معنای توسّل و انواع آن
توسّل به مقرّبان درگاه الهی ازجمله مسائلی است که با آغاز خلقت و هبوط حضرت آدم (علیه السلام) به زمین آغازشده و در طول تاریخ نیز ادامه داشته است و در میان مسلمانان کاملاً رایج بوده و از طریق قرآن و روایات مشروعیت آن مورد تأیید و تأکید قرارگرفته است.
توسّل به مقرّبان درگاه الهی ازجمله مسائلی است که با آغاز خلقت و هبوط حضرت آدم (علیه السلام) به زمین آغازشده و در طول تاریخ نیز ادامه داشته است و در میان مسلمانان کاملاً رایج بوده و از طریق قرآن و روایات مشروعیت آن مورد تأیید و تأکید قرارگرفته است.
تنها در قرن هشتم از سوی «ابن تیمیّه» مورد انکار قرار گرفت و پس از دو قرن به‌وسیله «محمّد بن عبدالوهاب» دست‌پرورده انگلستان تشدید و تأکید شد و بعدازآن پیروان وی تلاش کردند که آن را به‌صورت فرهنگی در جامعه اسلامی درآورند که البته موفق نشده‌اند و از این نکته غافل مانده‌اند که بحث توسّل ریشه در تاریخ بشریت دارد و سرسلسله‌جنبانان تاریخ بشریت؛ یعنی انبیا (علیهم السلام) پیوسته به پنج تن آل عبا توسل داشته‌اند. آنچه پیش رودارید، نگاهی اجمالی است به توسّل برخی انبیا (علیهم السلام) به پنج تن آل عبا و خصوصاً شخص حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) امید که مورد رضایت حضرت حق واقع شود.
معنای توسّل و انواع آن
خداوند در قرآن می‌فرماید: وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةِ؛[1] «وسیله‌ای برای تقرّب به او بجویید!»
«راغب» می‌گوید: الْوَسِیلَةُ التَّوَصُّلُ اِلَی الشَّیْءِ بِرَغْبَةٍ وَهِیَ اَخَصَّ مِنَ الْوَصِیلَةِ لَتَضَمُّنِهَا لَمَعْنَی الرَّغَبَةِ؛[2] وسیله رسیدن به چیزی با میل و رغبت است و این وسیله (با سین) از وصیله (با صاد) اخص است؛ چون در وسیله معنای رغبت و اشتیاق وجود دارد (ولی در وصیله مطلق رسیدن مراد است).»
و حقیقت ابتغای وسیله به‌سوی خدا، مراعات راه خدا از سر آگاهی و عبادت و بندگی او است، و متوسّل کسی است که مشتاق رفتن به‌سوی خداوند است.[3]
در «التحقیق» می‌خوانیم: «وسیله ـ بر وزن فعیله ـ متصف به دو امر است: یکی رغبت و اشتیاق و دیگری تقرب و نزدیک شدن. میل و رغبت، گاهی ارادی است؛ مثل توسّل به انبیا و ائمه (علیهم السلام) و اولیا و مقرّبان درگاه خداوند و گاهی طبیعی است؛ مثل درجات ایمان، درجات معرفت، صفات پاکیزه درونی، اعمال خالص برای خداوند. و توسّل ـ بر وزن تفعُّل ـ دلالت بر مطاوعه و پذیرفتن اختیاری می‌کند. وقتی گفته می‌شود: «وَسَّلْتُ لَهُ إِلَی الله وَسِیلَةً فَتَوَسَّل بِهَا؛یعنی آن چیز را دررفتن به سوی خدا و درخواست ـ قرب و خشنودی او وسیله قراردادم، پس با اختیار خود آن وسیله را انتخاب و به آن تمسّک جسته است.»[4]
پی‌نوشت:
[1]. مائده / 35.
[2]. مفردات، راغب اصفهانی، نشر دار القلم، بیروت، 1412 ق، ص871
[3]. همان.
[4]. التحقیق، علّامه مصطفوی، مرکز نشر آثار العلامة المصطفوی، تهران، اوّل، 1385 ش.، ج13، ص118.
ماهنامه اطلاع‌رسانی، پژوهشی، آموزشی مبلغان شماره 181
