قابلیت فرد، شرط تأثیر مواعظ

انسان وقتی خودش را از خداوند مستغنی ببیند طغیان می‌کند. در اثر نعمتی که خدا به او عطا فرموده، برای خودش یک امتیاز خاصی قائل می‌شود. به‌جای این‌که شکر خدا را به‌جا آورد، مغرور می‌شود و طغیان می‌کند.

 ان الانسان لیطغی ان رآه استغنی؛ (علق/6) انسان وقتی خودش را از خداوند مستغنی ببیند طغیان می‌کند. در اثر نعمتی که خدا به او عطا فرموده، برای خودش یک امتیاز خاصی قائل می‌شود. به‌جای این‌که شکر خدا را به‌جا آورد، مغرور می‌شود و طغیان می‌کند.

 

 

منقول است که حضرت امیرالمؤمنین علیه‌‌السلام  به عیادت صعصعة‌بن سوهان عبدی تشریف بردند و این جمله را به ایشان فرمودند: «مبادا عیادت‌کردن مرا برای خودت یک مزیتی بشماری!» این حرف‌ها یک قدری حساس است. ما معمولاً چنین عنایات الهی را به رخ دیگران می‌کشیم و می‌خواهیم از این‌ها یک امتیاز دنیوی، یک مقام و شأنیتی، به‌دست آوریم. امتحانات و آزمایشات خدا بسیار دشوار و حساس است و ما از خداوند مسئلت داریم طوری ما را امتحان فرماید که لااقل صفر نیاوریم، مردود نشویم! اگر چنین عطایایی موجب سقوط ما بشود، این همان استدراج الهی است که در قرآن می‌فرماید: « سنستدرجهم من حیث لایعلمون» (قلم/۴۴)؛ فرد خلاف شرع می‌کند، ولی وضعش بهتر می‌شود، کفران می‌کند، قدرتش بیشتر می‌شود.

 

 

اولیای الهی هدف از زندگی در دنیا را ادراک می‌کنند؛ فلذا در زیادی دنیا هیچ رغبت نمی‌کنند و از دنیا به یک چیز اندکی قناعت می‌کنند. فرمودند: «فی حلالها حساب و فی حرامها عقاب»؛ واقعاً دنیا ارزش دل‌بستن ندارد؛ «انّما الحیوة‌الدنیا لعب و لهو و زینة و تفاخر بینکم» (حدید/20)؛ واقعاً این دنیا وفا ندارد و ادراک حقیقی این مطالب خیلی مهم است؛ حرف‌زدن آسان است، ولی در مقام عمل پاها می‌لغزد.

 

 

اگر یک انسان الهی بود که لطف می‌نمود و به ما مقداری از این معانی را عنایت می‌کرد، تا ما هم به یقین، دنیا را بی‌ارزش بدانیم، نور علی نور بود. محضر اولیای الهی، محضر فیض است؛ با یک کلمه، یک دنیا را اصلاح می‌کنند.

 

 

امام خمینی با حرف‌هایش دل‌ها را به سوی خدا جذب کرد؛ جوان‌ها را از گوشه‌ خانه به جبهه‌ها کشاند و مردم را در برابر پولشان این قدر زاهد کرد. البته این تأثیرات قلبی به قابلیت افراد هم وابسته است. خیلی از افراد به خدمت ائمه معصومین علیهم‌السلام  مشرف می‌شدند، ولی تأثیرات به‌قدر قابلیت‌ها بود.

 

 

راوی عرض می‌کند: یابن رسول‌الله، وقتی به خانه شما می‌آییم، اصلاً تارک دنیا می‌شویم و معنویتمان اوج می‌گیرد، اما وقتی از درب خانه شما بیرون رفتیم، همان شخص اول می‌شویم و به حالت اول برمی‌گردیم! برخی از افراد بودند که ائمه علیهم‌السلام  یک قابلیتی را در آن‌ها می‌دیدند و لذا در یک جلسه آن‌ها را عوض می‌کردند؛ وضعشان را به هم می‌زدند. بعضی‌ها نزدیک بودند، ولی در واقع دور بودند، چون اهلیت نداشتند؛ از این‌رو، هیچ بویی از معارف نبردند. پناه بر خدا که انسان این‌طور باشد! ما مراقب باشیم که در مسایل مادی و دنیایی روسفید باشیم؛ مبادا حرص و طلبمان به دنیا از دیگران بیشتر، و توکل و تقوایمان کم‌تر باشد و از آن‌ها عقب بمانیم.

 

خدایا، به حق امام هشتم علیه‌‌السلام ، عنایت و لطف خود را شامل حال ما بفرما!

 

 

درس اخلاق آیةالله‌ احمدی میانجی (ره)/افق حوزه