نماز شب در سخنان علی علیه السلام
چه بسا شب زنده دارانى که ایستادن و نمازگزاردنشان جز بیدارى و رنج حاصلى ندارد؛ چه نیکو است خواب زیرکان .
الگو بودن اهل بیت علیهم السلام مخصوص به زمان خاصی نیست در هر عصر می شود از سیره عملی آن بزرگواران برای نیل به کمال استفاده کرد و راه دستیابی به سیره اهل بیت از طریق کلام ایشان مقدور می باشد.
آثار نماز شب
قال على (علیه السلام ):
قیام الیل مصحة للبدن و مرضاة للرب - عزوجل - و تعرض الرحمة و تمسک باخلاق النیین (بحار الانوار ج 84)
برخاستن براى نماز شب ، موجب تندرستى و خشنودى پروردگار (عزوجل ) و استحقاق رحمت و تمسک به اخلاق پیامبر است .
ترک نکردن نماز شب
قال على (علیه السلام ):
ما ترکت صلوة الیل منذ سمعت قول النى (صلى الله علیه وآله ): صلوة الیل نور فقال ابن الکواء: و لا لیلة الهریر؟ قال لیلة الهریر.(بحار الانوارج 41 ص 71)
از زمانیکه گفتار رسول خدا (صلى الله علیه وآله ) را شنیدم که فرمود: نماز شب نور است ، نماز شب را ترک نکردم . ابن کواء عرض کرد: حتى در الیلة الهریر [1](هم آن را ترک نکردید؟) فرمودند: حتى در لیلة الهریر هم آن را ترک نکردم .
سفارش به نماز شب
قال على (علیه السلام ):
اوصیکم بقیام اللیل . اوصیکم بقیام الیل .(دعائم الاسلام ج 2 ص 251)
شماراسفارش مى کنم به شب زنده دارى ، شما را وصیت مى کنم به شب زنده دارى .
نماز شب در شب عملیات
قال على (علیه السلام ):
الا انکم ملاقوا العدو غدا - ان شاء الله - فاءطیلوا اللیلة القیام و اکثروا تلاوة القران و اسئلوا الله الصبر و النصر.(بحار الانوار ج 100 ص 35)
در جنگ صفین به همراه خود فرمود: شما فردا با دشمن نبرد خواهید کرد؛ لذا امشب را بیشتر در نماز باشید (نماز شب بخوانید) و فراوان قرآن بخوانید و از خداوند صبر و نصرت بخواهید.
نماز شب یاران محمد (صلى الله علیه وآله )
قال على (علیه السلام ):
لقد رایت اصحاب محمد (صلى الله علیه وآله ) فما ارى احدا یشبههم منکم . لقد کانوا یصبحون شعثا غبرا و قد باتوا سجدا و قیاما یراوحون بین جباههم و خذودهم و یقفون على مثل الجمر من ذکر معادهم کان بین اعینهم رکب المعزى من طول سجودهم اذا ذکر الله هملت اعینهم حتى تبل جیوبهم و مادوا کما یمید الشجر یوم الریح العاصف ، خوفا نت من العقاب و رجاءللثواب .(نهج البلاغه خطبه 97)
من ، اصحاب محمد (صلى الله علیه وآله ) را دیده ام و کسى از شما را شبیه به آنان نمى بینم .اصحاب محمد (صلى الله علیه وآله ) شب را در حال سجده و قیام بودند و با چهره ژولیده و عبار آلوده شب را به صبح مى رساندند و پیشانى ها و صورت هاى خویش را به طور متناوب بر زمین مى نهادند. آن رشد یافتگان با یادآورى بازگشت خویش ، چنان مى شدند که گویى برگدازه آتش ایستاده اند. از طول سجود، میان چشمانشان مانند زانوى بز برآمده بود. چشمانشان چنان گریان بود که گریبان شان را خیس مى کرد، و به جهت ترس از کیفر و امید پاداش ، مانند درختى در تند باد مى لرزیدند.
نماز شب شعار پرهیزکاران
قال على (علیه السلام ):
سهر اللیل شعار المتقین و شیمة المشتاقین .(غررالحکم ص 192)
شب زنده دارى ، شعار پرهیزکاران و روش مشتاقان است .
تاثیر شب زندارى
قال على (علیه السلام ):
فاتقوا الله عباد الله تقیة ذى لب ، شغل التفکر قلبه ، انصب الخوف بدنه و اسهر التهجد غرار نومه ، و اظماء الرجاء هواجر یومه ، و ظلف الزهد شهواته ، و او جف الذکربلسانه ، و قدم الخوف لامانه .(نهج البلاغه خطبه 82)
اى بندگان خدا ! از خدا بترسید، همانند ترسیدن خردمند که اندیشه (قیامت ) او را به خود مشغول کرده ، و ترس از خدا جسمش را رنجور ساخته ، و شب زنده دارى ، (براى عبادت ) خواب اندک او را گرفته ، و امید به حق ، او را در نیم روز نگاه داشته بى توجهى به دنیا خواهش هاى نفس را از او دور کرده است . او پیوسته ذکر خدا بر زبانش جارى است و ترس (از خدا) را براى امنیت (روز رستاخیز بر همه چیز) مقدم داشته است .
آداب نماز شب و شب زنده داران
قال على (علیه السلام ):
اما اللیل فصافون اقدامهم ، تالین لاجزاء القران یرتلونها ترتیلا یحزنون به انفسهم و یستثیرون به دواء دائهم . فاذا مراوا بایة فیها تشویق رکنوالیها طمعا و تطلعت نفوسهم الیهم شوقا و ظنوا آنهانصب اعینهم . و اذا مروا یایة فیها تخویف ، اصغوا الیها مسامع قلوبهم و اظنوا انهم زفیر جهنم و شهیقها فى اصول اذانهم ، فهم حانون على اوساطهم ، مفترشون اجباهم و اکفهم و رکبهم و اطراف اقدمهم یطلبون الى الله فى فکاک رقابهم . و اما النهار فحلماء علماء ابرار اتقیا.(نهج البلاغه خطبه 193)
(پرهیز کاران ) به هنگام شب به پا مى خیزند و آیات قرآن را با دقت و تاءمیل مى خوانند و با خواندن و اندیشیدن در آن ، خود را محزون مى سازند و مى کوشند که با آن ، درد خود را درمان کنند.
هر گاه به آیه اى برسند که شوق انگیزو امید آفرین باشد، به آن طمع ورزنده و مشتاقانه به آن نگرند. گویى پاداشى که آن آیه بازگو مى کند در برابر دیدگان آنهاست . و چون به آیه اى برسند که در آن ترس و بیم است ، گوش دل خویش را مى گشایند که گویى فریاد و فغان در کنار گوش آنهاست .
قامت خود را در مقابل حق خم مى کنند و پیشانى و کف دستان و زانوان سرانگشتان را بر زمین مى نهند و از خداوند بزرگ آزادى خویش را (از آتش دوزخ درخواست مى کنند و به هنگام روز، شکیبا و دانا و نیکوکار و پرهیز کار مى باشند.
شب زنده دارى
قال على (علیه السلام ):
نعم عون العبادة السهر.(منتخب الغرر ص 49)
شب زنده دارى براى عبادت ، کمک خوبى است .
شب زنده دارى ؛ بهار اولیاء
قال على (علیه السلام ):
سهر الیل فى طاعة الله ، ربیع الاولیاء و روضة السعدادء (غرر الحکم ص 192)
شب در طاعت و عبادت خدا بیدار ماندن ، بهار اولیاء و بوستان نیک بختان است .
توجه مؤ من به نماز شب
قال على (علیه السلام ):
ان الله - جل جلاله - اذا راءى قریة اسرفوا فى المعاصى و فیها ثلاثة نفر من المؤ منین ناداهم - جل جلاله و تقدست اسماوه - یا اهل معصیتى ! لولاما فیکم من المؤ منین ، المتحابین بجلالى ، اءلعامرین بصلوتهم تارضى و مساجدى المستغفرین بالاسحار خوفا منى لانزلت بکم عذابى ثم ابالیى (بحارالانوار ج 87 ص 140)
چون خداوند - جل جلاله - دید که مردمى در گناهان زیاده روى کردند و در میان آنها، سه نفر از مؤ منین هستند، خداوند - عزوجل - ندا مى کند: اى گناه کاران ! اگر در میان شما نبودند کسانى که براى من با هم دوستى مى کنند و با نماز خواندنشان ، زمین من و مسجدهاى مرا آباد مى کنند و شب ها در موقع سحر از خوف من ، آمرزش مى خواهند، عذابم را بر شما نازل مى کردم و هیچ درنگى نمى کردم .
تقوا و نماز شب
قال على (علیه السلام ):
عباد الله ان تقوى الله حمت اءولیا الله محارمه و الزمت قلوبهم مخافته حتى اسهرت لیالیهم . (نهج البلاغه خطبه 113)
اى بندگان خدا، پرهیزکارى ، دوستان خدا را از انجام کارهاى حرام باز مى دارد و ترس از خدا آن چنان در دل آنان جاى مى گیرد که شب ها را (براى نماز) بیدار مى مانند.
نماز شب بى روح
قال على (علیه السلام ):
و کم من قائم لیس له من قیامه الا السهر و العناء حبذا نوم الا کیاس .(نهج البلاغه حکمت 137)
چه بسا شب زنده دارانى که ایستادن و نمازگزاردنشان جز بیدارى و رنج حاصلى ندارد؛ چه نیکو است خواب زیرکان .
پی نوشت:
[1] الیلة الهریر: شبى بود که میان امیرالمؤ منین (علیه السلام ) و معاویه در صفین جنگى سخت در گرفت که تا صبح ادامه داشت .
برگرفته از کتاب: کلام برتر( سخنان حضرت على (ع ) درباره نماز)
