مسخره‌گر سخت کیفر می‌شود
خداى عزّ و جلّ سه چیز را در سه چیز مخفى کرده است:... ولىّ خود را درمیان خلق خویش مخفى داشته است... بنابر این مبادا هیچ یک از شماها احدى از بندگان خدا را کوچک شمرد.
تمسخر یا استهزاء عبارت است از این‌که انسان، سخن، رفتار یا کردار و یا صفات و خلقت مردم را با زبان و یا در عمل و یا حتی با ایماء و اشاره، طوری نقل و بازگو نماید که سبب خنده دیگران شود؛ و البته این عمل موجب ایذاء و تحقیر و آگاه کردن عیوب و نقائص مردم خواهد شد که اگر این کار در حضور شخص مورد استهزاء نباشد، موجب غیبت نیز خواهد شد و گناه آن دوچندان است.
و البته این رفتار ناشی از دشمنی و خود برتر بینی و کوچک شمردن شخصی است که مورد استهزاء قرار گرفته است و یا این‌که این عمل صرفاً به قصد خندانیدن و دلشاد کردن دیگران صورت می‌گیرد. به هر حال این عمل نسبت به هر شخصیتی که باشد و در هر مقام و پستی صورت پذیرد مورد نکوهش و عقاب است و در این مورد فرقی بین افراد صاحب منصب و ضعیف‌ترین افراد وجود ندارد. البته مسخره کردن انبیاء الهی و کسانی که دارای مقام و مرتبه عالی انسانی هستند سزای سنگین‌تری دارد. که کاملا منطقی و عقلانی است.
اسلام به عنوان آخرین دین آسمانی که از طرف خداوند برای بشریت فرستاده شده است، نسبت به این مسئله واکنش جدی نشان داده و از آن‌جایی که حفظ آبروی همه مردم را مهم می‌داند، در آیات مختلفی از کلام الله مجید به آن اشاره کرده است و مردم را از ارتکاب به این عمل زشت باز داشته است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا یَسْخَرْ قَومٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن یَکُونُوا خَیْرًا مِّنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِّن نِّسَاءٍ عَسَى أَن یَکُنَّ خَیْرًا مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الاِسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ [حجرات/۱۱] اى کسانى که ایمان آوردهاید! نباید گروهى از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از این‌ها بهتر باشند. و نه زنانى زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند.
و یکدیگر را مورد طعن و عیب جویى قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسى پس از ایمان، نام کفرآمیز بگذارید. و آنها که توبه نکنند، ظالم و ستمگرند.» می‌بینیم که خداوند در این آیه حتی نسبت به کسانی که قبلا مرتکب نافرمانی شده و به هر صورت سابقه خوبی نداشته ولی از گذشته خود توبه کرده باشند و در مسیر الهی قدم گذاشته باشند نیز حساس بوده و مردم را از این‌که ایشان را به واسطه اعمال گذشته مورد تمسخر و یا نکوهش قرار دهند نیز باز داشته است.
خداوند در آیه‌ای دیگر از قرآن مجید برای استهزاء کنندگان وعده عذاب داده که طبق آن علمای اسلام تمسخر و استهزاء دیگران را بر مبنای آن جزء گناهان کبیره (گناهان بزرگ) به حساب آورده‌اند: «الَّذِینَ یَلْمِزُونَ الْمُطَّوِّعِینَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ فِی الصَّدَقَاتِ وَالَّذِینَ لاَ یَجِدُونَ إِلاَّ جُهْدَهُمْ فَیَسْخَرُونَ مِنْهُمْ سَخِرَ اللّهُ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ [توبه/۷۹] آنهایى که از مؤمنان اطاعت کار، در صدقاتشان عیبجویى مىکنند، و کسانى را که (براى انفاق در راه خدا) جز به مقدار (ناچیز) توانائى خود دسترسى ندارند، مسخره مىنمایند، خدا آنها را مسخره مى‌کند (و کیفر استهزاکنندگان را به آنها مىدهد) و براى آنها عذاب دردناکى است».
در روایات اسلامی نیز از مسخره کردن و استهزاء مومن نهی شده است تا جایی که احترام به مومن، احترام به خداوند و استهزاء مومن، اهانت به ذات مقدس الهی دانسته شده است. امام صادق (علیه السلام) امام ششم شیعیان در ضمن حدیث قدسی می‌فرماید: « قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِیَأْذَنْ بِحَرْبٍ مِنِّی مَنْ آذَى عَبْدِیَ الْمُؤْمِنَ وَ لْیَأْمَنْ غَضَبِی مَنْ أَکْرَمَ عَبْدِیَ الْمُؤْمِن.[۱] خداوند عزّ و جلّ فرمود: کسى که بنده مؤمن مرا خوار شمارد باید بداند که خداوند با او در جنگ است و کسى که بنده مؤمن مرا تعظیم و تکریم کند بى شک از غضب من در امان است». پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز در حدیثی تمسخر مومن را مورد نکوهش قرار داده و فرموده است: «مَنْ أَذَلَّ مُؤْمِناً أَذَلَّهُ اللَّه.[۲] کسى که مؤمنى را خوار شمارد، خدا او را ذلیل خواهد کرد».
پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در ضمن حدیث دیگری تمسخر دیگران را منکوب نموده و علت آن را مخفی بودن بندگان مقرب الهی در میان سایر بندگان بیان نموده است. به این معنی که چون ما از درون افراد اطلاع و آگاهی نداریم و بنابراین نمی‌توانیم خوب و بد را از میان بندگان خداوند تشخیص دهیم، نمی‌توانیم آنان را مورد تمسخر و استهزاء قرار دهیم: حضرت رسول گرامى اسلام (صلّى اللّه علیه و آله و سلم) نیز در ضمن یکى از سخنان خود فرمود: «إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ کَتَمَ ثَلَاثَةً فِی ثَلَاثَةٍ... وَ کَتَمَ وَلِیَّهُ فِی خَلْقِهِ... وَ لَا یَزْرَأَنَّ أَحَدُکُمْ بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ، فَإِنَّهُ لَا یَدْرِی أَیُّهُمْ وَلِیُّ اللَّه.[۳]
خداى عزّ و جلّ سه چیز را در سه چیز مخفى کرده است:... ولىّ خود را درمیان خلق خویش مخفى داشته است... بنابر این مبادا هیچ یک از شماها احدى از بندگان خدا را کوچک شمرد، زیرا نمىداند کدامیک از آنها ولىّ خدا است.» بنابراین تمسخر و استهزاء یک عمل غیر اخلاقی بوده و هیچ مجوزی برای آن وجود ندارد و این عمل از ناحیه هر کسی که سر بزند مضموم و ناپسند است و و پیامبر ما مسلمانان در طی احادیث مختلفی که چند نمونه از آن در بالا بدان اشاره شد هیچ‌گاه حاضر به تمسخر دیگران نبوده و به شدت از آن منع فرموده است.
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. کلینی محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، تهران، انتشارات گلشت، ۱۳۷۷، نوبت دوم، ج۲، ص۳۵۰
[۲]. علامه مجلسی محمد باقر ، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج۷۲، ص ۱۴۲.
[۳]. علامه مجلسی محمد باقر ، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، تهران، دارالکتاب اسلامیه ، ۱۳۶۴، نوبت دوم، ج۷۲، ص ۱۴۲.
