خانه

چرا در آخر نماز سلام میدهیم

اسلام که آنقدر توصیه به سلام کرده ÷س جرا در آخر نماز سلام آورده شده؟

پاسخ: 

پرسشگر گرامی با سلام و سپاس از ارتباطتان با این مرکز
برای چرایی «سلام» در پایان نماز، در روایات و در بیان بزرگان دین و عارفان و سالکان قرب الهی، اسرار و توجیهات زیادی در سطوح مختلف ذکر شده است. در ذیل به برخی از آن ها اشاره می‌شود. برای مطالعه تفصیلی آن، منبع معرفی می گردد.
بعضی از بزرگان در بیان اسرار نماز و سلام گفته‌اند نماز نمادی از کیفیت حضور در عرصه قیامت است. اذان اشاره به نفخ صور دوم و زنده شدن مردگان است. اقامه نشانگر منادی پروردگار است که بندگان را بعد از زنده شدن به جایگاه حضور یا محشر دعوت می‌کند. رو به قبله ایستادن به معنای ایستادن انسان ها در قیامت در پیشگاه عدل الهی جهت پاسخگویی به کارکردهای دنیایی است.
به این ترتیب هر ذکری از تکبیره الاحرام تا سلام و هر فعلی از قیام و رکوع و سجده ها تا نشستن برای تشهد و سلام بازگو کننده حقیقتی است. انسان وقتی در قیامت از پاسخگویی به همه کارکردهای خویش و نعمت‌هایی که در دنیا استفاده کرده ، عاجز می‌گردد و به اصطلاح کم می‌آورد، توبه و استغفار می‌کند و به عنوان خاکساری و اظهار بندگی و عجز و زاری به خاک می‌افتد و سجده می‌کند، به او خطاب می رسد که سر از سجده بردار، با آن همه گناهان و کوتاهی‌ها و تقصیرات، عجز و گریه تو چه اثری دارد. آن روز که برای گریستن و توبه کردن در دنیا به تو مهلت دادیم این کار را نکردی، امروز چه فایده دارد. در این هنگام بنده سر از خاک برمی‌دارد و متوسل به کلمه طیبه توحید و لا اله الا الله می شود (چون خداوند فرمود :«کلمه لا اله الا الله حصنی و من دخل حصنی امن من عذابی؛ هر کس در قلعه لا اله الا الله داخل شود، از عذاب خدا در امان است.)
با همه وجودش می گوید: اشهد ان لا اله الا الله وحده لا شریک له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله اللهم صل علی محمد و آل محمد ، در آن حال به او گفته می‌شود: ای بنده گنه کار، ایمان و توسل به توحید و نبوت و اطاعت از خدا و رسول را در دنیا از تو می خواستیم، در آن حال بنده حیران و ناراحت به عرصه محشر می‌نگرد، پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت او و سایر انبیا و فرشتگان را در مقام شفاعت مشاهده می‌کند. از این رو نخست، به پیامبر که در برترین مقام شفاعت قرار دارد متوسل می‌شود و می‌گوید: السلام علیک ایها النبی و رحمه الله و برکاته.
با سلام به پیامبر ده سلام به او داده می‌شود. سلام ها باعث نجات او می‌شود: در آن هنگام بنده خود را در زمره نجات یافتگان و صالحان می‌بیند. از این رو می‌گوید: السلام علینا و علی عباد الله الصالحین، بعد توجه می‌کند به سایر پیامبران و به فرشتگان، از این رو به آنان نیز سلام می‌دهد و می‌گوید: السلام علیکم و رحمه الله و برکاته (1)
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است:
مَعْنَى السَّلَامِ فِی دُبُرِ کُلِّ صَلَاةٍ الْأَمَانُ أَیْ مَنْ أَدَّى أَمْرَ اللَّهِ وَ سُنَّةَ نَبِیِّهِ خَالِصاً لِلَّهِ خَاشِعاً فِیهِ فَلَهُ الْأَمَانُ مِنْ بَلَاءِ الدُّنْیَا وَ بَرَاءَةٌ مِنْ عَذَابِ الْآخِرَةِ وَ السَّلَامُ اسْمٌ مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ تَعَالَى أَوْدَعَهُ خَلْقَهُ لِیَسْتَعْمِلُوا مَعْنَاهُ فِی الْمُعَامَلَاتِ وَ الْأَمَانَاتِ وَ الْإِنْصَافَاتِ وَ تَصْدِیقُ مُصَاحَبَتِهِمْ فِیمَا بَیْنَهُمْ وَ صِحَّةُ مُعَاشَرَتِهِمْ فَإِنْ أَرَدْتَ أَنْ تَضَعَ السَّلَامَ مَوْضِعَهُ وَ تُؤَدِّیَ مَعْنَاهُ فَاتَّقِ اللَّهَ وَ لْیَسْلَمْ مِنْکَ دِینُکَ وَ قَلْبُکَ وَ عَقْلُکَ وَ لَا تُدَنِّسْهَا بِظُلْمَةِ الْمَعَاصِی وَ لْتَسْلَمْ حَفَظَتُکَ أَلَّا تُبْرِمَهُمْ وَ تُمِلَّهُمْ وَ تُوحِشَهُمْ مِنْکَ بِسُوءِ مُعَامَلَتِکَ مَعَهُمْ ثُمَّ صَدِیقُکَ ثُمَّ عَدُوُّکَ فَإِنَّ مَنْ لَمْ یَسْلَمْ مِنْهُ مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَیْهِ فَالْأَبْعَدُ أَوْلَى وَ مَنْ لَمْ یَضَعِ السَّلَامَ مَوَاضِعَهُ هَذِهِ فَلَا سِلْمَ وَ لَا سَلَامَ وَ کَانَ کَاذِباً فِی سَلَامِهِ وَ إِنْ أَفْشَاهُ فِی الْخَلْقِ وَ اعْلَمْ أَنَّ الْخَلْقَ بَیْنَ فِتَنٍ وَ مِحَنٍ فِی الدُّنْیَا إِمَّا مُبْتَلًى بِالنِّعْمَةِ لِیَظْهَرَ شُکْرُهُ وَ إِمَّا مُبْتَلًى بِالشِّدَّةِ لِیَظْهَرَ صَبْرُهُ وَ الْکَرَامَةُ فِی طَاعَتِهِ وَ الْهَوَانُ فِی مَعْصِیَتِهِ وَ لَا سَبِیلَ إِلَى رِضْوَانِهِ إِلَّا بِفَضْلِهِ وَ لَا وَسِیلَةَ إِلَى طَاعَتِهِ إِلَّا بِتَوْفِیقِهِ وَ لَا شَفِیعَ إِلَیْهِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ رَحْمَتِهِ؛ (2)
سلام در پایان هر نمازی به معنای امان است ،یعنی کسی که امر خدا و سنت پیغمبرش را به جا آورد و دلش از او در خشوع باشد و خود را تسلیم سنت و امر و نهی حضرت نماید، از بلاهای دنیا (یعنی از وسوسه‌های شیطان و تصرفات او) و در آخرت نیز از عذاب جهنم در امان خواهد بود.
بعد حضرت به یکی از اسرار سلام اشاره می‌کنند و می‌فرمایند:
سلام یکی از نام های خدای تعالی و یکی از اسماء الله است که خداوند آن را در میان خلق خود به امانت سپرده است تا بنده بیدار و هشیار خدا این اسم را در تمام معاملات، امانت‌ها، معاشرت‌ها و گفتگو‌ها، گواهی ها و شهادت‌دادن‌ها، به کار بندند . آن را ملاک صحت معاشرت‌ها و هم صحبت شدن‌های خود با دیگران قرار دهند.
سپس حضرت به راه های به معنای حقیقی سلام و راه به دست آوردن سلامت از وسوسه‌های شیطان و شرط در امان ماندن از عذاب آخرت اشاره می‌کند و می‌فرماید: هر گاه بخواهی سلام را در جای خودش قرار دهی و معنایش را ادا کنی، باید «تقوا » پیشه سازی. با پرهیزگاری بتوانید دین و دل و عقلت را سالم نگه دارید، آن سه را با ظلمت و تاریکی گناه آلوه و خرابش نکنید.
با رعایت تقوا، نگهبانان تو (یعنی دو فرشته رقیب و عتید که کارهای خوب و بد هر انسان را می‌نویسند) از تو به سلامت و راحتی به سر ببرند. آنان را با بد رفتاری‌های خود ناراحت و ملول و وحشت زده نکنی. هم چنین دوستان تو از دست تو در امان باشند، حتی با دشمنان بر خلاف عدالت رفتار نکنید.
همانا کسی که نزدیک ترین افراد از او به سلامت نماند ،به طریق اولی دورترین افراد از او به سلامت نخواهد ماند.
کسی که سلام را این گونه ندهد و به لوازم آن پایبند نباشد، سلام و تسلیم وی چیزی جز لقلقه زبان نیست.
بنابراین سلام پایان نماز، پیام ویژه‌ای دارد. جهت آگاهی بیش تر به منابع زیر رجوع شود :
1- معراج السعاده - ملا احمد نراقی .
2- پرواز در ملکوت- سید احمد مهری، ج 2، (مشتمل بر آداب الصلاه امام خمینی ) .
3- علم اخلاق اسلامی، سید جلال الدین مجتبوی، ترجمه جامع السعادات - ملا مهدی نراقی.

پی‌نوشت‌ها:
1. ملا احمد نراقی، معراج السعاده، ص 681-2 چاپ هشتم، انتشارات دهقان.
2. مجلسی ، بحارالانوار ، ج82، ص307.

Tags: