گنجینه

مطالب مفید برای شما دوست عزیز

گنجینه

مطالب مفید برای شما دوست عزیز

گنجینه
طبقه بندی موضوعی

کانال گنجینه
اینستگرام گنجینه
آپارات گنجینه
بایگانی
پیوندهای روزانه

اهمیت احسان به والدین‏

يكشنبه, ۲۰ دی ۱۳۹۴، ۰۲:۵۲ ب.ظ

 موضوع احسان و نیکى به والدین از اهمیت خاصى برخوردار است. از این رو در چهار مورد در ردیف توحید قرار داده شده است، و هم‏ردیف بودن این دو مسئله، بیانگر عظمتى است که اسلام در باره‏ى نیکى به پدر و مادر مطرح کرده است؛ «لا تعبدون الّا اللّه و بالوالدین إحساناً» «1»
 و «و اعبدوا اللّه و لا تشرکوا به شیئاً و بالوالدین إحساناً» «2»
 و «و قضى ربّک الّا تعبدوا الّا إیّاه و بالوالدین إحساناً» «3»
 و «ألّا تشرکوا به شیئاً و بالوالدین إحساناً». «4»

از آیات شریفه‏ى فوق استفاده مى‏شود که تعظیم و احترام والدین لازم است، گرچه کافر باشند. زیرا کلمه‏ى «إحساناً» مطلق است و مقید به مؤمن بودن، نشده است. «5»

                        

 احسان به والدین بدون واسطه‏

 «و بالوالدین إحساناً» «6»

کلمه‏ى «إحسان» هر گاه با کلمه‏ى «إلى» ذکر شود، مفهوم آن نیکى کردن است، هر چند به طور غیر مستقیم و بالواسطه باشد؛ اما زمانى که با کلمه‏ى «باء» ذکر شود، معناى آن نیکى کردن به طور مستقیم و بى‏واسطه است. بنا بر این، آیه‏ى شریفه تأکید مى‏کند که موضوع نیکى به پدر و مادر را باید به گونه‏اى اهمیت داد که شخصاً و بدون واسطه انجام گیرد. «7»

نهایت احترام به والدین‏

 «و قضى ربّک ألّا تعبدوا إلّا إیّاه و بالوالدین إحساناً إمّا یبلغنّ عندک الکبر أحدهما أو کلاهما فلا تقل لهما أفّ و لا تنهرهما و قل لهما قولًا کریماً* و اخفض لهما جناح الذّل من الرّحمة و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیراً» «8»

در این دو آیه خداوند متعال لزوم نهایت احترام و تکریم از والدین را در قالب چهار امر و دو نهى یادآور شده است:
1- لزوم احسان به والدین؛ «و بالوالدین إحساناً».
2- نگفتن کمترین سخن اهانت آمیز به آن‏ها (أفّ) به هنگام دوران پیرى؛ «اما یبلغنّ عندک الکبر أحدهما أو کلاهما فلا تقل لهما أفّ».
3- بر سر آن‏ها فریاد نزدن؛ «و لا تنهرهما».
4- با آن‏ها کریمانه و بزرگوارانه سخن گفتن؛ «و قل لهما قولًا کریماً».
5- نهایت فروتنى در برابر آن‏ها؛ «و اخفض لهما جناح الذّل من الرّحمة».
6- طلب رحمت براى آن‏ها؛ «و قل ربّ ارحمهما کما ربّیانى صغیراً».
7- جالب این که قرآن کریم به هنگام لزوم تواضع براى مؤمنین به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله مى‏فرماید: «و اخفض جناحک للمؤمنین»، اما به هنگام تواضع براى والدین خفض جناح و تواضع را مقید به کلمه‏ى «ذلّ» مى‏کند و مى‏فرماید: براى والدین ذلیلانه خفض جناح کنید.

لزوم شکر منعم و نیکى به والدین‏

یکى از وظایف انسان، شکر منعم است و منعم حقیقى خداوند متعال است که باید او را عبادت کرد؛ «ألّا تعبدوا إلّا أیّاه». سرّ این که احسان به والدین را بعد از عبادت خداوند ذکر کرده، آن است که بفهماند پدر و مادر نیز به انسان احسان کرده‏اند، و شکر آن‏ها نیز لازم است؛ «و بالوالدین إحساناً». زیرا در حدیث است که اگر انسان شکر مخلوق را نکند، شکر خدا را نیز انجام نداده است؛ «من لم یشکر النّاس لم یشکر اللّه»، و هیچ کس بعد از خداوند متعال که همه‏ى نعمت‏ها از اوست، براى انسان مانند والدین خدمت نکرده است. از این رو شکر آن‏ها، و نیز احسان به آن‏ها لازم است؛ «و بالوالدین إحساناً». «9»

لزوم تکریم والدین‏

 «امّا یبلغنّ عندک الکبر أحدهما أو کلاهما فلا تقل لهما أفّ ...» «10»

این آیه‏ى شریفه در باره‏ى لزوم احترام و تکریم و عدم اهانت نسبت به والدین است و علت اختصاص این حکم به دوران پیرى آن‏ها، بدین جهت است که پدر و مادر در آن دوران، سخت‏ترین حالات را دارند و به کمک فرزندان خود نیازمندترند. زیرا از بسیارى از واجبات خود ناتوانند و همین معنا یکى از آرزوهاى والدین است که سال‏ها از فرزندان خود آن را انتظار مى‏کشند.
آرى! زمانى که پرستارى فرزند را مى‏کردند و مشقات آن‏ها را تحمل مى‏کردند و تربیت آن‏ها را به دوش مى‏کشیدند، در همه‏ى این زمان‏ها، فرزند از تأمین واجبات خود عاجز بود. آن‏ها با این آرزو تأمین مى‏کردند که در روزگار پیرى از دستگیرى فرزند خود بهره‏مند شوند. بنا بر این، آیه‏ى شریفه نمى‏خواهد حکم را مخصوص دوران پیرى والدین کند، بلکه مى‏خواهد وجوب احترام را بیان کند، حال چه در هنگام احتیاجشان به فرزند و چه در هر حال دیگر. «11»
فخر رازى مى‏گوید: پدر و مادر در دوران پیرى یا در منزل فرزند به سر مى‏برند یا در منزل خودشان یا در منزل دیگرى. از کلمه‏ى «عندک» استفاده مى‏شود که انسان در صورتى احترام آن‏ها را رعایت کرده که پدر و مادر در نزد فرزند به سر ببرند، نه این که در منزل خودشان یا در منزل دیگرى. خلاصه این که اگر والدین نزد فرزند نباشند و آنگاه انسان احترام آن‏ها را حفظ کند، که خیلى اهمیت ندارد. «12»

عظمت حق مادر

 «و وصّینا الإنسان بوالدیه إحساناً حملته أمّه کرهاً و وضعته کرهاً» «13»

این آیه دلالت دارد بر این که حق مادر بزرگتر از حق پدر بر انسان است. زیرا در آغاز مسئله‏ى احسان به پدر و مادر را بیان کرد، سپس مادر را جداگانه ذکر کرد که فرزند را با مشقت و رنج حمل و وضع مى‏کند؛ «حملته أمّه کرهاً و وضعته کرهاً»، و این دلالت بر عظمت حق مادر مى‏کند. «14»

نهى از بى احترامى به والدین‏

قرآن کریم کمترین بى‏احترامى را در باره‏ى والدین اجازه نداده است. امام صادق علیه السلام مى‏فرماید: اگر چیزى کمتر از «أف» وجود داشت، خدا از آن نهى مى‏کرد. (أف کمترین اظهار ناراحتى است) و این حدّاقل مخالفت و بى‏احترامى به پدر و مادر است و منظور از این جمله، نظر تند و غضب آلود به پدر و مادر کردن است؛ «لو علم اللّه شیئاً هو أدنى من أفّ لَنهى عنه و هو من أدنى العقوق و من العقوق أن ینظر الرّجل إلى والدیه فیحّد النظر إلیهما». «15»

رفتار پسندیده با والدین مشرک در دنیا

 «و إن جاهداک على أن تشرک بى ما لیس لک به علم فلا تطعهما و صاحبهما فى الدّنیا معروفاً و اتّبع سبیل من أناب إلىّ» «16»

هر گاه پدر و مادر تلاش کردند که موجودى را براى من شریک قرار دهى که از آن علم و آگاهى ندارى (بلکه مى‏دانى باطل است)، از آن‏ها اطاعت نکن؛ یعنى هرگز نباید رابطه‏ى انسان و پدر و مادرش مقدم بر رابطه‏ى او با خدا باشد و هرگز نباید عواطف فرزندى حاکم بر عقیده و دین گردد.
 «و صاحبهما فى الدّنیا معروفاً»؛ یعنى بر انسان لازم است که در امور دنیوى، نه در احکام شرعى که راه خدا است، با پدر و مادر خود به طور پسندیده و متعارف مصاحبت کند و زحمت و رنج چند روزه‏ى دنیا را تحمل کند؛ به خلاف مسئله‏ى دین و مکتب که نباید براى خوش‏آیند پدر و مادر از آن چشم پوشید. چون دین با سعادت ابدى انسان سر و کار دارد. «17»


پی نوشت:

 (1)- بقره/ 83
 (2)- نساء/ 36
 (3)- اسراء/ 23
 (4)- انعام/ 151
 (5)- تفسیر کبیر/ ج 3/ ص 165؛ و نیز ج 10/ ص 95
 (6)- انعام/ 151
 (7)- المنار/ ج 8/ ص 185؛ نمونه/ ج 6/ ص 33
 (8)- اسراء/ 23- 24
 (9)- تفسیر کبیر/ ج 20/ ص 185
 (10)- اسراء/ 23
 (11)- المیزان/ ج 13/ ص 84
 (12)- تفسیر کبیر/ ج 20/ ص 188
 (13)- احقاف/ 15
 (14)- تفسیر کبیر/ ج 28/ ص 14
 (15)- نور الثقلین/ ج 3/ ص 149
 (16)- لقمان/ 15
 (17)- المیزان/ ج 16/ ص 217

منبع: 

اکبر دهقان،هزار و یک نکته از قرآن کریم جلد(1)، ص: 528

موافقین ۱ مخالفین ۰ ۹۴/۱۰/۲۰
مجید کمالی

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی