سفارشات ویژه حضرت علی(ع) به کمیل

قطعاً همه ما دوست داریم سعادت و خیر دنیا و آخرت را بدست آوریم. و قطعاً هیچکس بهتر از اهلبیت(ع) نمیتواند راهنمای ما در این زمینه باشد. لذا سفارشات بسیار زیبا و راهگشای امیرالمؤمنین(ع) به یار باوفایش کمیل بن زیاد در ادامه مطلب آورده شده. باشد که ما نیز با عمل به این امور، به خیر دنیا و آخرت نائل گردیم.

سعید بن زید بن أرطاة می‌گوید: کمیل بن زیاد را ملاقات کردم و از او درباره فضائل حضرت أمیرالمؤمنین على بن ابى طالب(ع) پرسیدم.

کمیل گفت: آیا می‌خواهی تو را از وصیّت و سفارش امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) به خودم خبر دهم؛ سفارشی که از دنیا و آنچه در آن است، برای تو بهتر است؟

گفتم: آرى.

گفت: روزى على(علیه‌السلام) به من چنین سفارش فرمود:

ای کمیل! هر روز نام الله را یاد کن و بگو: «بسم الله و لاحول و لاقوة إلّا بالله»؛ و بر خدا توکّل نما و ما را یاد کن و نام ما را ببر و بر ما صلوات فرست. و به وسلیه ما از شرور به خدا پناه ببر و بدینگونه از خودت و بستگانت شرّ و زیان را دور کن، که اگر چنین کردى، إن شاء الله از شر آن روز رهایی می‌یابى.

ای کمیل! هنگامی که غذا می‌خوری، نام خدا را ببر، که با نام او هیچ درد و مرضی زیان نمی‌رساند و بردن نام خدا، موجب شفا یافتن از تمامی دردها باشد(ظاهراً مراد گفتن بسم الله الرحمن الرحیم است).

اى کمیل! سلامتى بدن (و مزاج)؛ از کم خوردن غذا و آب باشد.

ای کمیل! برکت در مال از دادن زکات و مواسات(کمک کردن) به مؤمنین و احسان و نیکی نمودن به خویشاوندان است.

ای کمیل! عطا و بخشش نسبت به خویشان مؤمن خود را بر عطایی که به دیگر مؤمنان می‌کنی بیفزا، و نسبت به ایشان رؤف و مهربانتر باش. و به مساکین و بینوایان صدقه بده.

ای کمیل! هیچ سائلی را هرگز ردّ مکن گرچه به دادن نصف خرما یا مقدار کمی انگور باشد.

ای کمیل! همانا صدقه نزد خداوند، نموّ و افزایش پیدا می‌کند.

ای کمیل! نیکی اخلاق مؤمن؛ از فروتنی باشد و جمال و زیباییش؛ عفّت ورزیدن است. شرافت و بزرگیش؛ شفقّت و مهربانی نمودن است و عزّت او؛ در واگذاشتن مجادله و نزاع است.

ای کمیل! از مجادله و نزاع بپرهیز و دوری نما، زیرا هرگاه چنین کنی سبک عقلان و نادانان را بر خود مسلّط کنی و برادری و دوستی را فاسد و تباه سازی(از بین می‌بری).

ای کمیل! هرگاه در راه خدای تعالی مجادله نمودی، پس جز کسی را که به عقلا و خردمندان شباهت داشته باشد، طرف خطاب قرار مده و این مجادله فقط هنگام ضرورت و ناچاری است.

اى کمیل! در هر قومى عدّه‏اى در خردمندى از دیگران برتر و بالاترند، و از مجادله با اشخاص پستِ ایشان بپرهیز و دورى نما، و هر گاه از سخنان زشت جاهلانه خود(درباره تو بگویند و آن سخنان بی محتوا) بتو برسانند، پس تحمل نما و از کسانى باش که خداوند متعال(در قرآن) ایشان را توصیف فرموده: «وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً»؛ (یعنی: و هنگامى که نادانان با سخنان جاهلانه خود، بندگان حقیقى خدا را مورد خطاب قرار دهند و کلمات زشتى به ایشان بگویند آنان سخنانى در جواب گویند که بوسیله آن از شرور ایشان سالم بمانند و در آن تجاوز و گناهى نباشد).

اى کمیل! در هر حال که هستى، حق را بگو(و آن را پنهان مدار) و پرهیزکاران را یارى و کمک نما و از گناهکاران کناره‏گیرى کن.

اى کمیل! از منافقین دورى نما و با خیانتکاران رفاقت و همراهى مکن.

اى کمیل! از راه یافتن به درب خانه‏هاى ستمکاران و از آمیزش با ایشان و از اکتساب‏ و طلب نمودن چیزى از آنان بپرهیز و از اطاعت و فرمانبرى یا حضور در مجالس(معصیت) ایشان به جهت آنچه که خدا را بر تو بخشم در آورد دورى نما.

اى کمیل! هرگاه بحضور نزد ایشان (یعنى ستمگران) مضطر و ناچار گشتى، پس بذکر خدا مداومت نما و بر او توکل کن و از شر آنان بخدا پناه ببر و سر خود را بزیر افکن و با ایشان سخن مگو و کارهاى ناشایسته آنان را بقلب خود زشت و ناپسند بشمار و بتعظیم خداى تعالى(بواسطه گفتن اذکارى که بر عظمت و جلال او دلالت دارد) صداى خود را بلند نما تا به ایشان برسد و بشنوند که در این صورت از تو بیمناک گردند و از شرّ آنان محفوظ و مصون بمانی.

اى کمیل! مردم را به فقر و نیازمندى و بیچارگى خود آگاه مساز، و بجهت خوشنودى خداوند و طلب اجر و ثواب بر آن فقر، صبر و شکیبائى نما، که عزت و آبرومندى و پوشیده ماندن حالت را حفظ خواهى نمود.

اى کمیل! اشکالی ندارد که برادر دینیت را نسبت به سرّ و امور پنهانى خود آگاه سازی.

اى کمیل! برادر تو چه کسی است؟ برادر تو آن کسى است که هنگام شدّت و سختى تو را خوار نگرداند(و یاریت بنماید) و هنگام تعلق جرم و جریمه درباره تو کوتاهى ننماید و هنگامى که حاجتى از او در خواست کنى با تو خدعه و مکر ننماید و تو را فریب ندهد، و چون او را به گرفتارى خود آگاه سازى تو را با آن گرفتارى وانگذارد، بلکه اگر ثروت و مالى دارد آن گرفتارى را به مال خود اصلاح و برطرف نماید.

اى کمیل! اگر برادر دینى خود را اجابت نکنى(و حاجت و درخواست او برنیاورى) پس برادر وى نخواهى بود.

اى کمیل! مؤمن آن کسى است که گفتار ما را بگوید(و به آن عمل نماید) پس کسى که از ما تخلف ورزد از ما باز ماند(و بما نرسد) و کسى که از ما باز ماند، بما نمی‌پیوندد و کسى که بما نپیوندد پس در طبقه زیرین از آتش جهنم خواهد بود.

اى کمیل! نزد هر شدّت و امر سختى؛ بگو «لا حَول و لا قُوّةَ إلا باللَّه العلى العظیم‏»، تا از آن گرفتارى رها شوى و خداوند آن را برطرف فرماید، و نزد هر نعمتى «الحمد للَّه» بگو تا از آن نعمت بر تو زیاد شود، و هرگاه رسیدن روزیت بتأخیر افتاد، استغفار کن و از خداوند جهت گناهانت طلب آمرزش نما تا در روزى بر تو گشایش شود و روزیت برسد.

اى کمیل! هرگاه شیطان در سینه و قلب تو وسوسه و افکار و خیالات بدى افکند، پس بگو: «أَعُوذُ بِاللَّهِ الْقَوِیِّ مِنَ الشَّیْطَانِ الْغَوِیِّ وَ أَعُوذُ بِمُحَمَّدٍ الرَّضِیِّ مِنْ شَرِّ مَا قُدِّرَ وَ قُضِیَ وَ أَعُوذُ بِإِلَهِ النَّاسِ مِنْ شَرِّ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِین»؛ (یعنی پناه می‌برم به خداوند صاحب قدرت و قوّت از شیطان گمراه، و پناه می‌برم به محمد(ص) که خدا از او خوشنود است از شرّ آنچه که مقدر گشته و به آن حکم شده، و پناه می‌برم به آفریننده مردم از شرّ تمام جنیان و مردمان) و بر پیغمبر درود بفرست تا از شر و مزاحمت ابلیس و شیاطینى که با او هستند کفایت شوى گرچه تمام آن شیاطین که با او هستند در شیطنت و مزاحمت مانند وى باشند.

اى کمیل! همانا زمین پر از دامهاى شیاطین است و از آن دامها هیچ کس نجات نیابد جز کسى که به ذیل عنایت ما خاندان رسالت چنگ زند، و خداوند تو را دانا و آگاه ساخته که از آن دامها جز بندگانش نجات نیابد و بندگان او دوستان ما هستند.

اى کمیل! هیچ زمانى نیست که تو از نعمتهاى خداى با عزت و جلال، و عافیت از گرفتارى و بیماریها که بتو عطا فرموده، تهى دست و بى‏بهره باشى، پس تو نیز از حمد و تمجید و تسبیح و تقدیس و شکر و ذکر خداوند در هیچ حالى دست بر مدار و فارغ مباش.

اى کمیل! هرگاه میخواهى نماز بخوانى توجه نما که در چه لباس و بر چه مکانى نماز می‌خوانى، که اگر از راه حلال نباشد قبول نیست.

اى کمیل! همانا زبان؛ مترجم و اظهارکننده آن چیزی است که در قلب خطور می‌کند و قلب، بقوت غذا و طعام پایدار و باقى باشد، پس توجه نما و بنگر که به چه چیز، قلب و جسم خود را غذا می‌دهى که اگر آن غذا حلال نباشد خداى تعالى تسبیح و شکر(و عبادات) تو را قبول نفرماید.

منبع: طرائف الحکم جلد 2:صفحه 334.