با چه ترجمه ای قرآن را بخوانیم هر کدام از ترجمه ها چه ویژگی هایی دارند؟
جمعه, ۹ خرداد ۱۳۹۳، ۰۷:۲۷ ب.ظ
ترجمه ها انواع مختلفی دارد، از ترجمه لغت به لغت و جمله به جمله، تا ترجمه های تفسیری. هر کدام هم برای ترجمه خودشان دلایل و نظرات قرص و محکمی دارند.
می گویند اولین ترجمه قرآن به زبان فارسی را سلمان برای هموطنانش انجام داده و سوره حمد را که خواندنش در نماز واجب است به فارسی برگرداند و «بسم الله الرحمن الرحیم» را ترجمه کرد «به نام خداوند بخشاینده». همین ترجمه که ظاهرا در زمان خود پیامبر انجام شد و هم ترجمه سوره مریم برای نجاشی، پادشاه حبشه توسط مسلمانان مهاجر به حبشه، بعدها و در قرن چهارم هم پادشاهان سامانی از علمای ماوراءالنهر مجوزی خواستند تا تمام قرآن به فارسی ترجمه شود. از زمان ترجمه تفسیر طبری که ضمنش یک دوره قرآن به طور کامل به فارسی ترجمه شده بود، تا به حال ترجمه های زیاد و متنوعی از قرآن انجام شده.
این ترجمه ها انواع مختلفی دارد، از ترجمه لغت به لغت و جمله به جمله، تا ترجمه های تفسیری. هر کدام هم برای ترجمه خودشان دلایل و نظرات قرص و محکمی دارند. آنها که ترجمه لغت به لغت کرده اند، می گویند مترجم حق دست بردن در کلام وحی را ندارد.
از آن طرف، صاحبان ترجمه های تفسیری می گویند مترجم باید به شکلی ترجمه کند که خواننده را به محتوای اصلی آیه راهنمایی بکند، نه اینکه دوباره نیاز به یک ترجمه و توضیح جدید برای ترجمه قرآن پیدا بشود. طبیعتا این بحث های جدی به موضوع سبک زندگی ما ربطی ندارد. موضوع را فقط برای این طرح کردیم که بگوییم انواع ترجمه ها کدام هستند.
از نوع ترجمه های ساده و لغت به لغت، ترجمه های استاد آیتی، استاد خرمشاهی، استاد فولادوند و مرحوم مصباح زاده معروف تر هستند. از سری ترجمه های تفسیری، ترجمه های آیت الله مکارم شیرازی، شیخ حسین انصاریان و مرحوم الهی قمشه ای (ترجمه ای که ما با آن بزرگ شده ایم و به آن علاقه داریم) که مشخصه شان داشتن پرانتزهای متعدد در متن ترجمه است، معروف تر هستند.
چندتایی ترجمه منظوم و به شعر از قرآن شده که ترجمه امید مجد از بقیه معروف تر است. ما 9 ترجمه از یک سوره (سوره فلق) را که همه متن و موضوعش را می دانیم، برایتان ردیف کرده ایم. ترجمه هایی که اول آمده اند، تاکیدشان بر ادبی بودن متن ترجمه است (که خود متن قرآن هم همینگونه است) ترجمه هایی که به سمت پایین هستند، تاکیدشان بر روانی و قابل فهم بودن ترجمه است. حالا دیگر میل خودتان است تکه کدام را انتخاب کنید.
اگر با زبان قرآن مانوس هستید و فکر می کنید خودتان منظورها را می گیرید و فقط به یک راهنما برای فهمیدن لغات سخت احتیاج دارید، طبیعتا ترجمه های بالایی به دردتان می خورد. از آن طرف اگر دوست دارید حجم کمک مترجم به شما بیشتر باشد، باید بروید سراغ پایینی ها.
اگر هم هنوز تصمیمتان را نگرفته اید یا فکر می کنید خوب است ترجمه ای که می خوانید، یک چیزی بینابین این دودسته باشد، وسطی ها را انتخاب کنید.انتخاب ترجمه ای که این سال ها منتشر شده و متن ترجمه را از تفسیر «المیزان» مرحوم علامه طباطبایی بیرون کشیده اند، می تواند یک گزینه فوق العاده باشد. اتفاقا ناشر این قرآن هم دفتر نشر معارف است (که وابسته به نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه هاست) و همین یعنی که از اول مخصوص جوان ها طراحی شده.
ترجمه منظوم امید مجد
سرآغاز گفتار نام خداست / که رحمتگر و مهربان خلق راست (*) بگو: می برم سوی یزدان پناه / که بشکافد او آسمان صبحگاه (1) ز شر هر آن چیز کو آفرید (2) / ز شر شبانگه چو آید پدید (3) ز شر زنانی که افسونگرند / میان گره سحر خود می برند (4) ز شر هر آن کس که باشد حسود / چو بر دیگران حسرتش را نمود (5)
ترجمه استاد بهاءالدین خرمشاهی
به نام خداوند رحمتگر مهربان (*) بگو به پروردگار فلق پناه می برم (1) از شر هر آنچه آفریده است (2) و از شر شب چون درآید (3) و از شر زنان افسونگر دمنده در گره ها (4) و از شر رشک بری که رشک برد (5)
ترجمه استاد مهدی فولادوند
به نام خداوند بخشنده مهربان (*) بگو پناه می برم به پروردگار سپیده دم، (1) از شر آنچه آفریده، (2) و از شر تاریکی چون فراگیرد، (3) و از شر دمندگان افسون در گره ها، (4) و از شر [هر] حسود، آنگاه که حسد ورزد. (5)
ترجمه مرحوم عباس مصباح زاده
به نام خداوند بخشنده مهربان (*) بگو: پناه می برم به پروردگار شکاف صبح (1) از شر آنچه آفرید (2) و از شر تاریکی آنگاه که فرا گیرد (3) و از شر زنان دمنده در گره ها (4) و از شر حسود آنگاه که حسد ورزد. (5)
ترجمه استاد عبدالمحمد آیتی
به نام خداوند بخشنده مهربان (*) بگو: به پروردگار صبحگاه پناه می برم، (1) از شر آنچه بیافریده است، (2) و از شر شب چون درآید، (3) و از شر جادوگرانی که در گره ها افسون می دمند، (4) از شر حسود چون رشک می ورزد. (5)
ترجمه آیت الله مکارم شیرازی
به نام خداوند بخشنده بخشایشگر (*) بگو: پناه می برم به پروردگار سپیده صبح، (1) از شر تمام آنچه آفریده است، (2) و از شر هر موجود شرور هنگامی که شبانه وارد می شود، (3) و از شر آنها که با افسون در گره ها می دمند (و هر تصمیمی را سست می کنند)، (4) و از شر هر حسودی هنگامی که حسد می ورزد! (5)
ترجمه قرآن بر اساس المیزان
به نام خداوند گسترده مهر مهربان (*) بگو: پناه می برم به خداوندگارِ سپیده دم که تاریکی را می شکافد، (1) از شهرِ هر صاحب شری که آفریده است، (2) و از شر شب آنگاه که با تاریکی اش درآید، (3) و از شرِ زنان جادوگر که هنگام افسون کردن مردمان، در گره های جادو سخت می دمند، (4) و از شر هر حسود آنگاه که حسد ورزد. (5)
ترجمه مرحوم محی الدین الهی قمشه ای
به نام خداوند بخشنده مهربان (*) بگو: من پناه می جویم به خدای فروزنده صبح روشن. (1) از شر مخلوقات (شریر و مردم بداندیش) (2) و از شر شب تار هنگامی که (از پی آزار) درآید (و حشرات موذی و جنایتکاران و فتنه انگیزان را به کمک ظلمتش به ظلم و جور و ستم برانگیزد). (3) و از شر زنان افسونگر که (به جادو) در گره ها بدمند. (4) و از شر حسود بدخواه چون شراره آتش رشک و حسد برافروزد. (5)
ترجمه شیخ حسین انصاریان
به نام خداوندن بخشنده مهربان (*) بگو: به پروردگار سپیده دم پناه می برم، (1) از زبان مخلوقاتی که [با انحرافشان از قوانین الهی به انسان] ضرر می رسانند، (2) و از زیان شب هنگامی که با تاریکی اش درآید [که در آن تاریکی انواع حیوانات موذی و انسان های فاسق و فاجر برای ضربه زدن به انسان در کمین اند] (3) و از زیان زنان دمنده [که افسون و جادو« در گره ها [می دمند و با این کار شیطانی در زندگی فرد، خانواده و جامعه خسارت به بار می آورند] (4) و از زیان حسود، زمانی که حسد می ورزد. (5)
هر کدام از ترجمه ها چه ویژگی هایی دارند؟
خیلی دور نیست زمانی که هر روز ماه رمضان، در کنار روزه با دور هم نشینی هایی برای ختم قرآن همراه بود. هر روز یک جزء قرآن دسته جمعی قرائت می شد و اگر احیانا بنا به اتفاقی، امکانش برای کسی در روزی محقق نمی شد، «مفروض» به حساب می آمد و بی تابی می کرد تا بعدازظهر، پیچ رادیو را بچرخاند و برسد به صدای دلنواز صوت ترتیل ساعت سه، قضای آن روزش را به جا بیاورد.
آن روزها برای خیلی ها که سواد خواندن قرآن نداشتند، تنها امکان دوره کردن کامل، همین فرصت مغتنم رمضان بود. کم کم نوارهای ترتیل عبدالباسط و منشاوی و استا پرهیزگار منتشر شد و دیگر امکان قرآن خوانی بی غلط مهیاتر بود. مادر بزرگ ها می توانستند هر وقت هوس کردند، تکیه بدهند به پشتی و سوره دلخواهشان را بشنوند.
پیچیدن نوار و پاره شدنش هم نمی توانست جلوی این لذت را بگیرد. آن روزها، طنین تلاوت قرآن در خانه ها، واجب بود و خانه ای که در آن صدای قرآن شنیده نمی شد، بی برکت. حالا روزگار گذشته. دیگر چندان از از دور هم نشینی های ختم قرآن خبری نیست. با این وجود، امکان بیشتری برای همراهی مداوم با قرآن فراهم شده.
می شود حین راه رفتن در خیابان، حین انتظار در مترو، حین رانندگی و حتی خواب صدای تلاوت را شنید و آیات را زمزمه کرد. حالا جور دیگری می شود نوای دل انگیز کلام الله را نوای پس زمینه زندگی ماشینی کرد ... در سبک زندگی این شماره، درباره «چگونه خواندن» این کتاب مبین حرف زده ایم؛ اینکه چه جور قرآن مناسب حال و احوالمان را (بر اساس ترجمه، قطع، کتابت و ...) انتخاب کنیم، برای فهمش چطور سراغ تفسیرها برویم، و در نهایت سراغ این رفته ایم که دنیای تکنولوژی های مدرن و به روز، چه امکانات تازه ای برای مطالعه این متن در اختیار ما قرار می دهد.
قرآن به هر زبانی
ترجمه قرآن به عنوان متنی مقدس و چند لایه که قرار است راهنمای دین و دنیای بشر باشد، نه کار آسانی است، نه هنر هر کس. به همین خاطر بین فقها اجماع وجود دارد که ترجمه قرآن، حکم خود قرآن را ندارد و حتی در سده های نخست اسلام، بحث های جدی درباره جواز ترجمه آن در جریان بود. با این وجود بدیهی است که برای غیر عرب زبان ها، وجود ترجمه های قرآنی ناگزیر است. در حال حاضر و در کشور ما، چهار ترجمه بیشتر مورد اقبال مردم و البته ناشران است (به این دلیل که حق مترجمی در انتشار مجددشان پرداخت نمی شود)؛ ترجمه های الهی قمشه ای، مکارم شیرازی، حسین انصاریان و مهدی فولادوند. اما ترجمه های خوب دیگری هم هست.
* آینه نمونه هر ترجمه، از سوره مبارکه «اعراف» آیه شریفه دوم انتخاب شده است:
«کِتَابٌ أنزِلَ إِلَیکَ فَلا یَکُن فِی صَدرِکَ حَرَجُ مِنهُ لِتُنذِرَ بِهِ وَ ذِکرَی لِلمُؤمِنِینَ»
محمد کاظم معزی
از مترجمین نسل اول قرآن که شاید ترجمه اش برای قدیمی ترها نوستالژیک باشد. ویژگی ترجمه او، تحت اللفظی بودن آن است.
مشکل احتمالی برای شما: این ترجمه (و کلا نسل اولی ها که تحت اللفظی ترجمه می کنند) خیلی به کار کسی که عربی نمی داند، نمی آیند. عین به عین لغات متن اصلی بودن و نداشتن انشابندی درست در زبان فارسی، از ویژگی های برجسته این گروه از ترجمه ها محسوب می شود.
نمونه: کتابی است که فرستاده شده است به سوی تو پس نباشد در سینه ات تنگی ای از آن تا بترسانی بدان و یادآوردنی است برای مؤمنان
چه کسی بخوانند؟
به خاطر لغت به لغت بودن، می توانید حین استفاده از این ترجمه روی تقویت عربی تان هم کار کنید چون لغات کاملا به ترتیب آیه اصلی، ترجمه شده اند و به راحتی قابل تشخیص اند که کدام واژه معنی کدام کلمه است.
مهدی الهی قمشه ای
از نسل دوم مترجمان قرآن که ترجمه اش مشهورترین ترجمه «معنایی» محسوب می شود. مهمترین ویژگی این ترجمه ها، انتقال پیام و محتوای متن مبدا و پایبندی به ساختارهای زبانی زبان مقصد است. حد فاصلی است بین ترجمه تحت اللفظی (مثل ترجمه مرحوم معزی) و آزاد همراه است با تفسیر و تاویل شخصی و از ترجمه های روان به حساب می آید.
مشکل احتمالی برای شما: تفاسیر، از ترجمه خود آیه قابل تفکیک نیستند، ضمن اینکه توضیحاتی براساس اعتقادات شیعه به آن اضافه شده. البته در ویرایش جدید که حسین استاد ولی آن را انجام داده، بخشی از نقدهای قبلی رفع شده.
نمونه: این کتابی است که به تو نازل شد، پس تو دلتنگ و رنجه خاطر (از انکار مردم) نسبت به آن مباش، تا (مردمان را) به (آیات عذاب) آن بترسانی و اهل ایمان را سبب یادآوری باشد.
چه کسانی بخوانند؟
زبانی ساده و عامه پسند داردو خوش خوان و سلیس است. برای کسانی خوب است که زیاد درگیر لغات نباشند و بخواهند درک ساده تری از آیات داشته باشند. (از این ترجمه ها، ترجمه ابراهیم بروجردی دقیق تر است.)
بهاء الدین خرمشاهی
شیوایی و سادگی، رعایت ریزه کارهای ادبی و رعایت امانت، این ترجمه را به یکی از معتبرترین نسخه های فارسی شده قرآن بدل کرده.
مشکل احتمالی برای شما: از انتقاداتی که به این ترجمه وارد می کنند، نگاه تفسیر گرایانه و عرفانی آن است که با متن اصلی آیات قاطی شده و راحت نمی شود تشخیص داد اینجا اصل قرآن است یا تفسیر آن.
نمونه: کتابی است که به سوی توفرو فرستاده شده است، پس نباید از آن تنگدلی یابی، تا بدان هشداردهی و پندآموزی برای مومنان باشد.
چه کسانی بخوانند؟
یکی از ترجمه های جوانپسند است؛ روان و امروزی، و در عین حال ادبی. خرمشاهی هر جا لازم بوده، توضیحات اضافه را داخل کروشه آورده. ضمنا همراه با ترجمه، تفسیر آیات هم در پایین صفحه موجود است که در کنار مقاله های انتهایی در رابطه با قرآن پژوهی و همینطور یک واژه نامه، انتخاب خوبی پیش روی برای دانشجویان و علاقمندان قرار می دهد.
محمد مهدی فولادوند
فولادوند جزء مترجمان نسل سوم و غیرحوزوی قرآن است و یکی از محبوبترین و به نظر عده ای، بهترین آنها واژه های انتخابی، با دقت گزینش و روی آنها تحقیق شده. امتیاز ترجمه او در همین هاست: امانت داری، مطابقت با اصل در ایجاز و اطناب و تاکید، استفاده از معادل های رایج در فارسی و در عین حال پرهیز از زبان روزمره، ریزه کاری های ادبی و ...
مشکل احتمالی برای شما: خبری از هیچگونه توضیح و تفسیر در ترجمه نیست و هیچ پرانتزی باز نمی شود. بنابراین گاهی معنای آیه های سخت کنگ باقی می ماند.
نمونه: کتابی است که به سوی تو فرو فرستاده شده است. پس نباید در سینه تو از ناحیه آن، تنگی باشد – تا به وسیله آن هشدار دهی و برای مومنان پندی باشد.
چه کسانی بخوانند؟
سلیس و روان است. متن،جمله به جمله معنی شده و تقدم و تاخر عبارات حفظ شده است.
ناصر مکارم شیرازی
نسخه جزء آن دسته ترجمه قرآن است که تفسیر در ترجمه را جایز ندانسته اند، با اینحال به اندازه ترجمه فولادوند هم از آن اجتناب نکرده اند.
مشکل احتمالی برای شما: برخی کارشناسان این ترجمه را به دلیل نگاه فقه گرایانه در ترجمه برخی از آیات، مورد نقد قرار می دهند.
نمونه: این کتابی است که بر تو نازل شده و نباید از ناحیه آن، ناراحتی در سینه داشته باشی تا به وسیله آن، (مردم را از عواقب سوء عقاید و اعمال نادرستشان) بیم دهی و تذکری است برای مومنان
چه کسانی بخوانند؟
اگر دلتان می خواهد همزمان با خواندن قرآن، تفسیر کوتاهی از آن را هم بخوانید این ترجمه به کارتان می آید.
امید امجد
از نسل چهارم مترجمان، که ترجمه اش موزون است. البته این اولین ترجمه قرآن به این شکل نیست. نسخه هایی از قرن چهارم در مشهد پیدا شده که در آنها مترجمی گمنام، سعی کرده قرآن را به شکلی موزون ترجمه کند.
مشکلی احتمالی برای شما: ترجمه چندان احساس متن مقدس را نمی دهد و به متنی ادبی تبدیل شده که اثرگذاری چندانی ندارد.
نمونه: کتابی بزرگ از خداوند جود / به تو ای محمد بیامد فرود / از انکار مردان باطل پسند / مبادا تو را سینه گردد نژند / کنون مردمان را ز روز جزا / بترسان و از خشم یکتا خدا / به مردان مومن بشارت بده / از مژده، بساطی برایشان بنه
چه کسانی بخوانند؟
کسانی که ذوق هنری و طبع شاعرانه دارند.
منبع:روزنامه همشهری
