آیا دفن شبانه حضرت زهرا(س) با سنت پیامبر(ص) منافات دارد؟

وصیت دو گونه است، یک وصیت مالیه است و دیگری وصیت عهدیه است که مربوط به کارهایی می شود که وصیت کننده انجام آنها را از وصی خود می خواهد.

حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ بعد از رحلت پدر گرامیشان مدت اندکی در قید حیات بودند که مورخین با اختلاف این مدت را از 75 روز تا هشت ماه ذکر کرده اند. در این مدت درباره اهل بیت پیامبر ـ علیهم السلام ـ و مخصوصاً نسبت به حضرت علی ـ علیه السلام ـ و خانم فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ ظلم های فراوانی روا داشته شد، از جمله غصب حق خلافت علی ـ علیه‎ السلام ـ و هجوم به درب خانه فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ[1] و موارد دیگر که منجربه ناراحتی فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ نسبت به خلیفه اول و دار و دسته اش شد و لذا در روزهای آخر عمرش به شوهر خویش وصیت می کند که بعد از شهادت آن حضرت جنازه اش را شبانه دفن کند.[2]

 

با توجه به این مسئله برخی بعنوان شبهه دفن شبانه آن مخدره را مخالف سنت پدر گرامیشان حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم اعلام می کنند.

 

در پاسخ به این شبهه باید دید که آیا اصولاً در شرع مقدس اسلام از دفن شبانه میّت منع شده؟ و یا اینکه آیا در عصر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ دفن شبانه انجام نگرفته؟ و آیا هیچ یک از صحابه پیامبر شبانه دفن نشده اند؟

 

در کتب فقهی اسلامی چه از اهل تشیع و چه از اهل تسنن موردی که دلالت بر منع از دفن شبانه میّت شده باشد، وارد نشده و حتی نقل شده که برخی از صحابه از جمله ابی بکر را هنگام شب دفن کرده اند[3]

 

همچنین از کتاب صحیح بخاری از ابن عباس نقل شده که پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ بر مردی که در شب دفن کرده بودند همراه صحابه نماز خواندند.[4] یعنی اینکه پیامبر  با نماز خواندن بر میّتی که شب دفن کرده اند و صحابه هم حضور داشته اند این عمل (دفن شبانه) را منع نکردند، چرا که اگر این عمل مخالف اسلام بود قطعا پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ از این کار منع می‌نمودند. پس منع نکردن پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ و خواندن نماز بر آن میت و دفن شبانه میت مذکوردر عصر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ همه دلالت بر این مطلب دارد که این عمل خلاف شرع نبوده و حتی مورد تأیید پیامبر بوده است. و بعد از پیامبر چنانچه گفته شد ابی بکر را نیز شبانه دفن کردند، پس دفن شبانه جسد حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ توسط علی ـ علیه‎ السلام ـ خلاف سیره پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نبوده و این ادعا بی مورد و باطل است.

 

2. دلیل دیگر بر عدم مغایرت کار حضرت امیرالمومنین ـ علیه‎ السلام ـ دردفن حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ در شب  هنگام این است که از پیامبر اسلام(ص) در کتب شیعه و سنی نقل شده که در تجهیز و دفن میت باید عجله کرد[5] و هیچ قیدی هم ندارد که باید در روز برای دفن میت عجله کرد؛ پس روایت مطلق است و شب را هم شامل می شود.

 

3. دلیل دیگر بر اینکه دفن شبانه جسد حضرت زهرا ـ سلام الله علیها ـ توسط امیرالمومنین ـ علیه السلام ـ خلاف سنت و سیره نبوی نبوده، این است که علی ـ علیه‎ السلام ـ بر وصیت همسر محترمه شان عمل نموده و در اسلام به وصیت کردن و عمل به آن سفارش فراوان شده و در قرآن کریم[6] در موارد متعدد به وصیت کردن اشاره شده و از پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل شده است که مؤمن هنگام مرگ  باید وصیت نامه اش همراهش باشد[7]

 

و وصیت هم دو گونه است، یک وصیت مالیه است که مربوط به ماترک – اموال و دارایی اش- انسان بعد از مرگش می باشد و دیگری وصیت عهدیه است که مربوط به کارهایی می شود که وصیت کننده انجام آنها را از وصی خود می خواهد، مثل دفن جنازه در اماکن مقدس و یا استفاده از کفن مخصوص که مشخصات منحصره دارد. در اسلام و سیرة پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ نه تنها از این گونه وصیت منعی نشده بلکه ما در موارد متعدد این گونه وصیتها را شاهد هستیم.[8]

 

4. اگر این کار خلاف شرع وسیره ی نبوی است ،هرگز فاطمه چنین وصیتی نکرده وعلی (ع)که درحفظ سنت وسیره ی رسول (ص) جانثاری می کرد  آنرا عملی نمی نمود.

پی نوشت‌ها:
[1] . ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران، نشر نی، چاپ دوم، 75، ج1، ص225.
[2] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، انتشارات مؤسسه وفاء، چاپ دوم، 1403، ج43، ص214.
[3] . بخاری، ابی عبدالله محمد بن اسماعیل بن ابراهیم، صحیح بخاری، بیروت، مکتبة البحوث و الدراسات دارالفکر، چاپ اول، 1418 ، ج1، ص379.
[4] . همان.
[5] . همان، ص 374.
[6] . بقره/180 تا 182.
[7] . بخاری، صحیح بخاری، پیشین، ج 2، ص 191، و ابن قتیبه، السیاسة و الامامة، قم، راضی، 1388 ق، ص 12.
[8] . ر.ک: شهید ثانی، شرح لمعه، کتاب وصیة.