وظایف اخلاقی زن در برابر شوهر چیست؟

1. اظهار محبت به شوهر
شکی نیست؛ محبت و دوستی، گوهر گرانبهایی است؛ که خداوند در نهاد زن و مرد قرار داده است. تنها می‏بایست دو همسر این امر فطری را ابراز نمایند تا رابطه دوستانه و صمیمانه آنان بیش از پیش برقرار گردد. مرد در عرصه اجتماع با افراد گوناگون و سلایق مختلف مواجه می‏شود و بسا اوقات مورد اهانت قرار می‏گیرد. زن می‏تواند با خوشرویی و اظهار محبت به شوهر، از غم و اندوهش بکاهد و با چهره‏ای دل‏انگیز او را مسرور نماید.
حضرت رضاعلیه السلام می‏فرماید: «بدان که زنان گوناگونند؛ بعضی زن‏ها دستاوردی گرانبها و تاوان (رنج‏های آدمی) هستند و این زن کسی است به شوهرش محبت می‏کند و عاشق اوست». «اِعْلَمْ اَنَّ النِّساءَ شَتی‏ فَمِنْهُنَّ الْغَنیمَةُ وَ الْغَرامَةُ وَ هِیَ الْمُتَحَبِّبَةُ لِزَوْجِها وَالْعاشِقَةُ لَهُ»؛ (مستدرک‏الوسائل، ج 14، ص‏161).

امام علی‏ علیه السلام در باره رفتار حضرت زهراعلیها السلام چنین می‏گوید: «هرگاه به رخسارش نظاره می‏کردم تمام غصّه‏هایم برطرف می‏شد و دردهایم را فراموش می‏کردم». بحارالانوار، ج 43، ص 123.
باید دانست که همه چیز در زیبایی زن خلاصه نمی‏شود. زن هر چقدر هم زیبا باشد ولی اگر رفتارش با شوهر نامناسب و خشن باشد، نمی‏تواند دل او را به دست آورد، در حالی که یک نگاه لبریز از عشق و یک رفتار محبت‏آمیز از سوی زن می‏تواند قلب مرد را تسخیر نماید؛ اگر چه از نظر زیبایی، در رتبه‏های کمتر باشد. مرد هنگامی که با کوله‏باری از سختی‏ها به منزل می‏آید، دادن یک لیوان آب یا شربت به او از سوی همسرش، می‏تواند بسیار آرامش‏بخش و لذت‏بخش باشد.
امام صادق‏علیه السلام می‏فرماید: «هیچ زنی نیست که آب به همسرش بنوشاند، در حالی که این کار از عبادت یک سال که روزهایش روزه باشد و شب‏هایش به عبادت بایستد بهتر است». «ما مِنْ اِمْرَأَةٍ تَسْقی‏ زَوْجَها شَرْبَةً مِنْ ماءٍ اِلاَّ کانَ خَیْراً لَها مِنْ عِبادَةِ سَنَة صِیامِ نَهارِها وَ قِیامِ لَیْلِها»؛ (وسائل‏الشیعه، ج‏14، ص 123).

2. احترام به شوهر
مردی خدمت رسول خداصلی الله علیه وآله آمد و عرض کرد: همسری دارم که هرگاه وارد خانه می‏شوم به استقبالم می‏آید، و چون از خانه بیرون می‏روم بدرقه‏ام می‏کند و زمانی که مرا اندوهگین می‏بیند می‏گوید: اگر برای رزق و روزی (و مخارج زندگی) غصه می‏خوری، بدان که خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر برای آخرت خود غصه می‏خوری، خدا اندوهت را زیاد کند (-(و بیشتر به فکر آخرت باشی‏)-). رسول خداصلی الله علیه وآله فرمودند: «برای خدا کارگزارانی (-(در روی زمین‏)-) است و این زن یکی از کارگزاران خداست که پاداش او برابر با نیمی از پاداش شهید است.» «انَّ للَّهِ‏ِ عُمَّالاً وَ هذِهِ مِنْ عُمَّالِهِ لَها نِصْفُ اَجرِ الشَهید»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 17).
احترام واقعی زن به شوهر به او نیرو و توانایی می‏دهد و برای تلاش و کوشش آماده‏اش می‏گرداند. سلام ابتدایی به او، جلوی پایش ایستادن، با ادب حرف زدن، گوش دادن به سخنان او و قطع نکردن کلامش و... از جمله این امور است.
زن سعی کند هنگام ورود مرد، خودش در را باز کند و با لب خندان و چهره باز و گشوده به استقبالش برود و هنگام رفتن از منزل او را بدرقه نماید. همین عمل کوچک تأثیر شایسته ای در روح و جان شوهر به جای خواهد گذاشت.
امام صادق‏علیه السلام می‏فرماید: «خوشا به سعادت آن زنی که شوهرش را بزرگ شمارد و به او آزار نرساند و همیشه مطیع همسرش باشد.» «سَعیدَةٌ سَعیدَةٌ اِمْرَأَةٌ تُکْرِمُ زَوْجَها وَلا تُؤْذیهِ وَ تُطیعُهُ فِی جَمیعِ اَحْوالِهِ»؛ (بحارالانوار، ج 103، ص‏252).
روحیه مردان به گونه‏ای است که در برابر محبت، نرم و دلبسته می‏شود و هرچه در توان دارد و به دست می‏آورد را به پای محبوب خود می‏ریزد و کانون گرم خانواده با محبت هر چه بیشتر شکل می‏گیرد. این‏جاست که به اسرار سفارش بسیار درباره احترام زنان به مردان در روایات اسلامی می‏توان پی برد.

3. رضایت شوهر
شکی نیست که اطاعت زن از شوهر، تنها در دو مورد واجب است:
1. خروج از منزل.
2. آمادگی جنسی.
ولی از نگاه اخلاقی و تربیتی، کسب رضایت شوهر در سایر امور، به شرط آنکه مخالف منطق عقل و موازین اسلامی نباشد، نقش مهم و سازنده‏ای در زندگی موفق و پایدار دارد. زن برای به دست آوردن رضایت و خشنودی خدا لازم نیست نمازهای بسیار و یا طولانی بخواند و یا روزه‏های مستحبی بگیرد؛ بلکه پاداش‏های فراوان را می‏تواند با فراهم سازی رضایت شوهر به دست آورد. از این رو در اسلام از اینکه زنی نمازش را طولانی کند و بدون اجازه روزه‏های مستحبی بگیرد، نهی شده است.
چنانچه بین زن و مرد اختلاف سلیقه پیش آمد، گذشت زن و جلب نظر شوهر رابطه عاطفی و صمیمانه را زیاد می‏گرداند و در ادامه مرد جبران خواهد کرد.
رسول اکرم‏صلی الله علیه وآله می‏فرماید: «اگر (می‏خواستم) دستور دهم کسی در برابر دیگری سجده کند، هر آینه دستور می‏دادم زن شوهرش را سجده کند» «لَوْ اَمَرْتُ اَحَداً اَنْ یَسْجُدَ لِاَحَدٍ لَاَمَرْتُ الْمَرأةَ اَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِها»؛ (کافی، ج 5، ح 508)..
و نیز از حضرت آمده: «خوشا به حال زنی که شوهرش از او راضی باشد.» «طُوبی لِاِمْرَأةٍ رَضِیَ عَنْها زَوْجُها»؛ (وسائل‏الشیعة، ج‏14، ص‏155).

4. نظافت و آرایش‏
نظافت، نظم، آراستن خانه و آرایش و آماده کردن خود برای شوهر یکی از مسؤولیت‏های اخلاقی زن در برابر اوست. رعایت این امر نیز، باعث ایجاد روابط عاشقانه و صمیمانه و جلب خاطر و رضایت شوهر می‏گردد. چه بسا زن با این کار نقش مهّمی در حفظ عفت شوهر خود و سلامت جامعه ایفا می‏کند. از طرفی با آماده کردن خود برای همسرش، با پوشیدن لباسهای مناسب و نظافت و آرایش اندام، توجه او را جلب نموده؛ و خواسته‏های او را از طریق مشروع تأمین می‏کند و باعث محبّت و علاقه بیشتر شوهر شده و موجب می‏شود که شوهرش از نامحرمان و بیگانگان چشم بپوشد و تنها به او عشق بورزد. لذا رعایت این اصل به عنوان یک مسؤولیت تأکید شده است.
نبی اکرم‏صلی الله علیه وآله می‏فرماید: «بر زن لازم است؛ که خود را با خوشبوترین عطرها خوشبو نماید و به بهترین وجه آرایش کند و بهترین لباسهای خود را بپوشد و بامدادان و شامگاهان خود را برای شوهر آماده کند». «وَ عَلَیْها اَنْ تَتَطیَّبَ بِأَطْیَبِ طیبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِیابِها وَ تَزَیَنَ بِاَحْسَنِ زِینَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَیْهِ غُدُوةً و عَشیّةً»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 211).
در روایت دیگر از حضرت آمده: «بر زن روا نیست؛ که به خواب برود جز اینکه خود را برای همسرش آماده نموده باشد». «لا یَحِلُّ اَنْ تَنامَ حَتَّی تَعْرِضَ عَلَی زَوْجِها وَ تَخْلَعَ ثِیابَها»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 21).
لازم به تذکر است که خوشبویی و آراستگی اختصاص به زن ندارد، بلکه وظیفه‏ای مشترک است. رعایت این اصل از دو طرف، نقش مهم در حفظ عفت زن و شوهر دارد، چنانکه در روایت آمده: رعایت نکردن این وظیفه از طرف شوهر باعث ضربه زدن به عفت همسرش می‏شود «و لقَد تَرکَ النِّساء العِفَّةَ بِتَرْکِ ازواجِهنَّ التَّهیِّه»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 381)..
و نیز در روایتی از امام باقرعلیه السلام آمده: «همان‏گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت و آرایش را در مردانشان ببیند». «النِساءُ یُحْبِبْنَ اَنْ یَرینَ الرَّجُلَ فِی مِثْلِ ما یُحبُّ الرَّجُل اَنْ یَری‏ فِیهِ النِّساء مِنَ الزِینَةِ»؛ (مکارم‏الاخلاق، ص‏80).
از سوی دیگر، زن نباید با آشکار کردن زینت‏ها و آرایش کردن برای غیرشوهر خود، خویش را در معرض تماشای دیگران قرار داده و با پوشیدن لباس‏های نامناسب و محرک که موجب جلب توجه دیگران است از منزل خارج شود. این‏گونه حرکات موجب بی‏مهری شوهر رواج فساد در جامعه می‏گردد.
خداوند می‏فرماید: «وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها»؛ نور (24)، آیه 13.؛ «زنان زینت‏های خود را جز آن مقدار که آشکار است (قُرص صورت و دستها تا مچ) برای دیگران آشکار نکنند». و خطاب به زنان پیامبر که شامل همگان است می‏فرماید: «وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی‏»؛ احزاب (33)، آیه 33.؛ «زنان همانند زمان جاهلیت قبل از اسلام در بین مردم آشکار نشوند».
در حدیث آمده: «زنی که برای غیر همسرش آرایش کند، عبادت و نماز او مورد قبول و پذیرش خدای سبحان نیست؛ تا اینکه خود را از آن آلودگی شستشو دهد». «اَیُّما إِمْرَأةِ تَطَیَّبَ لِغَیْرِ زَوْجِها لَمْ یُقْبَلِ اللَّهُ مِنها صَلاةً حَتَّی تَغْتَسِلَ مِنْ طیبِها»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 311).
و نیز از نبی اکرم‏صلی الله علیه وآله نقل شده: «هر زنی که خود را خوشبو کند و از منزل خارج شود، تا زمانی که به خانه برگردد، مشمول لعن و نفرین خواهد بود». «اَیُّ اِمْرَأَةِ تَطَیِّبَ وَ خَرَجَتْ مِنْ بَیْتِها لاهِیَ تُلْعَنْ حَتّی تَرْجَعَ اِلی بَیْتِهَا»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 411).

5. خانه داری و تهیه غذا
زن با طبخ غذاهای مناسب و خوشمزه، حسن همسرداری خود را اعلام نموده و بذر الفت و محبت را در دل مرد می‏کارد. در حقیقت یک زن کدبانو با زیرکی و ذوق خود در تهیه بهترین غذاها با هزینه کم می‏تواند دل همسر و فرزندان را جلب کند و خود را جزء مجاهدین در راه خدا قلمداد نماید.
امام صادق‏علیه السلام می‏فرمایند: «بهترین زنان شما زنی است که دارای بویی خوش و دست پختی خوب باشد . هنگامی که خرج می‏کند، بجا خرج کند، و هنگامی که خرج نمی‏کند بجا از خرج کردن خودداری ورزد . چنین زنی کارگزاری از کارگزاران خداست و کارگزار خدا نه ناامید می‏شود و نه پشیمان» «خَیْرُ نِساءِکُمْ الطَّیِبَةُ الرّیحُ اَلطَّیِبةُ الطَّبیخُ الَّتی‏ اِذا اَنْفَقَتْ بِمَعرُوفٍ وَ اِنْ اَمْسَکَتْ اَمْسَکَتْ بِمَعروُفٍ فَتِلْکَ عامِلٌ مِنْ عُمّالِ اللَّهِ وَ عامِلُ اَللَّهِ لا یَخیبُ وَلا یَنْدِمُ»؛ (کافی، ج 5، ص 326)..
البته در انتخاب نوع غذا نباید سخت‏گیری کرد و حتی از نظر اخلاقی و تربیتی، بهتر است جانب زن را گرفته و نظر او ترجیح داده شود و به شوهر سفارش می‏شود همان غذایی را بخورد که همسرش بدان میل دارد. این امر می‏تواند دلگرمی و امید زن را به ادامه زندگی و ایجاد رابطه عاطفی افزایش دهد.
امام صادق‏علیه السلام می‏فرماید: «مومن کسی است که مطابق میل همسرش غذا می‏خورد و منافق کسی است که خانواده‏اش به میل او غذا می‏خورد» «اَلامُؤمِنُ یَأْکُلُ بِشَهْوِةِ اَهْلِهِ وَالْمُنافِقُ یَأْکُلُ اَهْلُهُ بِشَهْوَتَهِ»؛ (کافی، ج 4، ص 12)..
شکی نیست که انجام کارهای خانه جزء وظایف شرعی زن به شمار نمی‏آید. مرد حق ندارد همسرش را به شیردادن، آشپزی و تهیه غذا و مرتب کردن خانه وادار کند، لذا زن این حق را دارد که در برابر آن اجرت دریافت کند. ولی از نگاه اخلاقی، خداوند دوست دارد که زن با کمال میل و اختیار این بار را به دوش بگیرد و با جلب رضایت شوهر، محیط امن و آرام همراه با صلح و دوستی فراهم ساخته و از پاداش الهی بهره‏مند گردد.

6. سپاسگزاری‏
بدیهی است که یکی از وظایف شرعی و قانونی مرد در برابر همسرش تأمین مسکن، خوراک و پوشاک است. و اگر ازاین امر تخلف کند زن می‏تواند نزد حاکم شرع شکایت نماید ولی سزاوار است زن بداند شوهرش حاصل دسترنج خود را برای او و فرزندانش به خانه می‏آورد و دوست دارد از او سپاسگزاری شود چرا که او یک بشر عادی است و از قدردانی خوشش می‏آید. هر گاه مرد اسباب و لوازم زندگی را تهیه نمود، شایسته است زن در برابر آن اظهار شادمانی کند.
امام صادق‏علیه السلام می‏فرماید: «بهترین زنان شما آن زنی است که چون به او چیزی داده شود، سپاسگزاری کند و اگر به او چیزی داده نشود راضی باشد.» «خَیْرُ نِساءِکُمْ الَّتِی اِنْ اُعْطیتِ شَکَرَتْ وَ اِنْ مُنِعَتْ رَضِیَتْ»؛ (بحارالانوار، ج 103، ص 235).
و در روایت دیگری می‏فرماید: «هر زنی به شوهرش بگوید من از تو هرگز خیری ندیدم،  (-(ثواب  )-)کارش از بین می‏رود.» «اَیُّما اِمْرَأَةٍ قالَتْ لِزَوْجِها: ما رَأَیْتُ قَطُّ مِنْ وَجْهِکَ خَیْراً فَقَدْ حَبِطَ عَمُلُها»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 20، ص 162).

7. قناعت‏
«تقدیر المعیشه» و یا برنامه‏ریزی اقتصادی یکی از عوامل ثبات و پایداری بنیان خانواده است. قناعت و کم خرج بودن از ویژگی‏های مثبت یک زن می‏باشد و در مقابل، تقاضای زیاد و توقع بالا موجب آزار و رنجش همسر و در صورت عدم توانایی، گاهی انحرافاتی را موجب می‏شود.
اگر زنان، مدیریت امور خانه را بر محور قناعت و پرهیز از خرج‏های غیرلازم و تشریفاتی و تجملاتی تنظیم کنند و از شوهران خود، توقعات بی‏جا و خارج از توان مالی نداشته باشند، از بروز تنش‏های بسیاری جلوگیری خواهند کرد.
سست شدن پایه‏های نهاد خانواده، گاهی در اثر همین مسایل مادی و اقتصادی است و آغاز آن هم چه بسا از امور جزئی و بی‏اهمیت است و سر از بحران در می‏آورد. از متون دینی بدست می‏آید که زن نباید شوهر را به سختی و زحمت بیاندازد.
نبی اکرم‏صلی الله علیه وآله فرمود: «از همه زنان پربرکت تر آن است که خرجش کمتر باشد». «اَعْلَمُ النِّساءِ بَرَکَةً اَقَلِّهِنَّ مَؤُونَةً»؛ (نهج‏الفصاحه، ح 358).
در روایت دیگری از حضرت آمده: «برای زن جایز نیست که شوهرش را به بیش از توانایی‏اش مجبور کند.» «لا یَحِلُّ لِلْمَرْأدِ اَنْ تَتَکَلَّفَ زَوْجَها فَوْقَ طاقِتِهِ»؛ (مستدرک‏الوسائل، ج‏14، ص‏242).
در زندگی حضرت زهراعلیها السلام می‏خوانیم که هیچ گاه در خانه از شوهر خود تقاضایی نکردند و همواره در سختی‏ها و ناملایمات، صبر و بردباری پیشه کردند و هرگز گله و شکایتی نکردند، حتی گاهی غذایی برای خوردن در خانه علی‏علیه السلام یافت نمی‏شد اما در این شرایط هم از همسر خود چیزی مطالبه نمود تا مبادا باعث شرمندگی همسرش شود.
لباس، زینت، اثاث خانه، مسکن وسیع و امثال آن خواسته‏هایی است که معمولاً هر زنی به خود اجازه می‏دهد که از همسر خویش درخواست نماید. اما زهراعلیها السلام هرگز همسرش را برای تهیه این نوع خواسته‏ها به زحمت نینداخت. حتی وقتی حضرت زهراعلیها السلام در بستر بیماری بود و علی‏علیه السلام با دلی پر از عشق و محبت، از او خواست که اگر خواسته‏ای دارد ابراز کند، زهراعلیها السلام از بیان تقاضای خود امتناع می‏کرد. ر.ک: بحارالانوار، ج 43، ص 113، به نقل از: جلوه‏های رفتاری حضرت زهرا(س)، ص 63.

8. آمادگی جنسی‏
بدیهی است، مهرورزی و رابطه جنسی میان زن و شوهر یکی از عوامل نشاط و استحکام بنیان خانواده است. هم‏چنین تحلیل در آمارها نشان می‏دهد که بیش‏ترین عامل افزایش طلاق در میان خانواده‏ها رعایت نکردن قناعت و مهارت ابراز محبت است. زن در خلوت خود با همسرش باید با ظرافت‏های خاص، آمادگی جنسی خود را نشان دهد. از این رو در اسلام پیش قدمی زن در مسایل جنسی را امری مستحب برشمرده شده است. به طوری که برای زن، علاوه بر آثار دنیوی، پاداش اخروی نیز در بردارد و علاوه بر یک رفتار و هنجار نیک، به عنوان یک عمل دینی و حکم شرعی مورد تأکید قرار گرفته است.
پیامبرصلی الله علیه وآله در بیان ضرورت اعلام آمادگی جنسی زن می‏فرماید: بر زن لازم است که از خوشبوترین عطرها استفاده کند و زیباترین لباس‏ها را بپوشد و خود را به نیکوترین وجه بیاراید و بامدادان و شامگاهان خود را بر شوهر عرضه کند و اعلام آمادگی نماید. «وَ عَلَیْها اَنْ تَتَطیَّبَ بِأَطْیَبِ طیبِها وَ تَلْبِسَ اَحْسَنَ ثِیابِها وَ تَزَیَنَ بِاَحْسَنِ زِینَتِها وَ تَعْرِضَ نَفْسَها عَلَیْهِ غُدُوةً و عَشیّةً و...»؛ (وسائل‏الشیعه، ج 14، ص 211). از حقوق مردان بر همسرانشان است که زن خود را همواره در حوزه مسائل جنسی آماده نشان دهد مگر در مواردی که دین از آن بازداشته است. البته در همان مواردی که آمیزش ممنوع است می‏توانند نسبت به یکدیگر به روش‏های مختلف ابراز محبت کنند و از یکدیگر لذت ببرند. به گونه‏ای که مرد احساس کمبود نکند. در بسیاری از روایات بر این نکته تأکید شده که زن بایست همواره در حالت آماده باش دایم جنسی باشد.
در روایت است، زنی از پیامبرصلی الله علیه وآله درباره حقوق شوهر پرسید: آن حضرت فرمود: «بر زن است که خود را از شوهرش باز ندارد و بگذارد تا وی از او کام بگیرد حتی اگر بر روی کوهان شتر باشد». «وَلا تَمْنَعُهُ نَفْسُها وَ اِنْ کانَتْ عَلَی ظَهْرِ قَتَبٍ»، (الکافی، ج 5، ص 507).
این‏گونه آمادگی زن، شوهر را از هرگونه ارضای غریزه جنسی در بیرون از خانه و خانواده دور نگه می‏دارد و کانون گرم خانواده بیش از پیش تداوم پیدا می‏کند.
تأکید آیات و روایات بر خودنمایی و آراستگی زنان برای شوهران از این روست که مردان با مشاهده و دیدن، عواطف و احساسات جنسی‏شان برانگیخته شود. از این رو زن موظف است خود را در حالت آماده باش قرار دهد تا شوهر وی به زنی دیگر گرایش نیابد. اگر این تمایلات جنسی در خانه و به شکل صحیح و محبت آمیز تأمین نشود به اشکال مختلف در جامعه خود را نشان می‏دهد و فساد و تباهی اجتماعی را به دنبال خواهد داشت.

(احکام زن و شوهر، سیدمجتبی حسینی، کد: 3/500033)

منبع:وب پرسمان دانشجو