ظاهر و اخلاقیات و انحراف مزاج وارد بر نفس نشده ارتباط برقرار گردد مثلا شخصى بدون هیچ سابقه‏اى در خواب ببیند که در فلان محل دفینه‏اى از طلا و نقره نهفته است و فلان خصوصیات را هم دارد و شکل و قیافه ظرف آن هم چنین و چنان است، آن گاه از خواب برخاسته به آن نقطه برود و زمین را بکند، و دفینه را با عین آن خصوصیات پیدا کند، چون همانطور که گفتیم معنا ندارد میان نفس آدمى و امرى که به تمام معنى از حواس ظاهرى و باطنى انسان غایب بوده ارتباط برقرار شود.

و بهمین جهت در جواب این اشکال گفته‏اند: این ارتباط از این راه برقرار مى‏شود که نفس شخص نائم، نخست با سبب حادثه ارتباط پیدا مى‏کند، آن سببى که فوق عالم طبیعت قرار دارد، و بعد از برقرار شدن ارتباط میان نفس و آن سبب، ارتباط دیگرى برقرار مى‏شود میان آن و خود حادثه.

توضیح اینکه عوالم سه گونه‏اند:

یکى عالم طبیعت که عبارتست از عالم دنیا که ما در آن زندگى مى‏کنیم و موجودات در آن صورتهایى مادى هستند، که بر طبق نظام حرکت و سکون و تغیر و تبدل جریان مى‏یابد.

عالم دوم عالم مثال است که ما فوق این عالم قرار دارد، به این معنا که وجودش ما فوق وجود این عالم است (نه اینکه فوق مکانى باشد) و در آن عالم نیز صور موجودات هست اما بدون ماده، که آنچه حادثه در این عالم حادث مى‏شود از آن عالم نازل مى‏گردد و باز هم به آن عالم عود مى‏کند، و آن عالم نسبت به این عالم و حوادث آن، سمت علیت و سببیت را دارد.

عالم سوم عالم عقل است که ما فوق عالم مثال است، یعنى وجودش ما فوق آنست (نه جایش)، در آن عالم نیز حقایق این عالم و کلیاتش وجود دارد، اما بدون ماده طبیعى و بدون صورت مثالى، که آن عالم نسبت به عالم مثال نیز سمت علیت و سببیت را دارد. نفس آدمى بخاطر تجردش، هم سنخیتى با عالم مثال دارد و هم با عالم عقل، و وقتى انسان به خواب رفت و حواسش دست از کار کشید، طبعا از امور طبیعى و خارجى منقطع شده متوجه به عالم مثال و عقل که خود، هم سنخ آنها است مى‏شود، و در نتیجه پاره‏اى از حقایق آن عوالم را به مقدار استعداد و امکان مشاهده مى‏نماید.

حال اگر نفس، کامل و متمکن از درک مجردات عقلى بود، آن مجردات را درک نموده اسباب کاینات را آن طور که هست یعنى بطور کلیت و نوریت در پیش رویش حاضر مى‏سازد، و اگر آن مقدار کامل نبود که بطور کلیت و نوریت استحضار کند، به نحو حکایت خیالى و بصورتها و اشکالى جزئى و مادى که با آنها مانوس است حکایت مى‏کند، آن طور که خود ما در بیدارى، مفهوم کلى سرعت را با تصور جسمى" سریع الحرکه" حکایت مى‏کنیم، و مفهوم کلى عظمت را به کوه، و مفهوم رفعت و علو را به آسمان و اجرام آسمانى، و شخص مکار را به روباه، و حسود را به گرگ، و شجاع را به شیر، و همچنین غیر اینها را بصورتهایى که با آن مانوسیم تشبیه و حکایت و مجسم مى‏سازیم.

این صورتى است که نفس متمکن از ادراک مجردات آن طور که هست بوده باشد و بتواند به آن عوالم ارتقاء یابد، و گرنه تنها از عالم طبیعت به عالم مثال ارتقاء یافته و چه بسا در آن عالم، حوادث این عالم را به مشاهده علل و اسبابش مشاهده نماید بدون اینکه با تغییر و تبدیل تصرفى در آن بکند.

و اینگونه مشاهدات نوعا براى نفوسى اتفاق مى‏افتد که سلیم و متخلق به صدق و صفا باشند، این آن خوابهایى است که در حکایت از حوادث، صریح است.

و چه بسا که نفس، آنچه را که در آن عوالم مشاهده مى‏کند با مثالهایى که بدان مانوس است ممثل مى‏سازد، مثلا ازدواج (آینده) را بصورت جامه در تن کردن حکایت مى‏کند، و افتخار را بصورت تاج، و علم را بصورت نور، و جهل را بصورت ظلمت، و بى‏نامى و گوشه‏نشینى را بصورت مرگ مجسم مى‏سازد، و بسیار هم اتفاق مى‏افتد که در آن عالم هر چه را مشاهده مى‏کنیم، نفس ما منتقل به ضد آن مى‏شود، هم چنان که در بیدارى هم با شنیدن اسم ثروت به فقر، و با تصور آتش به یخ، و از تصور حیات به تصور مرگ منتقل مى‏شویم، و امثال اینها.

از جمله مثالهاى این نوع خوابها، این خوابیست که نقل شده که مردى در خواب دید در دستش مهرى است که با آن دهان و عورت مردم را مهرى مى‏کند، از ابن سیرین پرسید، در جواب گفت: تو بزودى مؤذن مى‏شوى و در ماه رمضان مردم با صداى تو امساک مى‏کنند.

از آنچه گذشت این معنا روشن گردید که خوابهاى راست در تقسیم اولى تقسیم مى‏شود به، خوابهاى صریحى که نفس نائم و صاحب رؤیا در آن هیچگونه تصرفى نکرده و قهرا و بدون هیچ زحمتى با تاویل خود منطبق مى‏شود. و خوابهاى غیر صریحى که نفس صاحب خواب از جهت حکایت، در آن تصرف کرده حالا یا به تمثیل و یا به انتقال از معناى خواب به چیزى که مناسب آن و یا ضد آنست، این قسم رؤیا آن قسمى است که محتاج به تعبیر است تا متخصصى آن را به اصلش که در رؤیا مشاهده شده برگرداند، مثلا تاجى را که مى‏گوید در خواب دیده‏ام افتخار، و مرگ را به حیات، و حیات را به فرج بعد از شدت، و ظلمت را به جهل، و حیرت را به بدبختى تعبیر کند.

آن گاه قسم دوم به یک تقسیم دیگرى منقسم مى‏شود به دو قسم یکى آن خوابهایى است که نفس صاحب خواب فقط یک بار در آن تصرف مى‏کند و از آنچه دیده به چیز دیگرى مناسب و یا ضد آن منتقل گشته و آن را حکایت مى‏کند، و یا فوقش از آنهم به چیز دیگرى منتقل مى‏شود به طورى که برگرداندن آن به اصل و ریشه‏اش دشوار نیست.

قسم دوم آن رؤیایى است که نفس صاحبش به یک انتقال و دو انتقال اکتفاء ننموده، مثلا از آنچه دیده به ضدش منتقل شده، و از آن ضد به مثل آن ضد و از مثل آن ضد به ضد آن مثل، و همچنین بدون اینکه به حدى توقف کرده باشد انتقال بعد از انتقال و تصرف بعد از تصرف کرده، بطورى که دیگر مشکل است که تعبیرگو بتواند رؤیاى مزبور را به اصلش برگرداند، اینگونه خوابها را" اضغاث احلام" مى‏نامند، که تعبیر ندارد، براى اینکه یا دشوار است و یا ممکن نیست تعبیرش کرد.

از اینجا بخوبى روشن گردید که بطور کلى خوابها داراى سه قسم کلى هستند، یکى خوابهاى صریحى که احتیاجى به تعبیر ندارد، یکى اضغاث احلام که از جهت دشوارى و یا تعذر، تعبیر ندارد و سوم خوابهایى که نفس در آن با حکایت و تمثیل تصرف کرده، این قسم از خوابها است که تعبیر مى‏شود.

این بود اجمال آنچه که علماى روانشناس قدیم در باره رؤیا گفته‏اند، و بحث بیش از این و کامل آن موکول به کتبى است که در این باره تدوین یافته. ^[۳]

پانویس

1. ↑ تعبیر خواب؛ از رویا تا واقعیت، سایت آفتاب
2. ↑ نثر طوبی، علامه شعرانی، ج1، ص 161
3. ↑ ترجمه المیزان، ج‏11، ص: 369

برگرفته از «http://wiki.ahlolbait.com/index.php/%D8%AA%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8»

تفاسیر روایی شیعه و اهل سنت به ترتیب قرن تالیف

فهرست تفاسیر روایی

از دانشنامه‌ی اسلامی

پرش به: ناوبری, جستجو

محتویات

[نهفتن]

• ۱ تفاسیر روایی شیعه به ترتیب قرن تالیف
• ۲ تفاسیر روایی اهل سنت به ترتیب قرن تالیف

تفاسیر روایی شیعه به ترتیب قرن تالیف

نام کتاب	نام مولف	قرن	زبان	توضیحات
تفسیر القرآن الکریم (ثمالى)	ابوحمزه ثمالى ثابت بن دینار	دوم	عربى	اغلب روایات را از اهل بیت علیهم السلام و برخى دیگر را از صحابه و تابعین مانند ابن عباس و عکرمه نقل نموده است‏.
التفسیر المنسوب الى الامام العسکرى	امام ابومحمد حسن بن على عسکرى	سوم	عربى	متن این تفسیر تا پایان آیه 282 سوره بقره موجود است‏. طبق تحقیق های به عمل آمده انتساب این تفسیر به امام حسن عسکرى علیه السلام‏ نادرست است.
تفسیر قمى	على بن ابراهیم قمى	سوم	عربى	محققان در انتساب این تفسیر به علی بن ابراهیم تردید دارند. تفسیر کتاب از تفاسیر تأویلی شمرده شده و تأویلهای دور از ذهن در آن بسیار است.
تفسیر فرات الکوفى	فرات کوفى ابوالقاسم فرات بن ابراهیم	چهارم	عربى	حاوی روایاتی است که آیه ای از آیات قرآن را در وصف امیرالمومنین علیه السلام می داند.
تفسیر عیاشی	عیاشى محمد بن مسعود	چهارم	عربى	از سوره حمد تا پایان سوره کهف موجود است و نیمی دیگر مفقود شده است. ویژگى فقهى این تفسیر بیشتر از دیگر تفاسیر کهن امامیه، همچون تفسیر فرات کوفى و تفسیر على بن ابراهیم قمى است
عین العبرة فی غبن العترة	سید احمد بن طاووس	هفتم	عربى	در این تفسیر، آیات وارده در فضائل اهل بیت علیهم السلام و ردّ مخالفین آنها آمده است. ترتیب آیات در آن رعایت نشده است.
نهج البیان عن کشف معانى القرآن	شیبانى محمد بن حسن	هفتم	عربى	از منابع مهم تفسیر البرهان سید هاشم بحرانى و نیز تفسیر المیزان در نقل روایت مى باشد. مفسر اسباب النزول را از موضحات آیات دانسته، با اشاره و نقل آن مطلب خود را تکمیل مى‏نماید.
تأویل الآیات الظاهرة	حسینى استرآبادى سید شرف الدین على	دهم	عربى	این تفسیر به گردآوری روایاتی پرداخته که با تفسیر باطنی قرآن، آیه ای از قرآن را در مدح اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله یا ذم و نکوهش دشمنان آنان دانسته اند.
تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین	کاشانى ملا فتح الله	دهم	فارسى	تفسیرى جامع و مشتمل بر مباحث مختلف و مطالب متنوع است. از او تفسیر «زبده التفاسیر» و «خلاصه المنهج» منتشر شده است.
زبدة التفاسیر	کاشانى ملا فتح الله	دهم	عربى
البرهان فى تفسیر القرآن	بحرانى سید هاشم	یازدهم	عربى	از مهمترین و جامع ترین تفاسیر روایی شیعه به شمار می رود. تفسیری اجتهادی–روایی است که از اعمال نظر مفسر اثر گرفته است. با وجود تلاش علمى فراوان در تفسیر البرهان، این کتاب بخشى از روایات ضعیفه در غلو و تحریف را دربردارد.
تفسیر الصافى	فیض کاشانى ملا محسن	یازدهم	عربى	جامع و مختصر است. از جمله تفاسیر اجتهادی به شمار می رود. مقدمه این کتاب از بهترین مقدمات تفسیری در بیان مطالب ضروری است که هر مفسر باید بداند. مفسر در این کتاب ضمن بهرگیری از روایات در تفسیر به نقد و ارزیابی این روایات در دلالت بر آیه می پردازد. مطالب غیرروایى در شأن نزول، لغت، قرائت و اعراب آیات غالباً از تفسیر بیضاوى اخذ شده است.
تفسیر المعین	کاشانى محمد بن مرتضى	یازدهم	عربى	روش تفسیری این کتاب مزجی و همانند «الصافی» فیض کاشانی است. برای مختصر بودن، در کتاب از رموزی استفاده شده که در مقدمه به توضیح آنها پرداخته است.
تفسیر شریف لاهیجى	شریف لاهیجى محمد بن على	یازدهم	فارسى	تنها منبع نقل او مجامع حدیثى شیعه است. جمع بین روایات و رفع تعارض آنها در موارد خاص و ارزیابی هاى رجالى از روش این کتاب تفسیری است.
تفسیر نورالثقلین	عروسى حویزى عبد على بن جمعه	یازدهم	عربى	نویسنده سعی نموده هر روایتی که به نحوى ارتباط با آیه دارد را ذکر کند، اعم از این که این ارتباط از باب تفسیر، استشهاد و یا تأیید آیه باشد. در جمع آورى، توجهى به اسانید و قوت احادیث نداشته، روایات ضعیف السند و مرسل فراوانى در این تفسیر مشاهده مى‏شود. تقطیع روایات در این تفسیر دیده می شود. سلسله اسناد احادیث حذف شده است. در این تفسیر از اسرائیلیات استفاه شده است.
تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب	قمى مشهدى محمد بن محمدرضا	دوازدهم	عربى	به عنوان ماحصل مهمترین تفاسیر امامیه و اهل سنت شناخته می شود. این تفسیر، از تفاسیر بلاغى و ادبى و شرح و حاشیه‏اى بر تفسیر بیضاوى نیز محسوب مى‏گردد. از روایات نورالثقلین فراوان استفاده کرده است. از جمله تفسیر روایی-اجتهادی محسوب می شود.
الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب المبین	شبر سید عبدالله	سیزدهم	عربى	از جمله تفاسیر روایی–اجتهادی محسوب می شود. معروف به تفسیر وسیط شبر است.
تفسیر جامع	بروجردى سید محمدابراهیم	پانزدهم	فارسى	این تفسیر، گردآورى شده روایات تفسیری منسوب به امام حسن عسکرى علیه السلام تفسیر عیاشى و تفسیر منسوب به على بن ابراهیم قمى است. مباحث مربوط به ولایت امیرالمومنین به طور مفصل بیان شده است.
مطلع‌الانوار، تفسیر روایی اهل بیت با رویکرد تاویلی	نادرعلی، سید عادل	پانزدهم	فارسی	تفسیری شیعی که مبنای آن روایات اهل بیت و عرفان ناب شیعی‌ست. به بیان دیگر تفسیری روایی‌ست که رویکرد آن تاویلی و عرفانی‌ست. تفسیر کامل قرآن که به‌صورت ترتیبی در پنج جلد قطور نوشته شده است. علاوه بر جنبه‌‏هاى عرفانى، جنبه‌‏هاى روایى، فلسفى و کلامى نیز دارد. ذیل هر دسته از آیات، نخست ترجمه‌ی آنها آورده شده است. سپس روایات پیرامون آن آیات آورده می‌شوند. بعد از آن بخشی به نام تاویل و تبیین آورده می‌شود که در آن به بیان تاویل آیات و نکات باطنی و عرفانی آن‌ها پرداخته می‌شود.

تفاسیر روایی اهل سنت به ترتیب قرن تالیف

تفسیر روایی در نزد اهل سنت تفسیری است که ایات را به کمک نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، و از صحابه و تابعین تفسیر نموده . لازم به ذکر است تعداد روایات تفسیری اهل سنت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله طبق تصریح سیوطی نویسنده تفسیر روایی اهل سنت حدود 200 روایت بیشتر نیست.

نام کتاب	نام مولف	قرن	زبان	توضیحات
بحرالعلوم	سمرقندى نصربن محمد بن احمد	چهارم	عربى	مفسر ضمن تفسیر ایات به مباحث علوم قرآنی پرداخته است. اسناد احادیث را نمی آورد مؤلف به ذکر مجرد روایات و استشهادات تفسیرى بسنده کرده و جز اندک مواردى به ترجیح اقوال نمى‏پردازد. ذیل شماری از آیه‌ها، حکایت‌ها یا سبب نزول‌هایی را ذکر نموده که بیانگر فضلیت اهل بیت است.
جامع البیان فى تفسیر القرآن	طبرى ابو جعفر محمد بن جریر	چهارم	عربى	از بزرگترین و گرانقدرترین تفاسیر اهل سنت محسوب می شود. از جمله تفاسیر روایى و اجتهادى‏ محسوب می شود. مفسر با نقل اقوال صحابه و تابعین، به تفسیر آیات پرداخته و پس از بررسى و توجیه اقوال، یا قول مرجح را برمى‏گزیند یا با اقامه دلیل در رد اقوال گوناگون، نظر خویش را بیان مى‏دارد.
ترجمه تفسیر طبرى	مترجمان	چهارم	فارسى کهن	ترجمه قرآن این تفسیر از نخستین ترجمه‏هاى رسمى قرآن است.
تفسیر القرآن العظیم(ابن‏ابى‏حاتم)	ابن ابى حاتم عبدالرحمن بن محمد	چهارم	عربى	معروف به تفسیر ابن ابى حاتم‏. در این تفسیر به طور پراکنده تنها آیاتى که درباره آنها روایاتى نقل شده، تفسیر شده است.
شواهد التنزیل لقواعد التفضیل	حسکانى عبید الله بن احمد	پنجم	عربى	در مذهب مولف اختلاف است . برخی او را شیعه و برخی سنی حنفی می دانند. 210* آیه را به ترتیب سوره‏هاى قرآن که درباره اهل بیت پیامبر به ویژه امام على( ع) تالیف شده را بیان نموده است. یکى از مصادر بحار الانوار است که علامه مجلسى بدان توجه داشته است‏.
الکشف و البیان عن تفسیر القرآن	ثعلبى نیشابورى ابو اسحاق احمد بن ابراهیم	پنجم	عربى	معروف به تفسیر ثعلبى‏ در نقل روایات، اسانید آنها را حذف نموده، امّا در ابتداى کتاب، اسانید خود را از علماى پیشین و همعصر خود که تفسیر را از آنها نقل مى‏کند، ذکر مى‏نماید گاهی به بحث های نظرى و علمى نیز می پردازد.
زاد المسیر فى علم التفسیر	ابن جوزى ابوالفرج عبدالرحمن بن على	ششم	عربى	خلاصه‏اى از تفسیر بزرگ وى بنام« المغنى فى تفسیر القرآن» مى باشد. تفسیر جامع است و آیات را به صورت دسته دسته بیان نموده به تفسیر آنها می پردازد.
معالم التنزیل فى تفسیر القرآن	بغوى حسین بن مسعود	ششم	عربى	خلاصه تفسیر ثعلبی بوده است. از سالم ترین تفاسیر نقلی اهل سنت محسوب مى‏گردد و از آوردن احادیث موضوع و اسرائیلیات غریب و آراى بدعت آمیز خود داری نموده ست. از آوردن روایات در شأن رفیع اهل بیت( ع) خودداری ننموده است.
تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر)	ابن کثیر دمشقى اسماعیل بن عمرو	هشتم	عربى	مفسر در این کتاب ار روش تفسیر قرآن به قرآن و قرآن به سنت استفاه کرده است. بیشتر از سبک محمد ابن جریر طبری استفاده نموده است. جرح وتعدیل اسناد و نقد و ارزیابی عالمانه احادیث در این تفسیر وجود دارد. موضع ابن کثیر در تمام روایاتی که بیانگر جایگاه و مقام اهل بیت است، تردید، تکذیب، تحریف، تبدیل و تضعیف اسناد و یا جرح راویان است‏.
لباب التاویل فى معانى التنزیل	بغدادى علاء الدین على بن محمد	هشتم	عربى	معروف به تفسیر خازن‏. در حقیقت مختصرى از تفسیر معالم التنزیل بغوى است. براى عدم تکرار منابعى که مطالب گوناگون از آنها نقل نموده، علامت اختصارى وضع کرده و در مقدمه خود متذکر آنها شده است.
جواهر الحسان فى تفسیر القرآن	ثعالبى عبدالرحمن بن محمد	نهم	عربى	معروف به تفسیر ثعالبی این تفسیر خلاصه تفسیر ابن عطیه المحرر الوجیز است.
الدر المنثور فى تفسیر المأثور	سیوطى جلال الدین	دهم	عربى	خلاصه تفسیر ترجمان القران اوست. و اسناد روایات را از آن حذف نموده است از نظر کثرت روایات و جامعیت اهمیت اهمیت بسزا دارد
تیسیر الکریم الرحمن	آل سعدى عبدالرحمن بن ناصر	چهاردهم	عربى	معروف به تفسیر السعدى . روش وى بر مبناى علماى سلف اهل سنت و اصحاب ابن تیمیة، ابن قیم و محمد بن عبد الوهاب مى‏باشد.

ترک گناه ،100% تضمینی

ترک گناه ،100% تضمینی

بنابر منطق قرآن کریم علاوه بر اینکه اعتقاد به وجود ملائکه لازم است و انکار آنها نشانه‌ی گمراهی است [1] این اعتقاد در زندگی انسان هم تأثیرات خوبی دارد که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:‌

عاملی برای دوری از گناهان  

خداوند می‌فرماید:‌« وَإِنَّ عَلَیْکُمْ لَحَافِظِینَ ، کِرَامًا کَاتِبِینَ ، یَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ » [انفطار/12-10]

و البته بر شما نگهبانانى است ، بزرگوارانى نویسنده (از فرشتگان) ،که (ظاهر و باطن و خلوص و ریا و مراتب کمال و نقص) آنچه را مى‏کنید مى‏دانند.

یکی از تأثیرات خوبی که اعتقاد به وجود ملائکه دارد این است که انسان در مراحل اولیه‌ی ایمان با اینکه به وجود خداوند ایمان دارد ، اگر در نظر داشته باشد که غیر از خداوند اشخاص دیگری هم او را می‌بینند؛‌ در مقابل انجام گناه شرم بیشتری دارد و از گناه‌ خودداری می‌کند .

شخصی زندیق و منکر خداوند بود؛ از امام صادق علیه السلام پرسید: علت وجود فرشتگان مأمور ثبت اعمال نیک و ناپسند چیست؟ در حالى که خداوند دانا به آشکار و نهان‏ هاست و از پنهان‏‌ترین‏ها هم آگاه است؟

حضرت فرمود: خداوند با این کار فرشتگان را به بندگى گرفته و آنان را گواه بر خلق خویش قرار داده است تا بندگان به خاطر همراه بودن فرشتگان با آنان نسبت به طاعت خدا مواظبت بیشترى نشان دهند و از نافرمانى او بیشتر خوددارى کنند.

اى‌بسا بنده ‏اى که قصد گناه مى ‏کند، اما به یاد آن دو فرشته موکل بر خود مى‏ افتد و در نتیجه از گناه خوددارى مى ‏ورزد و خویشتن را نگه مى ‏دارد؛ زیرا مى‌‏گوید: پروردگارم مرا مى‌بیند و فرشتگان مراقب من به این گناه من گواهى خواهند داد. [2]

«لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَینِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یحْفَظونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ وَ إِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سوءاً فَلا مَرَدَّ لَهُ وَ مَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ»؛ «برای او فرشتگانی است که پی در پی او را به فرمان خدا از پیش رو و از پشت ‏سرش پاسداری می‏ کنند. در حقیقت‏ خدا حال قومی را تغییر نمی ‏دهد تا آنان حال خود را تغییر دهند و تأثیر دیگری که اعتقاد به ملائکه می‌تواند داشته باشد این است که با این اعتقاد‌ بعضی از نگرانی‌ها و ترس‌ها برطرف می‌شود.»

ایمان و اعتقاد پاک داشتن و دل به خدا بستن، سپس بر سر عقیده ماندن و مقاومت کردن همیشه سخت و طاقت فرسا است، اطاعت و بندگی صادقانه و مبارزه ای پی گیر با نفس و وسوسه های شیطان، صبر در اطاعت و ترک لذت گناه و باز هم پایداری .... خداوند به فرشتگانش وحی می کند که من با شما هستم پس مۆمنان را استوار دارید

یکی از یاران امام علی علیه السلام می‌گوید:‌ روزى در میدان جنگ؛ مردى را دیدم که تنها دو جامه بر تن داشت (بدون زره و کلاه‌خود) اسبم را به طرفش حرکت دادم، دیدم امیر المۆمنین علیه السّلام است. عرض کردم:

یا أمیر المۆمنین! در چنین جایى (با این لباس)؟ فرمود: «نَعَمْ یا سَعِیدَ بْنَ قَیسٍ إِنَّهُ لَیسَ مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ لَهُ مِنَ اللَّهِ حَافِظٌ وَ وَاقِیةٌ مَعَهُ مَلَکانِ یحْفَظَانِهِ مِنْ أَنْ یسْقُطَ مِنْ رَأْسِ جَبَلٍ أَوْ یقَعَ فِی بِئْرٍ فَإِذَا نَزَلَ الْقَضَاءُ خَلَّیا بَینَهُ وَ بَینَ کلِّ شَی‏ء [3] آرى، اى سعید بن قیس! هیچ بنده‏‌اى نیست جز آنکه براى او از جانب خدا به عنوان نگهبان و نگهدار، دو فرشته است که او را نگه می‌دارند از اینکه از سر کوهى سرنگون نشود یا در چاهى بیفتد، و چون قضاء خدا فرود آید (اجلش برسد) او را نسبت به همه چیز وا می‌گذارند.»

نتیجه اینکه اعتقادات ، زمینه‌ی عمل هستند و هرچه اعتقاد بهتر و محکم‌تر باشد ،استحکام عمل بیشتر و عمل نیک‌تر است.  

اى‌بسا بنده ‏اى که قصد گناه مى ‏کند، اما به یاد آن دو فرشته موکل بر خود مى‏ افتد و در نتیجه از گناه خوددارى مى ‏ورزد و خویشتن را نگه مى ‏دارد؛ زیرا مى‌‏گوید: پروردگارم مرا مى‌بیند و فرشتگان مراقب من به این گناه من گواهى خواهند داد

ولایت و یاری فرشتگان

ایمان و اعتقاد پاک داشتن و دل به خدا بستن، سپس بر سر عقیده ماندن و مقاومت کردن همیشه سخت و طاقت فرسا است ؛ اطاعت و بندگی صادقانه و مبارزه ای پیگیر با نفس و وسوسه های شیطان، صبر در اطاعت و ترک لذت گناه و باز هم پایداری ....

و به پاس این استقامت، فرشتگان برمۆمنان فرود آمده، ترس و نگرانی، غم و اندوه از آنان دور کرده؛ با زمزمه های محبت خود در گوش جان، قدم هایشان را در راه خدا استوار و محکم نگاه داشته و آنها را از لغزش محافظت می‌کنند.

اگر آنها اراده گناه کردند با هشدارهای مکرّر ممانعت کرده و اگر اراده خیر داشته باشند به حمایت برخاسته و به آنها کمک می کنند.

خداوند از زبان فرشتگان بلند مرتبه خود بر ما چنین می خواند:

«ما دوستان شما در دنیا و آخرت هستیم.»

این دوستان؛ کارگزاران و سفیران الهی هستند که پیوسته دست یاری و محبت در دستان تو دارند، آیا تاکنون به چنین دوستانی فکر کرده ای؟ آنها پیوسته در کنار تو هستند و می توانی با آنان سخنی بگویی! از سخنان و افکار و اندیشه های تو اطلاّع کامل دارند.

 

پی‌نوشت ها:

[1]. بنابر آیه 286 سوره مبارکه‌ی بقره و آیه 136 سوره مبارکه‌ی نساء

[2]. بحار الانوار ج5 ص323

[3]. اصول کافی، ج‏2، ص59

دانشگاه آزاد اسلامی قزوین

استفاده از ماهواره و فیس بوک از عوامل مؤثر بر بدحجابی

استفاده از ماهواره و فیس بوک از عوامل مؤثر بر بدحجابی

پژوهش عفاف و حجاب با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر شیوع بدحجابی انجام شد و بر اساس نتایج این پژوهش 75 درصد از زنان به حجاب اسلامی اعتقاد دارند و همچنین با بالا رفتن سن میزان بدحجابی در میان زنان و دختران کاهش می‌یابد.

 ·          

پژوهش عفاف و حجاب با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر شیوع بدحجابی و ارائه راهکارهایی در جهت تحکیم و ارتقای حجاب دختران و زنان به سفارش بسیج جامعه زنان و توسط پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج انجام شده است.

با توجه به اثرات جبران‌ناپذیر شیوع بدحجابی از جمله بالا رفتن آمار طلاق، هوس‌مداری، بی‌ثباتی کانون خانوادگی، چشم‌چرانی و مقایسه همسر با دیگران و علیرغم اینکه موضوع حجاب هدف تهاجم فرهنگی قرار گرفته است و سال‌هاست که در کشور به عنوان موضوع فرهنگی و اجتماعی با پارادوکس‌هایی مواجه است اما پژوهش‌های اندکی در این زمینه وجود دارد. این پژوهش از روش تحقیق توصیفی و همبستگی استفاده کرده است و جامعه و حجم نمونه مورد مطالعه 2868 نفر از دختران و زنان 15 سال به بالا در سراسر کشور هستند که در دو گروه دارای حجاب و بدحجاب قرار گرفته‌اند.

بر اساس اطلاعات به دست آمده از این پژوهش در خصوص وضعیت حجاب و بدحجابی در بین دختران و زنان کشور می‌توان گفت بر اساس نتایج به دست آمده حدود 41 درصد از شرکت‌کنندگان دارای حجاب برتر، 25 درصد حجاب معمولی و 34 درصد دارای حجاب ضعیف هستند.

75 درصد از زنان به حجاب اسلامی اعتقاد دارند

سؤال دیگری که در این پژوهش به آن پاسخ داده شده است وضعیت نگرش و دیدگاه زنان و دختران کشور نسبت به حجاب است که بر این اساس 75 درصد از زنان به حجاب اسلامی اعتقاد دارند، 13 درصد فاقد نظر هستند و 12 درصد اعتقادی ندارند.

گرایش 62 درصد از دختران و زنان به مد روز

وضعیت گرایش دختران و زنان کشور به بی‌حجابی و بدحجابی سؤال دیگری است که در این پژوهش به آن پاسخ داده شده است و بر اساس اطلاعات به دست آمده پوشش ثابت 80 درصد از زنان همان پوشش فعلی آنهاست و قصد تغییر آن را ندارند، وضعیت پوشش در بین حدود 20 درصد از آنها بی‌ثبات است و نکته قابل توجه در گرایش به مد است که حدود 62 درصد از زنان و دختران شرکت‌کننده در این پژوهش از آن تبعیت می‌کنند و به آن گرایش دارند.

رابطه سن افراد و میزان بدحجابی

بر اساس این تحقیق با افزایش سن افراد، قانون‌پذیری، توافق و میزان اضطراب ، میزان بدحجابی در افراد کاهش می‌یابد این در حالی است که داشتن تجربه دوستی با جنس مخالف، تمایل به دوستی با جنس مخالف، قانون‌پذیری و رضایت از هویت فردی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تعیین وضعیت حجاب زنان و دختران ایرانی است.

در خصوص عوامل خانوادگی مؤثر بر بدحجابی دختران و زنان کشور به ترتیب تقیدات دینی خانواده، تعارض با خانواده، سطح تحصیلی مادر، تأکید خانواده بر نوع پوشش، هماهنگی حجاب با خانواده، مهمترین عوامل مؤثر بر میزان بدحجابی زنان و دختران ایرانی است.

استفاده از ماهواره و فیس بوک از عوامل مؤثر بر بدحجابی

غربگرایی، گرایش به فیلم‌های مبتذل، استفاده از ماهواره و استفاده از فیس‌بوک از مهمترین عوامل سیاسی و فرهنگی مؤثر بر میزان بدحجابی زنان و دختران ایرانی است که البته نباید از تأثیرات عوامل اقتصادی نیز غافل بود چرا که بر اساس تحقیق انجام شده وضعیت شغلی فرد، رضایت از شرایط اقتصادی، وضعیت شغلی پدر و وضعیت مسکن آمار معناداری در تبیین بدحجابی دختران و زنان ایرانی دارد.

بر این اساس می‌توان 19 عامل زیر را به عنوان عوامل تأثیرگذار در تبیین بدحجابی دختران و زنان ایرانی دانست.

1- تجربه دوستی با جنس مخالف 2- تمایل به دوستی با جنس مخالف 3- تقیدات مذهبی فرد (پایبندی) 4- مدگرایی 5- استفاده از ماهواره 6- غربگرایی 7- تأکید خانواده بر نوع پوشش 8- هماهنگی پوشش با خانواده 9- تعارف با خانواده 10- تحصیلات مادر 11- تقیدات خانواده 12- رعایت قانون 13- ارتباط با دوستان 14- مسافرت به خارج 15- وجدان‌گرایی 16- ارتباط (ساختار خانواده) 17- روانژندگرایی 18- برونگرایی 19- افسردگی

راهکارهای تقویت حجاب در جامعه

شرکت‌کنندگان در این پژوهش راهکارهایی از جمله برطرف کردن مشکلات اقتصادی مردم، کمک به تسهیل ازدواج جوانان، کمک به امر اشتغال بانوان و جوانان، تقویت هویت اسلامی ایرانی، ممنوعیت استفاده از شبکه‌های ماهواره، آموزش به دختران در مدارس درباره حجاب و پوشش، اجباری کردن حجاب در اماکن و محیط‌های اجتماعی و برخورد گشت ارشاد و ... را در تحکیم و تقویت حجاب در میان دختران و زنان کشور مؤثر دانستند.

افراد با حجاب برتر کمتر تجربه داشتن دوست جنس مخالف دارند

بر اساس نتایج به دست آمده زنان و دختران جوانتر بیشتر ضعف حجاب دارند و افراد با حجاب برتر نسبت به افراد با حجاب معمولی و ضعیف کمتر تجربه داشتن دوست جنس مخالف را دارند، قوانین را بیشتر رعایت می‌کنند، کمتر با مسئله اعتیاد درگیرند، از هویت خود بیشتر رضایت دارند، افسردگی و اضطراب کمتری دارند و از نظر هیجانی با ثبات‌ترند و افرادی وجدانمندتر، برونگرا تر و دلپذیرتری هستند.

افراد با حجاب برتر تعارض کمتری با خانواده خود دارند، از خانواده خود رضایت بیشتری دارند و تقیدات دینی در خانواده آنها پررنگ‌تر است.

همچنین این افراد هویت ملی قوی‌تری دارند، نظام را بیشتر قبول دارند، کمتر مد گرا هستند، استفاده بهتری از فضای مجازی دارند، گرایش فمینیستی کمتری دارند و کمتر با رفتارهای پرخطر درگیر هستند.

حجاب نماد قدرت و هویت زن مسلمان است

در نهایت و به عنوان جمع‌بندی پژوهش می‌توان گفت امروزه حجاب به عنوان یک الزام اجتماعی و بخش تفکیک‌ناپذیر هویت اسلامی نه تنها بر عصمت و پاکی دلالت دارد بلکه به عنوان سپر حمایتی از زن و مرد مسلمان و در نهایت کل جامعه در برابر تباهی و فساد جنسی محافظت می‌کند و نماد قدرتمند و نافذ هویت زن مسلمان است.

30 درصد از جامعه در وضعیت بدحجابی به سر می‌برند/هشدار نسبت به گسترش بدحجابی

همانطور که ملاحظه شد و نتایج نشان داد حدود 30 درصد از دختران و زنان کشور در وضعیت بدحجابی به سر می‌برند و آنچه مسلم است با این شرایط کنونی متأسفانه این مقدار رو به افزایش است و افرادی که دارای حجاب معمولی هستند و تحت عنوان وضعیت میانه محسوب می‌شوند با گذر زمان و شرایط کنونی جامعه مستعد گرایش به سمت بدحجابی هستند و می‌توان از آنها به عنوان جامعه در معرض خطر بدحجابی نام برد به این خاطر برنامه‌های پیشگیرانه و مداخلاتی در جهت تقویت و تحکیم حجاب در میان زنان و دختران ایرانی نیازمند توجه و اهمیت بسیار بیشتری از سوی نهادها، مسئولان و دست‌اندرکاران در حوزه‌های مختلف است.

دانشگاه آزاد اسلامی قزوین

ایمان

از دانشنامه‌ی اسلامی

پرش به: ناوبری, جستجو

کلید واژه: دین، ایمان، اسلام، ولایت، محبت اهل البیت، اعتقادات، تصدیق قلبی، ولایت اهل البیت علیه السلام، اصل ایمان، کمال ایمان، طهارت، آفات ایمان

محتویات

[نهفتن]

• ۱ معنى ایمان
• ۲ ایمان آوردن کار قلب است.
• ۳ ایمان به چه چیزهایی؟
• ۴ ولایت اهل البیت علیهم السلام کمال ایمان
• ۵ ایمان در روایات
• ۶ فوائد ایمان
• ۷ منابع

معنى ایمان

ایمان یکی از واژه‌هایی است که ما مسلمانان زیاد با آن سروکار داریم. برای بسیاری از ما تعریف ایمان مورد سوال است و در کنار آن از این که چه اندازه آن را داریم بر خود بیمناکیم. شاید این نوشته فرصتی باشد تا با معنای این واژه آشنا شویم و به کمک روایات و آیات در مورد آن یکبار دیگر میزان ایمان خود را بسنجیم.

در مورد معنای ایمان گفته شده است: ایمان عبارت از جایگیرشدن اعتقاد در قلب و از امن گرفته شده، گویى مومن به آن چه بدان ایمان پیدا کرده، امنیت و مصونیت نمی‌دهد که در آن مورد دچار شک و تردید نمى شود، چرا که شک و تردید آفت اعتقاد است. (ترجمه المیزان، ج 1، ص 72)

در روایاتی از رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله ایمان چنین شناسانده شده است: ایمان تصدیق با قلب، اقرار با زبان و عمل با اعضا و جوارح می‌باشد. (بحارالانوار، ج 66، ص 68)

ایمان آوردن کار قلب است.

بی‌شک از بین سه موردی که در این روایت از ارکان ایمان شمرده شده است تصدیق قلبی رکن اصلی است چه اگر تصدیق حقیقی و بدون شائبه باشد اقرار به زبان و عمل به جوارح را خواه ناخواه به دنبال دارد. چنان که نقل شده است عده اى از اعراب بادیه نشین، خدمت پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله آمده، گفتند: یا رسول الله! ایمان آوردیم، آیه نازل شد: (اى پیامبر! به آنان) بگو: شما ایمان نیاورده اید ولیکن بگویید اسلام آوردیم و ایمان هنوز در دل شما وارد نشده است. (سوره حجرات/آیه 4)

از این آیه روشن می‌‌شود که ایمان آوردن صرفا به اقرار زبان نیست بلکه رسوخ باورها و اعتقادات در قلب انسان است و تصدیق حقیقی آن‌هاست. این تصدیق در پی معرفت و شناخت و البته با دوری از عناد و ستیزه‌جویی حاصل می‌‌شود. ولذا قرآن ساحت ایمان را از اعراب بادیه‌نشین به خاطر جهل و عنادش مبرا می‌‌داند و تنها از آن جهت که اقرار زبانی به توحید و نبوت پیامبر دارند اسلام آورنده به حساب می‌‌آورد.

ایمان به چه چیزهایی؟

سوال دیگر در این مورد آن است که ما باید به شاید کاملترین جواب به این سوال در تعریفی که امین الاسلام طبرسی صاحب تفسیر گرانقدر مجمع البیان از ایمان می‌‌کند نهفته باشد. او ایمان را چنین معنا می‌‌کند: ایمان تصدیق جمیع آن چیزهایی است که خداوند تصدیق آن‌ها را واجب نموده است. (مجمع البیان، ج 10، ص 238)

این تعریف جمیع آن‌چه پیامبر آورده است را شامل می‌‌شود و درستی آن به این است که با ایمان به نبوت و رسالت پیامبر و عصمت آن حضرت جایی برای انکار هیچ یک از فرامین اسلام باقی نمی‌‌ماند. چرا که با انکار هر یک از آن‌ها در اصل ایمان ما به نبوت پیامبر و عصمت آن حضرت در دریافت و ابلاغ وحی نیز خدشه وارد می‌‌شود. لذاست که نمی‌‌توان آنچنان که برخی گمان می‌‌کنند از دستورات دین برخی را قبول نموده به برخی دیگر باور نداشت.

ولایت اهل البیت علیهم السلام کمال ایمان

در روز غدیر پس از ابلاغ ولایت علی علیه السلام و خاندان مطهر آن حضرت آیه اکمال دین نازل شد: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دِینا»؛ امروز دین شما را به حد کمال رسانیدم و بر شما نعمتم را تمام کردم و بهترین آیین را که اسلام است برایتان برگزیدم.

از این آیه که جزء آخرین آیات نازل شده بر پیامبر است و زمان و مکان نزولش می‌‌توان این معنا را استنباط کرد که کمال و تمام دین و ایمان، به پذیرش ولایت اهل بیت علیهم‌السلام است. بنابراین، اگر ولایت اهل بیت علیهم‌السلام در اسلام مطرح نمی‌‌شد، اسلام دین ناقصی بود که جزیی از آن بیان نشده است. چنانچه به تصریح آیه هم در این روز است که خداوند به قرار دادن دین اسلام به عنوان یک دین کامل رضایت می‌‌دهد (و رضیت لکم الاسلام دینا) پس هر کسی که بخواهد به تمام ایمان دست یابد، باید ولایت اهل بیت علیهم‌السلام را بپذیرد.

در برخی روایات حتی محبت اهل البیت علیهم السلام همسنگ ایمان قرار داده شده است به عنوان نمونه رسول گرامی ‌‌اسلام می‌‌فرمایند: آگاه باشید که هر کس با محبت آل محمد بمیرد، در کمال ایمان مرده است. (سفینة البحار، ج 1، ص 201)

لیکن باید در نظر داشت که منظور از محبت در این روایات دوست داشتن تمام و کمال اهل بیت علیهم السلام است زیرا چنین محبتی اطاعت بی‌چون و چرا را در پی دارد و نتیجه آن ایمان به تمام و اجزاء اسلام و التزام بدان در عمل است.

ایمان در روایات

اصل ایمان:

• امام علی علیه السلام: «اصْلُ الْایمانِ، حُسْنُ التَّسْلیمِ لِامْرِاللَّهِ»؛‌ ریشه ایمان، خوب تسلیم شدن در برابر فرمان خداست. (شرح غررالحکم، آمدى، ج 2، ص 416، دانشگاه تهران)

کمال ایمان:

در روایات بسیاری محب اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله تکمیل کننده ایمان قرار داده شده است به عنوان نمونه:

• رسول گرامی ‌‌اسلام می‌‌فرمایند: «الا وَ مَنْ ماتَ عَلى حُبِّ آلِ مُحَمَّدٍ ماتَ مُؤْمِنًا مُسْتَکْمِلَ الْایمانِ»؛ آگاه باشید که هر کس با محبت آل محمد بمیرد، در کمال ایمان مرده است. (سفینة‌البحار، ج 1، ص 201)

درخت ایمان:

• «الْایمانُ شَجَرَةٌ، اصْلُهاالْیَقینُ، وَ فَرْعُهَاالتُّقى وَ نُورُهَاالْحَیاءُ وَ ثَمَرُهَاالسَّخاءُ»؛ ایمان درختى است که ریشه اش یقین، شاخه اش تقوا، شکوفه اش حیا و میوه اش سخاوت است.(شرح غررالحکم، آمدى، ج 2، ص 47)

طهارت نیمی ‌‌از ایمان:

• رسول خدا صلی الله علیه و آله: «الطَّهُورُ شَطْرُ الْایمانِ»؛ طهارت و پاکی نیمى از ایمان است. (میزان الحکمة، ج 5، ص 558)

ایمانی مانند ایمان اهل بیت علیهم‌السلام:

• تفسیر عیاشى: سلام از حضرت امام باقر علیه السلام نقل کرد که در آیه: «آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْنا» ایمان آوردیم به خدا و آنچه بر ما نازل شده منظور امام على و حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام است و در مورد سایر ائمه اطهار علیهم‌السلام نیز جارى است.

آنگاه سخن را از خدا به مردم سوق مى دهد: «فَإِنْ آمَنُوا» یعنى اگر مردم ایمان آوردند، «بِمِثْلِ ما آمَنْتُمْ بِهِ» مانند ایمان شما یعنى علی و فاطمه و حسن و حسین و ائمه پس از آن‌ها «فَقَدِ اهْتَدَوْا وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّما هُمْ فِی شِقاقٍ» هدایت یافته اند اگر پشت نمودند آن‌ها در بدبختى هستند. (بخش امامت، ترجمه جلد هفتم بحارالانوار، موسى خسروى ، اسلامیه ، ج 1، ص 259)

آفات ایمان:

• امام باقر علیه السلام مى فرماید: «إِنَّ الْکِذْبَ هُوَ خَرابُ الْایْمانِ»؛ دروغگویى خراب کننده ایمان است. (بحارالانوار، ج 72، ص 247)

• امام علی علیه السلام: حسد ایمان را می‌‌خورد آن‌چنان که آتش هیزم را می‌خورد (إرشادالقلوب إلى الصواب، ج 1، ص 130)

• پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله: «الغضب یفسد الایمان کما یفسد الخل العسل»؛ خشم ایمان را تباه می‌‌کند همچنان که سرکه عسل را تباه و فاسد می‌‌سازد. (مجمع الفائده، محقق اردبیلی، ج 12، ص 368)

فوائد ایمان

1- پشتوانه اخلاق:یعنی اخلاق که خود یک سرمایه بزرگ زندگی است بدون ایمان اساس و پایه درستی ندارد.امام علی علیه السلام می فرمایند:اگر کسی یک خصلت از خصال خیردر او باشد کافی است که سایر صفات و خصلت های او را تحمل کنم و ببخشم مگر دو جیز را:یکی بی عقلی و یکی بی آیمانی.آنجا که دین و ایمان نیست امنیت نیست. به آدمی بی ایمان در هیچ چیز نمیشود اعتماد و اطمینان کرد .آنجا که امنیت و اعتماد و اطمینان نیست زندیگی گوارا نیست ،دائما نگرانی است.خوف است.اما آنجا که عقل نیست حیات و زندگی نیست.مردگی است .[فاقد عقل را ]باید در شمار مردگان به حساب آورد.(کافی .ج1.ص27)

2- سلامت جسم و جان:حضرت علی علیه السلام درباره تقوا می فرمایند:دوای بیماری روحی و شفای امراض جسمانی شماست.(نهج البلاغه .خطبه 196)

3- انطباق با محیط:ایمان موجب تعادل و هماهنگی بین فرد و جامعه می گردد.

4- تسلط بر نفس

منابع

• بحارالانوار، محمدباقر مجلسی.
• ارشادالقلوب، شیخ حسن دیلمى .
• تفسیرالمیزان، محمدحسین طباطبائی.
• مجمع البیان، فضل بن حسن طبرسی.
• اخلاق اسلامی، یوسفیان، الهامی‌‌نیا.
• مجمع الفائده، محقق اردبیلی.
• بیست گفتار،شهید مطهری.چاپ بیستم.1383،فصل فوائد وآثار ایمان

16 نکته برای تقویت ایمان!!

16 نکته برای تقویت ایمان!!

---

خیلی از ما آرزومندیم که انسانی پاک و وارسته باشیم، گناه نکنیم، در مقابل امر خداوند تسلیم مطلق باشیم و ... در این مسیر گام هایی برمی داریم و حس سبکی و آرامش به ما دست می دهد وقتی که مقابل نفس اماره و شیطان با صلابت ایستاده و نه می گوییم به خودمان و انسان بودنمان افتخار می کنیم، اما افسوس که دیری نمی پاید و با عقب گردی سریع به نقطه آغاز باز می گردیم ...

---

راهکارهایی برای تقویت ایمان

رسول خدا در این باره فرموده اند:

الْمُؤْمِنُ أَشَدُّ فِی دِینِهِ مِنَ الْجِبَالِ الرَّاسِیةِ وَ ذَلِکَ أَنَّ الْجَبَلَ قَدْ ینْحَتُ مِنْهُ وَ الْمُؤْمِنُ لَا یقْدِرُ أَحَدٌ عَلَى أَنْ ینْحَتَ مِنْ دِینِهِ شَیئاً وَ ذَلِکَ لِضَنِّهِ بِدِینِهِ وَ شُحِّهِ عَلَیهِ (بحارالأنوار، ج‏64، ص 299)؛ « مؤمن در دینش از کوه‏هاى بلند هم سخت‏تر و پابرجاتر مى‏باشد زیرا کوه‏ها را با کندن و تراشیدن مى‏توان در آن نقصان پدید آورد، ولى از مؤمن نمى‏توان چیزى کاست، زیرا او نسبت به دینش بخل مى‏ورزد و به دیگران نمى‏دهد.»

لذا اگر بخواهیم ما نیز به چنین مرتبه و جایگاهی از ایمان نائل گردیم، باید راه های رسیدن به این قله رفیع شناخته و در متن زندگی خود پیاده نمائیم .

تقویت عواملی که باعث استقرار و تثبیت ایمان در وجود انسان می گردند:

1- تقویت ایمان با بالا بردن علم و یقین

حضرت علی علیه السلام فرموده اند: قوّوا ایمانکم بالیقین فانّه افضل الدّین؛ قوى و محکم گردانید ایمان خود را بیقین پس بدرستى که آن افزونترین دین است،

و منظور از «یقین» اعتقاد ثابتی است که از روى دلیل و برهان باشد.

به این معنا که اعتقاداتى که انسان در دین باید داشته باشد همه به مرتبه یقین برسد و به تقلید و دلایلى که افاده یقین نکند اکتفا مکند، زیرا که أفضل دین ها آنست که از روى یقین باشد.(شرح آقا جمال الدین خوانسارى بر غرر الحکم، ج‏4، ص 512)

2- تلاوت قرآن

خداوند متعال در این خصوص می فرماید:

«إنّما المؤمنون ... إذا تلیت علیهم ءایته زادتهم إیمنا ....» (أنفال/ 2)

مؤمنان، تنها کسانى هستند که ... هنگامى که آیات او بر آنها خوانده مى‏شود، ایمانشان فزونتر مى‏گردد....

امام حسین( علیه السلام) هر که ترک کرد مجادله را، پس به تحقیق که محکم کرده است ایمان خود را

3- عمل به احکام و مواعظ الهى، مایه افزایش ایمان:

خداوند متعال در این خصوص می فرماید: اگر(همانند بعضى از امتهاى پیشین،) به آنان دستور مى‏دادیم: «یکدیگر را به قتل برسانید»، و یا «از وطن و خانه خود، بیرون روید»، تنها عده کمى از آنها عمل مى‏ کردند! و اگر اندرزهایى را که به آنان داده مى‏شد انجام مى‏دادند، براى آنها بهتر بود؛ و موجب تقویت ایمان آنها مى‏شد. (نساء /66 )

4- ترک بحث و جدل باعث تحکیم و تقویت ایمان است

امام حسین( علیه السلام) هر که ترک کرد مجادله را، پس به تحقیق که محکم کرده است ایمان خود را (مصباح الشریعه-ترجمه عبد الرزاق گیلانى ص 308)

5- پرهیزکاری مایه ثبات و پایدارى ایمان می گردد

امیر المؤمنین على(علیه السلام) فرموده است، پارسایى و پرهیزکاری مایه ثبات و پایدارى ایمان است. (روضة الواعظین-ترجمه مهدوى دامغانى ص 682 )

6- محبت اهل بیت علیهم السلام انسان را در دینداری همچون کوه احد ثابت قدم می کند

امیر المؤمنین علیه السّلام به اصحابش فرمود: ... خوشا بحال کسى که محبّت ما اهل بیت در قلب او رسوخ داشته باشد، ایمان در قلب چنین کسى ثابت‏تر از کوه احد در مکانش خواهد بود.(اسرار آل محمد علیهم السلام، ص 516 )

7- کتمان اسرار و رازدارى (ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج‏1 ص 362 )

8- عفو و چشم پوشى از عیب مردم (ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج‏1 362 )

 

9- صبر در خوشی ها و ناخوشی ها (ارشاد القلوب-ترجمه سلگى ج‏1 362 )

10 – نهادینه نمودن صفات مومنین در خود

در این خصوص تنها به یک روایت از پیامبر گرامی اسلام اکتفا می نمائیم که فرمود: در مؤمن بیست خصلت باید باشد و هر که همه را ندارد ایمانش کامل نباشد اى على اخلاق مؤمن اینها است.

- در صف نماز حاضرند- در پرداخت زکات شتابانند- مستمندان را خوراک دهند- دست لطف بر سر یتیم کشند- ناخن خود را پاکیزه کنند- کمر خود را ببندند- اگر حدیث گویند دروغ نگویند- اگر وعده دهند، تخلف نکنند- اگر سپرده ستانند خیانت نورزند- اگر سخن گویند راست گویند- در شب خداپرستند- در روز مردان نبردند- روزها را روزه‏اند- شبها را زنده دارند و عبادت کنند- همسایه را نیازارند- همسایه از آنها آزار نکشد- آرام روى زمین راه روند- بسوى مساجد گام بردارند- و به خانه بیوه زنان بروند (برای کمک و مساعدت آنها ) - و به گورستانها سر بزنند، خدا ما و شما را از پرهیزکاران سازد.

11- طلب یاری خواستن از خداوند متعال جهت شعله ور ماندن ایمان در وجود انسان

ائمه اطهار(علیهم السلام ) در همین زمینه دعاهایی را توصیه نموده اند که از جمله آنها دعای عدیله می باشد.( مفاتیح الجنان فصل ششم ) (1)

امام صادق علیه السلام در این خصوص فرموده اند : هر کس بر مؤمنى حسادت کند، ایمان در دلش همچون نمک در آب ذوب شود

ریشه کن نمودن عواملی که باعث از بین رفتن ایمان می شوند

در این زمینه روایات متعددی از پیامبر اکرم و اهل بیت ایشان(علیهم‌السلام) نقل شده که برخی از آنها به شرح ذیل می‌باشد .

1- نداشتن محبت اهل بیت پیامبر علیه السلام ایمان را ذوب می کند.

امیر المؤمنین علیه السّلام به اصحابش فرمود: ... و هر کس که دوستى ما در قلب او جاى‏ نگیرد ایمان در قلب او مانند ذوب شدن نمک در آب ذوب مى‏شود.(اسرار آل محمد علیهم السلام، ص 515)

2- هرگز دوستى با دشمنان خدا و رسول (صلى اللَّه علیه و آله و سلم) با داشتن ایمان قابل جمع نیست.(2)

3- دروغ گو مزه ایمان را درک نمی کند.

امیر المؤمنین علیه السّلام فرمودند: بنده‏اى مزه ایمان را درک نمى‏کند مگر اینکه از دروغ چه جدى و یا شوخى دست باز دارد. (بحارالأنوار ، ج‏69، ص 250)

4- خیانت کننده به امانت ایمان ندارد

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود: کسى که امانتدار نیست ایمان ندارد.(نوادر راوندى-ترجمه صادقى اردستانى ص 168 )

5- خندیدن بیش از حد ایمان را محو می کند

رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: خندیدن زیاد ایمان را محو مى‏کند.(ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار ج‏2 ص 467 )

6- حرام خواری ایمان را دور می کند

پیامبر اکرم فرموده اند : حرام خوردن ایمان را دور مى‏کند. (نصایح ص 219 )

7- زنا کردن موجب می شود تا روح ایمان از انسان جدا گردد.

8- عمل ننمودن به دستورات دینی موجب تزلزل در ایمان می گردد.

امام صادق علیه السّلام فرمود: ایمان بدون عمل ثبات ندارد و عمل از ایمان مى‏باشد.(ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار ج‏1 ص 408)

لذا از محوری ترین برنامه هایی که باید داشته باشید انجام واجبات و ترک محرمات می باشد .

9- حسادت ورزیدن به برادر مومن ایمان را در دل آب می کند.

امام صادق علیه السلام در این خصوص فرموده اند: هر کس بر مؤمنى حسادت کند، ایمان در دلش همچون نمک در آب ذوب شود.( تحف العقول-ترجمه جعفرى ص 284 )

10- تهمت زدن به برادر دینی ایمان را ذوب می کند

امام صادق علیه السّلام فرمود: و هر گاه به برادر مومن خود تهمتى بزند ایمان از قلبش مى‏رود همان طور که نمک در میان آب ذوب مى‏شود (مشکاة الانوار-ترجمه هوشمند و محمدى متن ص 197 )

امام صادق (علیه السلام) فرموده اند: چیزى که انسان را از ایمان بیرون مى‏کند طمع است

11- بی صبری ایمان را می برد

حضرت صادق علیه السّلام که فرمود: نسبت صبر به ایمان نسبت سر است به تن همچنان که با رفتن سر تن هم از بین میرود با رفتن صبر هم ایمان دوامى نخواهد داشت.( بحار الانوار-ترجمه جلد 67 و 68 ج‏2 )

12- شوخی نمودن نور ایمان را از بین می برد (3)

امام موسى بن جعفر(علیهماالسلام) به یکى از فرزندان خود فرمود پسرم، از شوخى بپرهیز که موجب از بین رفتن نور ایمان و شخصیت تو مى‏شود. (مواعظ امامان علیهم السلام-ترجمه جلد هفدهم بحار ص 276 )

13- بی حیا ایمان ندارد

امام صادق علیه السّلام فرمود: ایمان ندارد آن کس که شرم و حیا ندارد. (الحدیت-روایات تربیتى ج‏1 ص 277 )

14- بخل از محو کننده ایمان است

امام صادق «علیه السلام»: هیچ چیز به اندازه بخل در محو کردن (کاستن و برانداختن) ایمان کارگر نمى‏شود. سپس فرمود: این بخل را (در نفس انسان) حرکتى است آرام و پیوسته مانند راه رفتن مورچه؛ و آن (بخل) را شاخه‏ هایى است مانند شاخه ‏هاى شرک. (الحیاة با ترجمه احمد آرام، ج‏6، ص 99)

15- طمع ورزی انسان را از ایمان بیرون می کند

امام صادق(علیه السلام) فرموده اند: چیزى که انسان را از ایمان بیرون مى‏کند طمع است. (خصال-ترجمه جعفرى ج‏1 21 )

16- عمل کردن بر خلاف حق انسان را از ایمان بیرون می کند

ابو الربیع گوید: از امام علیه السّلام پرسیدم چه کلماتى مرد را از ایمان خارج مى‏گرداند فرمود: هر گاه نظریه‏اى داد و آن نظریه بر خلاف حق بود اگر او در اجراى آن کوشش کند از ایمان بیرون مى‏شود. (ایمان و کفر-ترجمه الإیمان و الکفر بحار الانوار، ج‏1، ص 405 )

 

پی نوشت ها :

1- در همین زمینه دعایی نیز از شیخ طوسی نقل گردیده که در همان فصل ششم مفاتیح ذکر شده است.

2- «لا تَجِدُ قَوْماً یؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ یوادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لَوْ کانُوا آباءَهُمْ أَوْ أَبْناءَهُمْ أَوْ إِخْوانَهُمْ أَوْ عَشِیرَتَهُمْ ...» ( آیه 22 سوره مجادله )

3- به نظر می رسد مراد از این روایت در خصوص کسانی است که شوخی و لودگی را سرلوحه زندگی خود قرار داده اند و اهل شوخی های بی مورد می باشند چرا که اسلام خود به شادابی و مزاح و ایجاد نشاط در بین اطرافیان تاکید فراوان دارد .

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

---

منبع : سایت بیداری اندیشه

 

جمله‌ای که جهنمی شدنمان را قطعی می‌کند!

---

مدتی است که اصطلاحی بین مردم رایج شده است که : "اعصاب نداریم" و این جمله گویی کلید توجیه هر بد اخلاقی و بدرفتاری شده است ، اما آیا این جمله ما را از عواقب اعمال ناشایستی که انجام می دهیم مبرّا می کند .

---

مثلا راننده ای که در خیابان در انظار عمومی زبان به فحاشی گشوده و رانندگان دیگر همه را با هم یک جا بهرمند می کند ،آیا با یک کلمه گفتن "اعصاب ندارم" حق همه را به جا آورده و رضایتشان را جلب کرده است؟

یا وقتی بر اثر خستگی و کلافگی بر سر پدر و مادرمان دوست و همکارمان فریاد می کشیم و در نهایت با هزارتا منت گذاشتن می گوییم "اعصاب نداریم" و انتظار دلجویی هم داریم، آیا همین جا ختم موضوع است؟ تمام شد و رفت؟

پس کی می خواهیم رفتار زشت "پرخاشگری" خودمان را درمان کنیم ،کی میخواهیم حق الناس های زاییده این رذیله را از گردنمان برداریم؟  

 

نهی از پرخاشگری در روایات

"پرخاشگری" رذیله ایست سمی که دنیا و آخرت ما را به باد می دهد ، رذیله ای که ائمه معصومین علیهم السلام  به شدت از آن نهی کرده اند می فرمایند:

* رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله فرمود: بد اخلاقى‏ و درشت خوئى اعمال را فاسد مى‏کند هم چنان که سرکه شیرینى عسل را.( عیون أخبار الرضا علیه السلام / ترجمه غفارى و مستفید ج‏2/38/باب 31)

پیامبر خدا صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: در مسلمان دو خصلت روا نیست: بخل و بد اخلاقى.( مشکاة الأنوار / ترجمه هوشمند و محمدى، متن، ص: 489)

در روایت آمده است که: «گناهانى که پرده‏ها را پاره مى‏کند: قرض بدون نیت ادا و اسراف در خرج و بخل بر خانواده و فامیل و بداخلاقى‏ و کم صبرى و تنگدلى و کسالت و سبک شمردن دین داران است.» (آداب راز و نیاز به درگاه بى نیاز (ترجمه عدة الداعی) 175)

* از رسول خدا پرسیدند که شومى چیست؟ فرمود بد اخلاقى‏.( إرشاد القلوب / ترجمه رضایى،ج‏1، 324)

*امام صادق علیه السّلام فرمود : پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: خداوند از توبه شخصى که داراى اخلاق بد است کراهت دارد. عرض شد که: اى رسول خدا! این چگونه است؟ فرمود: [زیرا] هنگامى که از گناهى توبه مى‏کند در گناهى بزرگتر از گناه گذشته واقع مى‏شود. (جهاد النفس وسائل الشیعة / ترجمه افراسیابى 281/ 69)

در حدیثی از پیامبر (صلى الله علیه و آله) می‎خوانیم که فرمودند: «بیش‎ترین چیزی که امت من به سبب آن وارد بهشت می‎شوند تقوی و حسن خُلق است»

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نقل مى‏کند که فرمود: شما را سفارش مى‏کنم به حسن خلق زیرا خوش اخلاق بدون شک در بهشت است و از بد اخلاقى‏ بپرهیزید که بد اخلاق بدون شک در جهنم است.( احتجاجات ( ترجمه بحار الأنوار)،ج‏2،350)

این هشدار پیامبر صلی الله علیه و آله را جدی بگیریم می فرمایند بد اخلاق بدون شک در جهنم است، اگر ما دست از این کج خلقی ها و ناسازگاری هایمان که مصداق کامل بداخلاقی است برنداریم شک نکنیم که جایمان جهنم است.

 

چگونه از جهنم به بهشت برویم؟

در مقابل رذیله بد اخلاقی فضیلت حسن خلق و خوش رویی را داریم که در روایات ائمه علیهم السلام بسیار به آن سفارش شده است ،اگر می خواهیم از جهنمی که با بدخلقی هایمان تدارک دیده ایم رهایی یابیم راهش خاموش کردن و گلستان کردن آن با باران خوش اخلاقی و حسن خلق است .

در حدیث جامع و جالبی از امام صادق (علیه السلام) در تعریف حسن خُلق چنین آمده است، یکی از یاران امام پرسید: «تعریف حسن خلق چیست؟» امام (علیه السلام) فرمودند: «با نرمش و مدارا با مردم رفتار کنی و سخن خویش را پاکیزه گردانی، و برادرت را با خوش رویی ملاقات کنی». (1)

در حدیثی از پیامبر (صلى الله علیه و آله) می‎خوانیم که فرمودند: «بیش‎ترین چیزی که امت من به سبب آن وارد بهشت می‎شوند تقوا و حسن خُلق است». (2)

در حدیث دیگری حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند: «کامل ترین شما از نظر ایمان کسی است که اخلاقش نیکوتر باشد». (3)

و در حدیث دیگری از مولای متقیان علی (علیه السلام) است که فرمودند: «حسن خلق روزی‎ها را فراوان می‎کند و بر محبت دوستان می‎افزاید». (4)

در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (صلى الله علیه و آله) آمده که فرمود: «از سوء خلق پرهیز کنید که این عمل سرانجام صاحب خود را به آتش دوزخ گرفتار می‎کند». (5)

شاید بگویید: "ای بابا ولمان کنید در این شرایط خراب کی می تواند خوش رو  و خوش اخلاق باشد؟مگر برای ما اعصاب گذاشته اند ؟"

بله حق با شماست برخی شرایط محیطی روح و روان ما را آزار می دهد و جایی برای آرامش نمی گذارد ،با این حال باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که تحمل این ناملایمات برای ما آرامش دنیا و آخرت را در پی دارد. و دامن زدن به این ناملایمات علاوه بر تیره کردن دنیایمان راهی است مستقیم به جهنم و سوختن و رنج کشیدن تا ابد.

امام صادق علیه السّلام فرمود : پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله فرمود: خداوند از توبه شخصى که داراى اخلاق بد است کراهت دارد. عرض شد که: اى رسول خدا! این چگونه است؟ فرمود: [زیرا] هنگامى که از گناهى توبه مى‏کند در گناهى بزرگتر از گناه گذشته واقع مى‏شود

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) می فرمایند: «اى على، سفارشى به تو مى کنم و آن را حفظ کن؛ زیرا اگر این سفارشم را حفظ کنى پیوسته در خیر و نیکى هستى. اى على، کسى که خشمش را ـ که بتواند آن را انجام دهد ـ فرو ببرد، خداوند در روز قیامت امنیت و ایمانى مى دهد که مزه اش را مى چشد». (7)

پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) فرمودند: «إِذا غَضِبْتَ فَاسْکُتْ؛ هرگاه خشمگین شدى سکوت کن». (8)

اگر ما همین یک سفارش از پیامبر عزیزمان را رعایت کنیم شاهد این همه حرمت شکنی و فحاشی و قتل و ...در جامعه نخواهیم بود.

ما باید بیاموزیم به جای کج خلقی و بد اخلاقی و جدال با همدیگر ،به خاطر رضای خداوند متعال شایسته ترین رفتار را به عنوان یک انسان داشته باشیم نه چون حیوانات وحشی فقط در فکر دریدن همدیگر باشیم .

از امام کاظم (علیه السلام) نقل شده که فرمودند: «مَنْ کَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ، کَفَّ اللّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ یوْمَ الْقیامَةِ؛ هر کس خشمش را از مردم باز دارد، خداوند نیز در روز قیامت خشمش را از او باز خواهد داشت». (9)

پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه وآله) فرمودند: «إِذا غَضِبَ أَحَدُکُمْ، فَلَیتَ وَضَّأْ بَالْماءِ الْبارِدِ، فَاِنَّ الْغَضَبَ مِنَ النّارِ؛ هرگاه یکى از شما خشمگین شد، با آب سرد وضو بگیرید، زیرا خشم از آتش است». (10)

امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «شَرُّ النَّاس مَن لایعفُوا عَن الزِّلّة وَ لا یستُرِ العَورَة؛ بدترین مردم کسی است که از لغزش دیگران عفو و گذشت نکند و عیب‌پوشی ننماید». (11)

 

پی نوشت ها :

1. بحارالانوار، ج 68، ص 389، ح 42

2. اصول کافی، ج 2، ص 100، ح 6

3. بحارالانوار، ج 68، ص 287، ح 34

4. غررالحکم و دررالکلم، ج 6، ص 399

5. بحارالانوار، ج 68، ص 383

11. مستدرک الوسائل، ج 12، ص 12

8. محجّة البیضاء، ج 5، ص 308

9. وسایل الشیعه، ج 11،ص 298

10. محجّة البیضاء، ج 5، ص 305  

فاطمه محمدی بیده             

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان